Κυριακή 30 Μαΐου 2010

Μένω ή φεύγω; Η αγωνία μιας γενιάς (Φεύγουν τα ταλέντα από την Ελλάδα)

Νέοι, ταλαντούχοι, με γερές σπουδές, γεμάτοι ενέργεια, εξηγούν γιατί βρίσκονται ήδη με το ένα πόδι εκτός Ελλάδος

Εχει ειπωθεί ότι η μεγαλύτερη απόδειξη για τη χρεοκοπία της Μεταπολίτευσης είναι η αυξανόμενη τάση των τριαντάρηδων να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους. Η κοινοτοπία που θέλει «την Ελλάδα να τρώει τα παιδιά της», έχει μια γερή δόση αλήθειας και μιλάμε για ένα κοινωνικό φαινόμενο που έχει την αφετηρία του στα χρόνια της δεκαετίας του ’90 - του υποτιθέμενου «εκσυγχρονισμού».

Στη σκιά της τρέχουσας κρίσης, όλο και περισσότεροι νέοι λοξοκοιτούν προς τα έξω, κι όσο σοβεί η κρίση, ίσως το πρόβλημα να γίνει ακόμα πιο οξύ. Οπως έγραψε ο Τόμας Φρίντμαν των New York Times: «Αν σε έξι μήνες έχουν αρχίσει να μετακομίζουν οι νέοι της Ελλάδας, πάει η χώρα». Η «Κ» αναζήτησε μερικούς από αυτούς τους νέους, οι οποίοι μοιράστηκαν μαζί μας τις ανησυχίες τους. Ανθρωποι στα τριάντα και κάτι, με γερές σπουδές, γεμάτοι ενέργεια, αλλά και με απογοήτευση. Αγαπούν την Ελλάδα, αλλά αισθάνονται ότι τους διώχνει.

«Υπάρχουν συνάδελφοι που κλαίνε αυτή τη στιγμή», μας είπε ο ηχολήπτης και φωτιστής Αλέξης Κοέν. «Η τρέχουσα κρίση απλώς ανέδειξε ένα χρόνιο πρόβλημα: δεν υπάρχει πολιτιστική πολιτική» δηλώνει η χορογράφος Μαριέλα Νέστορα. «Κάποια στιγμή ένιωσα ότι ήταν μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα» τονίζει ο ζωγράφος Αντώνης Στάβερης, ενώ η αρχιτεκτόνισσα Μάρθα Γιαννακοπούλου μάς υπενθυμίζει ότι η γενιά της «διψά για δημιουργικότητα, για φρέσκες ιδέες, για πνευματική τροφή. Χωρίς αυτά, τίποτα δεν έχει νόημα», όμως «στην Ελλάδα οι νέοι είναι παντελώς αποκλεισμένοι».

Από την άλλη, ο ιστορικός τέχνης Βασίλης Οικονομόπουλος επιλέγει να το παλέψει μένοντας εδώ. «Η κρίση, εκτός από προβλήματα θα φέρει ευκαιρίες και στοιχήματα, ανατροπές» λέει. Δυστυχώς, ανήκει στη μειοψηφία. Οι περισσότεροι νέοι Ελληνες θέλουν να φύγουν. Δεν είναι κάτι νέο αυτό όμως. Απευθυνθήκαμε σε έναν πανεπιστημιακό δάσκαλο, τον Λόη Λαμπριανίδη, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, ο οποίος διεξήγαγε μια πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα. Τα νούμερα λένε μια δυσάρεστη αλήθεια. Ενα πρώτο συμπέρασμα είναι ότι απαιτείται ένας ριζικός, μακροπρόθεσμος αναπροσανατολισμός της ελληνικής οικονομίας που θα φέρει το δημιουργικό δυναμικό της χώρας πίσω. «Οι νέοι μας πάνε στο εξωτερικό, διότι βρίσκουν δουλειά πάνω στο αντικείμενό τους, δεν χρειάζεται να έχουν μέσον, συγγενή, μπλε ή πράσινη ταυτότητα, και, τέλος, βρίσκουν εκεί προοπτική εξέλιξης» δηλώνει ο Λ. Λαμπριανίδης.

Τόσο οι μαρτυρίες των νέων ανθρώπων όσο και τα αποτελέσματα της εν λόγω έρευνας προσφέρονται για προβληματισμό και ίσως έναν επείγοντα αναστοχασμό.

Μάρθα Γιαννακοπούλου - αρχιτέκτων, 33 ετών

Δεν μου αρκεί να έχω τα προς το ζην
Σπούδασα και εργάστηκα στο Λονδίνο από τα 18 έως και τα 29 μου χρόνια. Στην αρχή βρήκα δουλειά σε ένα μεγάλο αρχιτεκτονικό γραφείο και ύστερα άνοιξα το δικό μου, το οποίο διατηρώ ακόμα παρ’ ότι ζω στην Ελλάδα. Γύρισα πίσω διότι ένιωσα κόπωση από τη μακρόχρονη απουσία, τους ανηλεείς ρυθμούς εργασίας και τον μουντό καιρό. Επίσης, στην Αθήνα θα μπορούσα να περάσω από τη θεωρία στην πράξη, να χτίσω, ενώ στη Βρετανία θα ήταν πολύ δύσκολο.

