Κόμματα στο χείλος της πτώχευσης (Κρατική χρηματοδότηση)

ΠαΣοΚ και ΝΔ έχουν προεισπράξει την κρατική επιχορήγηση ως και το 2016 αλλά πορεύονται με οξυμμένα ελλείμματα, υπερβολικό δανεισμό και χρέη προς τρίτους

Υπερχρεωμένα στις τράπεζες και πλήρως εξαρτώμενα από την κρατική επιχορήγηση παραμένουν ΠαΣοΚ και Νέα Δημοκρατία, που αδυνατούν να εξορθολογίσουν τα οικονομικά τους, με αποτέλεσμα η λειτουργία τους να ζημιώνει πολλά εκατομμύρια ευρώ ετησίως τους έλληνες πολίτες. Σε μια περίοδο κατά την οποία οι οργανώσεις των δύο κομμάτων εξουσίας υπολειτουργούν, το ΠαΣοΚ και η ΝΔ είναι υποθηκευμένα στις τράπεζες, χρωστώντας περισσότερα από 130 εκατ. ευρώ, ενώ έχουν λάβει ως προκαταβολή την κρατική επιχορήγηση, τουλάχιστον ως το 2016! Παράλληλα, για το 2010 τα κόμματα θα λάβουν, ανάλογα με τα ποσοστά τους στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές, 109.343.200 ευρώ. Παρά την απλόχερη κρατική επιχορήγηση τα δύο μεγάλα κόμματα βρίσκονται στα όρια της οικονομικής πτώχευσης, με οξυμμένα ελλείμματα, υπερβολικό δανεισμό και με χρέη προς τρίτους. «Η Δημοκρατία στοιχίζει ακριβά» έλεγε συχνά ο αείμνηστος Αθανάσιος Τσαλδάρης και επιβεβαιώνεται από τις αυξανόμενες ετήσιες κρατικές επιχορηγήσεις προς όλα τα κόμματα.

Μια προσεκτική ματιά στους ισολογισμούς των κομμάτων τα τελευταία χρόνια δίνει σαφή εικόνα για την τραγική κατάσταση των οικονομικών τους, παρά τις ακριβές προεκλογικές εκστρατείες που διεξήγαγαν στις πρόσφατες εκλογές. «Τα κόμματα έχουν γίνει οι μεγάλοι ασθενείς του συστήματος» είχε πει παλαιότερα ο πρόεδρος του ΣΕΒ κ. Δ. Δασκαλόπουλος και δεν είχε άδικο, αν κρίνει κανείς από την πορεία των οικονομικών στοιχείων των κομμάτων που είναι αρκετά ζημιογόνοι οργανισμοί.

Σύμφωνα με τον Νόμο 3023 του 2000 απαγορεύονται οι χορηγίες εταιρειών στα κόμματα και μοναδική πηγή χρηματοδότησής τους, εκτός από την κρατική επιχορήγηση, αποτελούν οι εισφορές των μελών. Αυτή η πηγή χρηματοδότησης δεν δίνει πολλά περιθώρια στα κόμματα, αφού οι εισφορές των μελών είναι ελάχιστες και δεν αποτελούν «σανίδα σωτηρίας».

Ουσιαστικά ΠαΣοΚ και ΝΔ ενεχυριάζουν την κρατική επιχορήγηση, την κύρια πηγή χρηματοδότησής τους, για να λάβουν δάνεια από τις τράπεζες. Μάλιστα τον περασμένο Απρίλιο, το κυβερνών κόμμα μέσω σύμβασης που υπέγραψε, είχε το δικαίωμα να ενεχυριάσει την κρατική επιχορήγηση που αναλογεί σε έσοδα περίπου τεσσάρων ετών. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι είχε το δικαίωμα να ενεχυριάσει την κρατική επιχορήγηση των περίπου 88 εκατ. ευρώ. Από την άλλη πλευρά, η αξιωματική αντιπολίτευση οφείλει στις τράπεζες τις κρατικές επιχορηγήσεις που αντιστοιχούν σε έσοδα τουλάχιστον τρεισήμισι ετών.