Ηρθα με μεγάλο κέφι και πολλά όνειρα να κάνω κάτι για τη γενιά μου. Κάπως έτσι γεννήθηκε και το Pecha Kucha Athens, μια πλατφόρμα παρουσίασης για ταλαντούχους νέους, που έχει γνωρίσει μεγάλη ανταπόκριση. Ταυτόχρονα είχα και διεθνή παρουσία μέσω του γραφείου μου στο Λονδίνο. Πήρα μέρος στην Μπιενάλε του Λίβερπουλ, σχεδιάσαμε ένα οικολογικό χωριό στη Ζάμπια της Αφρικής που τώρα θα υλοποιηθεί κ. ά. Το καλό με την Αγγλία είναι ότι σου αναθέτουν δουλειές σε διάφορα μέρη του κόσμου, σε αντίθεση με την Ελλάδα όπου είσαι πάντα αντιμέτωπος με την εγχώρια κακοδαιμονία.

Θεωρώ πως ήταν σοφή επιλογή ότι κράτησα ανοιχτή επικοινωνία με το εξωτερικό και δεν θα διστάσω να ξαναφύγω, π. χ. για το Βερολίνο, αν διαπιστώσω ότι δεν μπορώ να τα βγάλω πέρα οικονομικά στην Αθήνα. Ο λόγος που μένω εδώ είναι ότι διαισθάνομαι πως υπάρχει η ανάγκη να γίνουν καινούργια πράγματα και ακόμα και μέσα στην κρίση, βλέπω περιθώρια δράσης. Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες υπάρχει το κράτος, υπάρχουν θεσμοί, το περιβάλλον είναι γόνιμο, οι νέοι επαγγελματίες είναι το πιο δυναμικό κομμάτι της κοινωνίας. Στην Ελλάδα όλα αυτά πρέπει να ξαναφτιαχτούν ώστε να είναι λειτουργικά, αλλά, δυστυχώς, οι νέοι είναι παντελώς αποκλεισμένοι. Το αν θα είμαι τμήμα αυτής της ανασύστασης θα φανεί στο μέλλον. Για να προσφέρεις στην κοινωνία, για να είσαι συνειδητός πολίτης και φορέας αλλαγών, πρέπει πρώτα να έχεις τα προς το ζην. Δεν μου αρκεί, όμως, αυτό για να πάρω την απόφαση να παραμείνω. Δεν θα ζούσα εδώ για να κάνω πανωσηκώματα. Ολόκληρη η γενιά μου διψάει για δημιουργικότητα, για φρέσκιες ιδέες, για πνευματική τροφή. Χωρίς αυτά, τίποτα δεν έχει νόημα.

Αντώνης Στάβερης - ζωγράφος, 36 ετών

Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα
Εδώ και λίγο καιρό, ήθελα να φύγω στο εξωτερικό και το είχα δρομολογήσει προτού ξεσπάσει η κρίση. Από τον Ιανουάριο του 2010, χάρη σε ένα πρόγραμμα για καλλιτέχνες που έχουν τελειώσει ήδη τις σπουδές τους, εξασφάλισα ένα ατελιέ στην παρισινή Σιτέ για έναν ολόκληρο χρόνο αντί χαμηλού ενοικίου. Πριν φύγω από την Ελλάδα, τα πράγματα είχαν αρχίσει να ζορίζουν. Μέσα στα δώδεκα χρόνια που αποφοίτησα από την ΑΣΚΤ, είχα κάνει τέσσερις ατομικές εκθέσεις σε γκαλερί. Εβλεπα όμως ότι ακόμα κι αν έκανα άλλη μία, η αγορά ήταν πολύ πεσμένη και ήταν αμφίβολο αν θα μπορούσα να βιοποριστώ από την τέχνη.
Μπορεί να μη ζω στην Ελλάδα, αλλά ο απόηχος της κρίσης φτάνει αναλλοίωτος στο Παρίσι. Λίγο καιρό αφότου έφυγα, μου έκλεψαν το καινούργιο μου αυτοκίνητο από το Νέο Φάληρο και εκβίαζαν τον πατέρα μου για λύτρα. Οποιον κι αν γνωρίζω εδώ με ρωτάει συνέχεια για τη χώρα μου, τι πήγε στραβά και πώς περιήλθαμε σε αυτήν την κατάσταση. Αισθάνομαι διαρκώς απολογούμενος. Οι γαλλικές εφημερίδες έχουν καθημερινά δημοσιεύματα, οι ειδήσεις το ίδιο. Ειδικά τις ημέρες των επεισοδίων, αποτελούσαμε το κύριο θέμα συζήτησης. Αντε να εξηγήσεις τώρα πώς σκοτώθηκαν τρεις αθώοι άνθρωποι σε μια διαδήλωση ή πώς έχουμε 30 χρόνια σκάνδαλα.

Οι φίλοι μου ζωγράφοι στην Αθήνα, ακόμα και οι γονείς μου, με προτρέπουν να μη γυρίσω πίσω και να μείνω εδώ. Από την άλλη, στο Παρίσι υπάρχουν 900 γκαλερί μαζί με τους αντικέρ και ο ανταγωνισμός κάνει την κατάσταση δύσκολη σε όποιον αναζητεί καταξίωση. Η ύφεση έχει αγγίξει όλη την Ευρώπη...
Κάποια στιγμή ένιωσα ότι ήταν μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα. Κλίνω όμως υπέρ τού να δοκιμάσω την τύχη μου στη Γαλλία, να πιάσω μια δουλειά του ποδαριού ακόμα και σε ένα εστιατόριο και να απορροφήσω όλα τα υπέροχα πράγματα που έχει να μου δώσει η πόλη. Δίπλα μου στη Σιτέ μένουν μουσικοί, χορευτές, φωτογράφοι και συγγραφείς απ’ όλο τον κόσμο, έχει φοβερή πολιτιστική ζωή, έχεις καινούργιες εμπειρίες κάθε μέρα. Είναι κι αυτό μια παρηγοριά.

Βασ. Οικονομόπουλος - ιστορικός Τέχνης, 29 ετών
Ζω την Αθήνα σαν επισκέπτης
Εχω σπουδάσει στη Βρετανία, Iστορία της Τέχνης ως πρώτο πτυχίο και Ιστορία της Αρχιτεκτονικής ως μεταπτυχιακό. Καθ’ όλη τη διάρκεια των σπουδών μου, εργαζόμουν σε γκαλερί. Οταν τις ολοκλήρωσα, πήγα στην Ολλανδία, όπου βρήκα δουλειά στο think tank ΑΜΟ του αρχιτέκτονα Ρεμ Κούλχαας. Το πρότζεκτ στο οποίο συνεργάστηκα ήταν η αναμόρφωση του Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης σε μουσείο του 21ου αιώνα. Λόγω του κομμουνιστικού καθεστώτος, το ίδρυμα είχε μείνει πίσω στην εξέλιξη της τεχνογνωσίας που γνώρισαν άλλα μουσεία τη δεκαετία του ’70. Αποφάσισαν, λοιπόν, να αναθέσουν στην ΑΜΟ τον σχεδιασμό, ώστε όχι μόνο να αποκτήσει νέα δομή και λειτουργία, αλλά να γίνει υπόδειγμα, αποφεύγοντας τα κακώς κείμενα των ανταγωνιστών του.

Αναγκάστηκα να γυρίσω στην Ελλάδα, πριν από ενάμιση χρόνο γιατί έπρεπε να υπηρετήσω τη θητεία μου. Συνολικά είχα κλείσει μία δεκαετία στο εξωτερικό και καλοέβλεπα την επιστροφή μου. Είχα αφήσει πίσω ανθρώπους που αγαπούσα και το βροχερό κλίμα με είχε κουράσει. Συνέπεσε την περίοδο που γύρισα να βρίσκονται στην Αθήνα φίλοι και γνωστοί –όχι μόνο Ελληνες– που είχαν ιδέες, διάθεση και κουράγιο να ανοίξουμε διάλογο για πράγματα που μας αφορούσαν. Ημουν πολύ τυχερός διότι βρήκα δουλειά στην πολιτιστική εταιρεία «Ατοπος» του Βασίλη Ζηδιανάκη, όπου υπάρχει μεγάλη δημιουργικότητα σε κάθε τι με το οποίο καταπιανόμαστε.

Η κρίση με κάνει να αισθάνομαι ότι ζούμε σε ενδιαφέροντες καιρούς και είναι κάτι που δεν θέλω να το χάσω. Εκτός από προβλήματα θα φέρει ευκαιρίες και στοιχήματα, ανατροπές, μια νέα εποχή. Επίσης, δεν ξεχωρίζω την Αθήνα από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές πόλεις. Απλώς φροντίζω να την ζω σαν επισκέπτης και όχι σαν ντόπιος. Εξηγούμαι: Ολα τα προηγούμενα χρόνια τα πέρασα σαν ξένος σε άλλες πόλεις κι έχω μάθει να ζω καθημερινά χωρίς να έχω τη ρουτίνα των Αθηναίων. Δεν ταυτίζομαι τόσο με την γκρίνια κι έχω μεγαλύτερη εγρήγορση για το τι συμβαίνει γύρω μου. Πολλοί άνθρωποι της γενιάς μου είναι νομάδες και θεωρούν ότι το να συμπεριφέρεσαι ως ντόπιος είναι κάτι εξαιρετικά περιοριστικό. Οπου κι αν ζούμε, οι ευκαιρίες φτιάχνονται και από εμάς τους ίδιους, πρέπει να ψαχνόμαστε και να αναζητούμε νέες οδούς. Η «Ατοπος», όπου εγώ εργάζομαι, έχει διεθνές προφίλ κι έτσι έρχομαι σε επαφή με ό, τι συμβαίνει στο εξωτερικό.