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, η αξιωματική αντιπολίτευση έχει την πρωτοκαθεδρία στον τραπεζικό δανεισμό, ενώ το κυβερνών κόμμα έχει επιχειρήσει τουλάχιστον το τελευταίο ενάμισι έτος να εξορθολογίσει σε μεγάλο βαθμό τα έξοδάτου και να μειώσει τα δάνειά του. Συγκεκριμένα η ΝΔ οφείλει στις τράπεζες άνω του 20% των εσόδων της, ενώ το ΠαΣοΚ οφείλει στα πιστωτικά ιδρύματα ποσό άνω του 12-12,5% των εσόδων της.

Το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζουντα δύο κόμματα εξουσίας είναι η δυσκολία στο να αποπληρώσουν τις δόσεις των δανείων τους, σε μια χρονική περίοδο κατά την οποία οι δαπάνες τους βαίνουν αυξανόμενες. Με βάση τους ισολογισμούς των κομμάτων που έχει στη διάθεσή του «Το Βήμα» προκύπτει ότι η εξάρτηση του ΠαΣοΚ και της ΝΔ από την κρατική χρηματοδότηση την τελευταία δεκαετία προσεγγίζει περίπου το 81% και το 75% αντίστοιχα. Το ποσοστό συμμετοχής της κρατικής χρηματοδότησης για το ΚΚΕ ανέρχεται κατά μέσον όρο σε 55% και του ΣΥΡΙΖΑ σε 81%. Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο είναι η πενιχρή συνεισφορά της κομματικής βάσης στα συνολικά έσοδα των κομμάτων. Το μέσο ποσοστό την περίοδο 1999-2007 ανέρχεται σε 5,4% για το ΠαΣοΚ και σε 4,1% για το ΚΚΕ, ενώ σχεδόν μηδενική είναι η συνεισφορά των μελών της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ.

Λόγω της χαμηλής συνεισφοράς των μελών τους τα κόμματα- ειδικά ΝΔ και ΠαΣοΚ- προσφεύγουν σε χορηγίες οι οποίες δεν καταγράφονται, επειδή υπάρχουν περιορισμοί. Βέβαια σε άλλες χώρες, όπως π.χ. στις ΗΠΑ, η οικονομική υποστήριξη προς τους πολιτικούς είναι θεσμοθετημένη. Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία (νόμος για δαπάνες κομμάτων) απαγορεύεται έκαστος χρηματοδότης να προσφέρει σε κάθε κόμμα άνω του ποσού των 15.000 ευρώ ετησίως.

Τα τελευταία χρόνια πολλές ήταν οι διακηρύξεις των εκάστοτε πρωθυπουργών για την ανάγκη διαφάνειας στη χρηματοδότηση των κομμάτων. Ωστόσο δεν έχει γίνει καμία ουσιαστική κίνηση για να υπάρξει διαφάνεια, με αποτέλεσμα να επικρατεί σύγχυση γύρω από την πραγματική οικονομική κατάσταση των κομμάτων που δεν δημοσιοποιούν πλήρως τα οικονομικά τους στοιχεία, όπως π.χ. οι επιχειρήσεις που είναι εισηγμένες στο χρηματιστήριο. Ουσιαστικά δεν συντάσσονται και δεν δημοσιοποιούνται ετήσιες οικονομικές καταστάσεις, ενώ δεν τηρείται ούτε το διπλογραφικό σύστημα στο πλαίσιο της διπλογραφικής λογιστικής μεθόδου.