Μαριέλα Νέστορα - χορογράφος, τριάντα-κάτι
Πού τον είδαν τον κρατικοδίαιτο πολιτισμό;
Είμαι χορογράφος, με σπουδές στο Λονδίνο, όπου έζησα συνολικά έντεκα χρόνια. Σπούδασα Βιολογία και Γενετική, με μεταπτυχιακά στο Imperial College. Στη συνέχεια σπούδασα σύγχρονο χορό και χορογραφία. Ιδρυσα την ομάδα σύγχρονου χορού YELP danceco., με την οποία παρουσιάζω έργα στη Ελλάδα και το εξωτερικό.

Σκέφτομαι πολύ σοβαρά να φύγω στο εξωτερικό. Το Λονδίνο είναι η πρώτη μου επιλογή, όμως η ιδανική χώρα για έναν καλλιτέχνη είναι το Βέλγιο, όπου το κράτος στηρίζει τον πολιτισμό. Στην Ελλάδα, δίνεται στον πολιτισμό το 0,01% του ΑΕΠ, στο Βέλγιο το 7%. Και από αυτό το 0,01% γίνονται και άλλες περικοπές εξαιτίας της κρίσης.

Θέλω να πω κάτι για το κλείσιμο του Εθνικού Κέντρου Θεάτρου και Χορού. Σίγουρα έγιναν λάθη αλλά η παρουσία του είχε φέρει μια αλλαγή σημαντική στο ζήτημα των επιδοτήσεων στις ομάδες χορού. Με το ΕΚΕΘΕΧ, οι επιχορηγήσεις ήταν προγραμματικές: κατέθετες πρόταση, σου έλεγαν αν την εγκρίνουν και πόσα χρήματα θα πάρεις. Φυσικά, οι πληρωμές καθυστερούσαν, όμως μπορούσες να προγραμματίσεις ανάλογα.
Τώρα, το σύστημα επιστρέφει στα παλιά, στην επιδότηση με το σκεπτικό του «απολογισμού»: πρώτα κάνεις την παράσταση, με δικά σου χρήματα εννοείται, και μετά, αν εγκρίνουν την παράσταση, σου δίνουν κάποια χρήματα. Δεν ξέρεις πόσα, στο μεταξύ όμως εσύ έχεις χρεωθεί για να κάνεις την παράσταση. Πώς να μπεις σε ένα τέτοιο ρίσκο με τόσο μεγάλη κρίση; Γι’ αυτό και σκέφτομαι πως ίσως να μην υπάρχει διέξοδος παρά η φυγή έξω.
Τι με κρατάει εδώ; Γεννήθηκα εδώ, εδώ είναι η οικογένειά μου, οι φίλοι μου. Και η ομάδα τα τελευταία χρόνια έχει διανύσει μια πορεία. Η τρέχουσα κρίση απλώς ανέδειξε ένα χρόνιο πρόβλημα: δεν υπάρχει πολιτιστική πολιτική. Σε ό,τι αφορά τον χορό δε, η κατάσταση είναι πολύ άσχημη. Πού τον είδαν τον κρατικοδίαιτο πολιτισμό; Οι τρεις σταγόνες σε πέντε ανθρώπους για να κάνουν ένα εργάκι;
Αλέξης Κοέν, ηχολήπτης - φωτιστής, 36 ετών
Αν είχα σπίτι δικό μου, μπορεί και να μην έφευγα...
Είμαι ηχολήπτης και φωτιστής, σπούδασα στα ΤΕΙ Κοζάνης και έκανα μεταπτυχιακά στην Αγγλία. Συμμετέχω σε θεατρικές και μουσικές παραγωγές, ήμουν παλαιότερα υπεύθυνος για όλες τις συναυλίες στον «Μύλο» της Θεσσαλονίκης, συνεργάστηκα με την Ελένη Τσαλιγοπούλου, πέρσι και φέτος έκανα φωτισμό στην παράσταση «Naked Boys». Είχα πολλές και καλές δουλειές, όμως είμαι αποφασισμένος να εγκαταλείψω την Ελλάδα. Προς το παρόν, αφήνω το νοικιασμένο σπίτι στην Αθήνα και μετακομίζω με τη φίλη μου στην Καβάλα, όπου δεν θα πληρώνουμε ενοίκιο. Πώς αλλιώς να οργανώσεις μια τέτοια αλλαγή ζωής; Θα βγάλουμε το καλοκαίρι στην Καβάλα και μετά προσανατολιζόμαστε ακόμα και για χώρες εκτός Ευρώπης.

Η απογοήτευση είναι τεράστια και τα χειρότερα έπονται. Υπάρχουν εταιρείες παραγωγής με εξοπλισμό εκατομμυρίων ευρώ που άρχισαν τις μαζικές απολύσεις δύο χρόνια πριν. Κάποιες κήρυξαν πτώχευση. Και μιλάμε για εταιρείες που έστηναν μεγάλα event, στη Μαλακάσα κ.τ.λ.

Εχω στην κατοχή μου επιταγή 6.000 ευρώ που έπρεπε να έχει πληρωθεί πριν από δύο χρόνια, από γνωστό επιχειρηματία. Είναι σφραγισμένη πέντε φορές και είναι μία από τις πολλές που κυκλοφορούν. Υπάρχουν ηχολήπτες που κλαίνε αυτή τη στιγμή. Εταιρείες με 30 άτομα προσωπικό, 5-6 μόνιμους και οι υπόλοιποι εξωτερικοί συνεργάτες, εποχικοί, για το καλοκαίρι, τώρα, δουλεύουν με πέντε εποχικούς και τρεις μόνιμους.

Μέσα σε αυτή την κατάσταση, και με δεδομένο ότι τον Σεπτέμβριο θα έρθει δεύτερο κύμα, και επειδή ως επαγγελματίας δεν μπορώ να κόβω 23% ΦΠΑ, και ούτε ο άλλος θα μπορεί να μου το δώσει, γιατί να μη φύγω; Ολοι αγαπάμε την Ελλάδα, αν όμως δεν έχω να πληρώσω το νοίκι μου, τι θα κάνω; Ο μόνος που θα καταφέρει να επιβιώσει στην Ελλάδα θα είναι αυτός που έχει σπίτι δικό του. Αν είχα ένα σπίτι δικό μου, μπορεί και να μην έφευγα, για χάρη αυτής της τόσο όμορφης χώρας.

Λόης Λαμπριανίδης
Η ελληνική οικονομία δεν μπορεί να απορροφήσει επιστήμονες
Ο Λόης Λαμπριανίδης είναι οικονομικός γεωγράφος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών. Πρόσφατα διεξήγαγε έρευνα σχετικά με τα ποσοστά των Ελλήνων πτυχιούχων που ζουν στο εξωτερικό. «Συμπληρώθηκαν 2.750 ερωτηματολόγια στα οποία μπορούσαν να απαντήσουν μόνον Ελληνες πρώτης γενιάς, οι οποίοι έχουν ζήσει τουλάχιστον ένα χρόνο στο εξωτερικό και έχουν εργαστεί ως πτυχιούχοι σε πλήρη απασχόληση. Υπολογίσαμε ότι ο αριθμός τους φτάνει τις 110.000.
Η ανταπόκριση έφτασε το 85%. Απ’ όσους μας απάντησαν, το 73% έχει μεταπτυχιακό, μάστερ ή διδακτορικό, το 41% έχει ένα πτυχίο στα εκατό καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου. Εχουμε ένα 14% που δεν έχει κάνει καθόλου σπουδές στο εξωτερικό κι όμως, συνεχίζει και αυτό στο εξωτερικό. Το 61% δεν αναζήτησε καθόλου δουλειά στην Ελλάδα και απ’ όσους το έκαναν, το 62% προσπάθησε για έξι μήνες και μετά στράφηκε στο εξωτερικό.

Γιατί φεύγουν οι πτυχιούχοι έξω; Παράγουμε πολύ περισσότερους πτυχιούχους απ’ όσους μπορούμε να καταναλώσουμε, όχι όμως περισσότερους από άλλες ανεπτυγμένες χώρες. Οι πτυχιούχοι μας φτάνουν το 27,7%, της Ιρλανδίας το 39,3%, της Φινλανδίας το 38%. Κατά τη γνώμη μου, δεν είναι πρόβλημα προσφοράς, αλλά ζήτησης. Οι ελληνικές επιχειρήσεις παράγουν προϊόντα και υπηρεσίες που είναι έντασης εργασίας και όχι έντασης γνώσης, συνεπώς δεν έχουν ανάγκη από επιστημονικό προσωπικό. Γι’ αυτό και ενώ η ανεργία σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες μειώνεται όσο υψηλότερο είναι το επίπεδο της εκπαίδευσης, στην Ελλάδα συμβαίνει το αντίστροφο. Απαιτείται, λοιπόν, ένας αναπροσανατολισμός της ελληνικής οικονομίας.