Από την αρχή της Μεταπολίτευσης, τα κόμματα- ειδικά η ΝΔ και το ΠαΣοΚ- για να αντιμετωπίσουν τις πολύ μεγάλες εκλογικές δαπάνες τους, που αυξάνονται ραγδαία σε κάθε εκλογική αναμέτρηση, είχαν εισροές όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά κορυφαία πολιτικά στελέχη των δύο κομμάτων. Ο βουλευτής Α΄ Αθήνας του ΠαΣοΚ κ. Κ. Σκανδαλίδης αποκάλυψε στη Βουλή το 2002 ως υπουργός Εσωτερικών, ότι τα κόμματα είχαν εισροές από ιδιωτική χρηματοδότηση με τη μορφή άδηλων πόρων που αντάλλασσαν νομότυπα με κουπόνια, μέσω των οικονομικών εξορμήσεων. Από την αρμόδια Επιτροπή Ελέγχου της Βουλής δεν έχει διαπιστωθεί ουδεμία παράβαση. Η εν λόγω Επιτροπή ελέγχει το γράμμα του νόμου, αλλά δεν μπορεί να εντοπίσει αν κάποιο κόμμα συγκεκαλυμμένα παραβιάζει τον νομό.

Τα χρήματα της κρατικής χρηματοδότησης αποτελούν σταθερά έσοδα των κομμάτων, με τα οποία εξασφαλίζουν εγγυήσεις για να έχουν υπόσταση έναντι των τραπεζικών οργανισμών. Ουσιαστικά τα κόμματα, ως οιονεί νομικά πρόσωπα, αναγκάζονται να εκχωρούν τα έσοδα της κρατικής επιχορήγησης επομένων ετών.

Για το 2008 τα κόμματα εισέπραξαν 62.489.723 ευρώ, ενώ ως τις 30 Σεπτεμβρίου 2009, λίγες ημέρες πριν από τις εθνικές εκλογές της 4ης Οκτωβρίου, είχαν εκταμιευθεί 140.231.372 ευρώ. Σύμφωνα με τους προϋπολογισμούς που ψηφίζονται κάθε χρόνο, το ποσό που δίδεται στα κόμματα αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο.

Ενα από τα πιο εντυπωσιακά και άκρως ενδιαφέροντα στοιχεία είναι ότι το 10% (περίπου 2-2,2 εκατ. ευρώ) της συνολικής επιχορήγησης του ΠαΣοΚ και της ΝΔ κατευθύνεται στην εκπαίδευση των μελών τους! Ενδεικτικά αναφέρεται ότι από τους ισολογισμούς για το οικονομικό έτος 2008, η επιμορφωτική χρηματοδότηση ανήλθε σε 1.858.067 εκατ. ευρώ για το ΠαΣοΚ, σε 2.087.000 εκατ. ευρώ για τη ΝΔ και σε 424.000 ευρώ για το ΚΚΕ.

Ειδικά στα δύο κόμματα εξουσίας - ΝΔ και ΠαΣοΚ- καταβάλλεται μεγάλη προσπάθεια να μειωθούν τα χρέη τους και να εξορθολογιστούν οι δαπάνες τους. Ο πρωθυπουργός κ. Γ.Παπανδρέου έχει δώσει εντολή στον διευθυντή του κόμματος κ. Ροβέρτο Σπυρόπουλο να μειωθούν οι δαπάνες του ΠαΣοΚ, το οποίο βρίσκεται πλέον ένα βήμα πριν από την έκδοση πιστωτικής κάρτας για τα μέλη του. Εντός των επομένων ημερών, η Ιπποκράτους σε πρώτη φάση θα αποστείλει σε περίπου 150.000 ψηφοφόρους που έχουν συμπληρώσει τη σχετική αίτηση την κάρτα μέλους του Κινήματος που θα ισχύει εφ΄ όρου ζωής. Με την κίνηση αυτή εκτιμούν ότι θα βάλουν τάξη στα οικονομικά τους αφού οι ψηφοφόροι που είναι μέλη θα κληθούν να πληρώσουν τις συνδρομές τους, αποφέροντας έσοδα περίπου 8.000.000 ευρώ. Επίσης το ΠαΣοΚ έχει καταθέσει πλάνο στην Αγροτική Τράπεζα βάσει του οποίου σε μία δεκαετία θα έχουν σχεδόν μηδενιστεί οι δανειακές ανάγκες του κόμματος.