Ενα άλλο ερώτημα: Γιατί μαζικοποιείται το φαινόμενο κατά τη δεκαετία του ’90; Μια απάντηση είναι ότι επήλθε μια εξοικείωση με το “έξω”, αυτό που λέμε στη γεωγραφία “συρρίκνωση του χώρου”. Το φαινόμενο, λοιπόν, συνέβαινε ανεξαρτήτως της κρίσης. Βεβαίως, οδηγηθήκαμε στην κρίση εξαιτίας αυτού του λανθασμένου προσανατολισμού της ελληνικής οικονομίας, όμως η αιμορραγία των πτυχιούχων μας στο εξωτερικό δεν είναι απόρροια της κρίσης. Οι νέοι μας πάνε στο εξωτερικό διότι βρίσκουν δουλειά πάνω στο αντικείμενό τους, δεν χρειάζεται να έχουν μέσον, συγγενή, μπλε ή πράσινη ταυτότητα και τέλος, βρίσκουν εκεί προοπτική εξέλιξης.

Η θεωρία λέει ότι το ανθρώπινο δυναμικό είναι καθοριστικό για την ανάπτυξη. Για να αναπτυχθεί μια χώρα, μια “περιφέρεια”, όπως λέμε οι γεωγράφοι, πρέπει να προσελκύσει τα ταλέντα της. Διαχρονικό ελληνικό έλλειμμα και εκεί. Ενα ακόμα ζήτημα είναι ότι ως χώρα οφείλουμε να σκεφτούμε τη θέση μας στον διεθνή καταμερισμό εργασίας. Μια λύση είναι να παράγουμε προϊόντα και υπηρεσίες που βρίσκονται πιο ψηλά στην αλυσίδα παραγωγής αξίας, δηλαδή να έχουν ενσωματωμένη γνώση. Αυτό είναι κάτι μακροπρόθεσμο, όμως έτσι θα υπάρξει προσφορά εργασίας και αυτοί οι άνθρωποι θα γυρίσουν.
Μέχρι όμως να συμβεί αυτό, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι έχουμε δικούς μας ανθρώπους σε 74 χώρες, τους οποίους πρέπει να βλέπουμε ως τους κορυφαίους πρεσβευτές της χώρας μας – και να τους το δείχνουμε εμπράκτως, με ειδικά προγράμματα στήριξής τους και εκεί αλλά και εδώ. Αυτό θα επιτρέψει στην Ελλάδα να αξιοποιήσει το ανθρώπινο δυναμικό της στο εξωτερικό και στους Ελληνες επιστήμονες να έχουν τα καλά και των δύο κόσμων. Χρειάζεται αναπροσανατολισμός μιας ολόκληρης κοινωνίας, ακούγεται μεγαλόσχημο και δεν γίνεται από τη μία στιγμή στην άλλη. Υπάρχουν δυο-τρεις εταιρείες στην Ελλάδα που έχουν μια τέτοια λογική, αλλά δεν αλλάζει μόνον με αυτές. Αυτές είναι οι εξαιρέσεις».
Των Ηλια Mαγκλινη, Mαργαριτας Πουρναρα
Πηγή Καθημερινή
30.5.2010


Τετάρτη 26 Μαΐου 2010

Εχουμε μετατρέψει την Ελλάδα σε νυχτερινό κέντρο- Βιβλιοπροτάσεις


Ο Σωκράτης ήταν απατεώνας, κατά τον Αριστοφάνη. Ο κωμωδιογράφος διεκδικούσε μια θέση στην αθηναϊκή ελίτ, δεν έκανε λαϊκό θέαμα. Και οι σοφιστές που στηρίζονταν στις εντυπώσεις ήταν κάτι σαν τα μαζικά μέσα επικοινωνίας. Ολα αυτά στο καινούργιο μυθιστόρημα του συγγραφέα, όπου μέσα από την αρχαία Αθήνα βλέπουμε το σήμερα

Στο νέο του μυθιστόρημα "Το ξυπόλητο σύννεφο" ο Τάκης Θεοδωρόπουλος φέρνει για άλλη μια φορά τους χαρακτήρες της αρχαιότητας στο παρόν, σαν να ήταν δίπλα μας. Συναντήσαμε τον συγγραφέα σε ένα καφέ των Εξαρχείων, πολύ κοντά στα μέρη όπου εκτυλίσσεται η υπόθεση του έργου του.
- Τι σας ώθησε να γράψετε ένα μυθιστόρημα για τον Σωκράτη και τον Αριστοφάνη μεσούσης της οικονομικής κρίσης;
«“Το ξυπόλητο σύννεφο” είναι ο Σωκράτης τη στιγμή που ο Αριστοφάνης τον κάνει διάσημο στην Αθήνα ρεζιλεύοντάς τον με την κωμωδία του “Νεφέλες”. Δύο παράγοντες με κινητοποίησαν για να γράψω αυτό το μυθιστόρημα. Ο πρώτος είναι ότι όταν ο Σωκράτης στη δίκη του ξεκινάει την απολογία του λέει “δεν φοβάμαι τους σημερινούς κατηγόρους, φοβάμαι τον κωμωδιογράφο, διότι αυτός μου έκανε τη μεγάλη ζημιά”. Αν σκεφθείς ότι η δίκη γίνεται το 399 π.Χ. και η κωμωδία έχει παιχτεί το 423 π.Χ., δηλαδή μιλάμε για ένα τέταρτο του αιώνα μετά, φαντάσου τι ζημιά του είχε όντως κάνει, πόσο τον είχε σημαδέψει. Ο Αριστοφάνης τον έκανε κατά κάποιον τρόπο διάσημο στην Αθήνα, δηλαδή τον σύστησε στους Αθηναίους ως έναν απατεώνα ο οποίος έχει φροντιστήριο και ο οποίος διδάσκει στους μαθητές του πώς να μην πληρώνουν τα χρέη τους με επιχειρήματα...».

- Μήπως,παρεμπιπτόντως,πρέπει να μας υπενθυμίσετε αυτό το μάθημα; «Φοβάμαι ότι αν το διαβάσεις μέχρι τέλους, δεν βοηθάει. Το πρόβλημα με τις σημερινές τράπεζες είναι ότι σε παίρνουν τηλέφωνο και σου στέλνουν ένα χαρτί. Εσύ δεν μπορείς να τις πάρεις τηλέφωνο, οπότε δεν εφαρμόζεται το μάθημα του Σωκράτη».

- Με ποιον τρόπο λοιπόν μπορεί το παρελθόν να μας βοηθήσει;
«Για μένα αυτό είναι το μεγαλύτερο ενδιαφέρον στη δουλειά μου. Αν έχω έναν τρόπο να βλέπω την αρχαιότητα, τη βλέπω μέσα από το σύγχρονο μυθιστόρημα. Στην πραγματικότητα μιλάω για τον κόσμο μας. Οταν βλέπω, ας πούμε, τη σημερινή οικονομική κρίση, που έριξαν έξω την Ελλάδα, σκέφτομαι ότι και ο Περικλής είχε ρίξει έξω την Αθήνα. Αλλά ο Περικλής έχτισε και τον Παρθενώνα, δεν έφτιαξε μπουζουξίδικα. Εκεί είναι όλη η διαφορά. Αυτό που νομίζω ότι ενδιαφέρει περισσότερο τώρα είναι ότι αυτοί έζησαν και την πρώτη μεγάλη κρίση της δημοκρατίας. Δηλαδή έζησαν τη δημοκρατία σαν ανθρώπινο πείραμα και έζησαν και την κρίση της, είδαν τα προβλήματά της εν τη γενέσει τους. Νομίζω ότι αυτό στην κατάσταση που είμαστε σήμερα μας αφορά σχεδόν άμεσα».

- Τι σας ανησυχεί περισσότερο στην κατάστασή μας;
«Πιστεύω ότι το βασικό πρόβλημα που ζούμε σήμερα είναι το ότι έχουμε μετατρέψει την Ελλάδα σε ένα απέραντο νυχτερινό κέντρο. Το χαρακτηριστικό του νυχτερινού κέντρου είναι ότι, όταν μπαίνεις εκεί μέσα, δεν υπάρχει ούτε πριν ούτε μετά. Ζεις τη στιγμή. Ε, δεν μπορείς να ζεις αενάως τη στιγμή, όχι μόνο για οικονομικούς λόγους, επειδή κάποια στιγμή αδειάζει η τσέπη σου, αλλά και ψυχολογικά δεν αντέχεις να ζεις σε ένα απόλυτο αέναο παρόν. Αν δεν υπάρχει παρελθόν, δεν θα υπάρχει και μέλλον. Το παρελθόν μάς δίνει την προοπτική με την οποία μπορούμε να βγούμε από το παρόν, άρα να μπορέσουμε να δούμε το μέλλον».
- Συνδυάζετε έναν σύγχρονο δοκιμιακό λόγο με τα ευτράπελα και τους χαρακτήρες της κωμωδίας.Θεωρείτε ότι το ανάλαφρο στοιχείο στην αφήγηση είναι απαραίτητο για να περάσει το μήνυμα;
«Δεν είμαι μελετητής, είμαι μυθιστοριογράφος. Παρ΄ ότι ο συνδυασμός δοκιμίου και αφήγησης θεωρείται από τους περισσοτέρους ως μια συνθήκη της μετανεωτερικότητας, του post modern είδους, είναι ο ίδιος από τον 19ο αιώνα. Ως τότε υπήρχαν μόνο η φιλοσοφία και η θεολογία, οπότε εμφανίστηκαν το δοκίμιο και το μυθιστόρημα. Είναι δύο τρόποι για να υποστηρίξεις την πλάγια ματιά πάνω στον κόσμο».