Από την άλλη πλευρά, ο νεοεκλεγείς πρόεδρος της ΝΔ κ. Αντ.Σαμαράς έχει στόχο να μειωθούν κατά πολύ οι δανειακές ανάγκες του κόμματος, να εξορθολογιστούν οι λειτουργικές δαπάνες παρά τη βελτίωση των τελευταίων μηνών από τον γενικό διευθυντή κ. Μενέλαο Δασκαλάκη. Π.χ., το 2008 τα έσοδα της ΝΔ έφθασαν τα 28 εκατ. ευρώ και οι εισφορές των μελών ανήλθαν μόλις σε 220.00 ευρώ. Ωστόσο στην πρόσφατη εσωκομματική εκλογική αναμέτρηση τα έσοδα από τις ανανεώσεις και τις εγγραφές νέων μελών προσέγγισαν το 1.600.000 ευρώ, ποσό που, όπως έχει επισημάνει και ο Γραμματέας του κόμματος κ. Ελ. Ζαγορίτης σε συνομιλητές του, ήταν σωτήριο διότι καλύφθηκε ένα πολύ μεγάλο τμήμα για την υλικοτεχνική υποδομή των εκλογών.

Του Α. Ραβανου

Πηγή Το Βήμα

20.12.09

*Στη φωτό Sanford Biggers, The Bridge is Over 2006

ΤΙ  ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΙ Η ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ

ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ της χρηματοδότησης των κομμάτων αποτελεί ένα από τα κρισιμότερα ζητήματα λειτουργίας των σύγχρονων πολιτικών συστημάτων. Η κρατική χρηματοδότηση ειδικότερα αποτελεί έναν ισχυρό δείκτη αποτύπωσης είτε της «εξάρτησης» του κόμματος από το κράτος είτε (αντίστροφα) της «εξάρτησής» του από την κοινωνία. Αν θεωρητικώς τα σύγχρονα πολιτικά κόμματα είναι το αποτέλεσμα της συνάρθρωσης δύο δυναμικών διαδικασιών, της κοινωνικής εκπροσώπησης και της παραγωγής κρατικών πολιτικών, οι πηγές άντλησης των οικονομικών τους πόρων δείχνουν προς ποια κατεύθυνση τείνει «οργανωτικά» ένα κόμμα: αν τείνει σε θεσμό «κοινωνικής αντιπροσώπευσης» ή τείνει σε μηχανισμό «κρατικής διαχείρισης».

Από τη μελέτη των δημοσιευμένων ισολογισμών των ελληνικών πολιτικών κομμάτων της τελευταίας δεκαπενταετίας διαπιστώνεται ότι οι οικονομικοί πόροι τους αντλούνται γενικά από πέντε μεγάλες κατηγορίες: α) την κρατική χρηματοδότηση, β) την οικονομική συμμετοχή/συνδρομή των μελών τους, γ) τα τραπεζικά δάνεια, δ) τα έσοδα από κομματικές επιχειρήσεις και ε) τις εισφορές βουλευτών/ευρωβουλευτών και τις έκτακτες οικονομικές εξορμήσεις. Από τις πέντε παραπάνω κατηγορίες μόνο η δεύτερη αποτελεί κατ΄ εξοχήν δείκτη κοινωνικής συμμετοχής. Δυνητικά θα μπορούσε ως κοινωνική συμμετοχή να θεωρηθεί και η τελευταία κατηγορία ως προς το σκέλος των οικονομικών εξορμήσεων, το στοιχείο αυτό όμως είναι τις περισσότερες φορές ασαφές αφού στην κατηγορία αυτή πιθανόν υποκρύπτονται οι μεγάλες οικονομικές ενισχύσεις από ισχυρούς (θεσμικούς ή ατομικούς) παράγοντες.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, το συμπέρασμα από τη μελέτη των κομματικών ισολογισμών είναι αδιαμφισβήτητο: τα βασικά ελληνικά πολιτικά κόμματα εξαρτώνται αποκλειστικά σχεδόν από το κράτος και το τραπεζικό σύστημα. Το ποσοστό συμμετοχής των μελών τους στα συνολικά έσοδα είναι από πολύ μικρό ως και μηδενικό. Τα ελληνικά πολιτικά κόμματα είναι σήμερα κατ΄ εξοχήν κρατικά εξαρτημένες γραφειοκρατίες και πολύ λιγότερο «οργανικές εκφράσεις της κοινωνίας».

Ας γίνουμε ωστόσο πιο συγκεκριμένοι χρησιμοποιώντας τους ίδιους τους ισολογισμούς των κομμάτων.
Τα έσοδα της ΝΔ το 2007 προέρχονται κατά 50,5% από την κρατική χρηματοδότηση και κατά 42% από τραπεζικά δάνεια και ενισχύσεις. Η συμμετοχή των μελών είναι μηδενική, ενώ και το ποσοστό συμμετοχής των οικονομικών εξορμήσεων φτάνει μόλις το 2,5%. Στο ΠαΣοΚ το ποσοστό της κρατικής χρηματοδότησης φτάνει για το ίδιο έτος το 34,4% των συνολικών εσόδων, ενώ το 62,6% προέρχεται από τραπεζικά δάνεια. Αντιθέτως, από τις κάρτες μελών τα έσοδα αντιπροσωπεύουν το 0,01% των συ νολικών εσόδων και, αν προστεθούν και τα έσοδα από οικονομικές εξορμήσεις, το ποσοστό φτάνει το 1,4%. Τέλος, για το ΚΚΕ η κρατική χρηματοδότηση αποτελεί το 55,3% των συνολικών εσόδων, ενώ το 12% προέρχεται από τραπεζικά δάνεια. Το ποσοστό συμμετοχής των κομματικών οργανώσεων (μελών) αντιπροσωπεύει μόλις το 2,3% των συνολικών εσόδων του κόμματος, ενώ αν προστεθεί και το ποσόν των οικονομικών εξορμήσεων μετά βίας ξεπερνά το 10%.

Ιδια εικόνα παρατηρείται τόσο για τον ΛΑΟΣ όσο και για τον ΣΥΝ. Για τον πρώτο το 2008 η κρατική χρηματοδότηση αντιπροσωπεύει το 75% των συνολικών εσόδων του, ενώ οι οικονομικές εξορμήσεις το 0,3% (δεν αναφέρεται κανένα ποσόν από εισφορές μελών). Για τον ΣΥΝ το μέσο ποσοστό της κρατικής χρηματοδότησης στα συνολικά έσοδά του φτάνει για όλη την περίοδο 1997-2007 το 81,3%, ενώ το ποσοστό συμμετοχής των μελών εμφανίζεται οριακά μηδενικό.

Διατυπωνόταν παλαιότερα το επιχείρημα ότι η κρατική χρηματοδότηση θα υποβοηθούσε τα κόμματα και το πολίτευμα στο να απαλλαγούν από εξαρτήσεις ιδιοτελών ιδιωτικών συμφερόντων. Συνέβη ωστόσο το αντίθετο και όχι μόνο στην Ελλάδα. Η κρατική χρηματοδότηση πολλαπλασίασε τις σχέσεις των κομμάτων με οικονομικά συμφέροντα και αυτό για δύο λόγους: α) αυξανόμενη σταθερά κάθε χρόνο, διεύρυνε τον «κύκλο εργασιών» των κομμάτων έτσι που να καθίσταται διαρκώς ανεπαρκής στο να καλύψει τα λειτουργικά κόστη τους. Και όσο τα οικονομικά κομματικά ελλείμματα διευρύνονταν τόσο ενισχυόταν η ανάγκη προσφυγής σε ιδιωτικά κεφάλαια. β) Σταθεροποίησε μια διοικητικήυπαλληλική (κομματική) γραφειοκρατία που άρχισε να δρα και να σκέπτεται ως ανεξάρτητη «ομάδα συμφερόντων». Βοήθησε δε καταλυτικά στο να καταστούν (ή να καθίστανται λίγο λίγο) τα κόμματα «απο-ιδεολογικοποιημένες» οντότητες, χωρίς πολιτικό σχέδιο και σίγουρα χωρίς κριτήριο αποτελεσματικότητας για το δημόσιο συμφέρον.

του Χ. Βερναρδάκη. Ο κ. Χριστόφορος Βερναρδάκης είναι επίκουρος καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.