- Πόσο αντιλαμβανόμαστε τη σάτιρα της αρχαίας κωμωδίας με τις τρέχουσες σκηνοθεσίες στο θέατρο;
«Αυτό με τον Αριστοφάνη είναι ένα πρόβλημα. Το γέλιο είναι το πιο ρευστό στοιχείο της λογοτεχνίας για έναν πολύ απλό λόγο: επειδή εμείς δεν γελάμε με τα ίδια πράγματα που γελούσαν οι άνθρωποι πριν από 2.000 χρόνια ή και πριν από 100 χρόνια. Οπότε οι σκηνοθέτες προσπαθούν να τον προσαρμόσουν στα σημερινά δεδομένα, να βάλουν μέσα διάφορα σύγχρονα πράγματα για να γελάσει το κοινό, και πάει χαμένη όλη η ουσία. Η ομορφιά του Αριστοφάνη και η δύναμή του είναι η σκληρότητά του. Εχει πολύ σκληρό λόγο. Είναι σαν να σου πετάει πέτρες κανονικά και να σε τραυματίζει».

- Δεν υπάρχουν σήμερα αντίστοιχα λαϊκά θεάματα;
«Εδώ έχουμε άλλη μια μεγάλη παρεξήγηση. Ο Αριστοφάνης δεν ήταν λαϊκό θέαμα. Ο Αριστοφάνης ήταν και διεκδικούσε- και αυτό ήταν από τα βασικά σημεία, πιστεύω, της σύγκρουσής του με τον Σωκράτη- μια θέση στην αθηναϊκή ελίτ με τις κωμωδίες του. Ηθελε να τους πει ότι σε αυτή την τεράστια υπόθεση που λέγεται σοφιστική, η οποία σαρώνει την πολιτική ζωή της Αθήνας πραγματικά, είχε κι εκείνος λόγο. Κι εκεί βλέπεις πάρα πολλά κοινά σημεία με το σήμερα- οι σοφιστές ήταν τα πρώτα μέσα μαζικής επικοινωνίας, δηλαδή στηρίζονταν στις εντυπώσεις. Δεν είναι θέμα ποια είναι η αλήθεια, είναι ποια εντύπωση θα δώσεις. Αρα μπορείς να υποστηρίξεις οτιδήποτε».

ΕΙΝΑΙ ΤΡΕΛΟΙ ΟΙ ΑΘΗΝΑΙΟΙ

Ο δαίμων του Σωκράτη λίγο προτού αποχωρήσει από τα εγκόσμια αφηγείται στον συγγραφέα τα γεγονότα των καιρών εκείνων.Η ιστορία ξεκινάει με τους θεούς,οι οποίοι στέλνουν τον Σωκράτη στην Αθήνα για να την τιμωρήσουν για την αλαζονεία της.Μόλις έχει ξεκινήσει ο Πελοποννησιακός Πόλεμος και ο λιμός σαρώνει όλη την πόλη,μεταξύ των υπολοίπων και τον ίδιο τον Περικλή.Η συνέλευση των θεών λέει: “Αυτοί θα το ξεχάσουν,είναι τρελοί οι Αθηναίοι.Τι να κάνουμε,δεν μπορούμε να τους καταστρέψουμε,τους έχουμε ανάγκη,μας λατρεύουν,μας στέλνουν θυσίες... ”. Πελατειακή σχέση,προς Θεού...Ο Αλκιβιάδης και ο τύραννος Κριτίας θεωρούνται υπεύθυνοι για τη διάλυση της δημοκρατίας και ο Σωκράτης,φίλος και των δύο,μοιάζει αυτομάτως ύποπτος. Κάποιος πρέπει να αποδώσει δικαιοσύνη.Τι ρόλο έχει παίξει στην έκβαση των πραγμάτων ο Αριστοφάνης;».

Πηγή Το Βήμα
9.5.2010

"Καλώς ορίσατε, κύριε Βενιζέλο!"


Με τίτλο «Η υποδοχή του κ. Βενιζέλου εις την Αγκυρα» παρουσιάζεται με μια εικόνα στην πρώτη σελίδα του «Ελευθέρου Βήματος» της 1ης Νοεμβρίου 1930 το κλίμα από την επίσκεψη του έλληνα πρωθυπουργού στην Τουρκία. «Το ελληνοτουρκικόν σύμφωνον θα αποδώση εξαιρετικούς καρπούς εις την Εγγύς Ανατολήν» είναι ο πρώτος τίτλος της ανταπόκρισης από την τουρκική πρωτεύουσα

ΑΠΟ ΚΑΝΕΝΑΝ δεν διαφεύγει το γεγονός ότι η σχέση μας με την Τουρκία αποτελεί κεντρικό θέμα της εξωτερικής και αμυντικής μας πολιτικής.Οσο σκληρή όμως και αν απεδείχθη η ιστορική μοίρα των δύο λαών, ελληνικού και τουρκικού, οι οποίοι βρέθηκαν «καταδικασμένοι» να γειτονεύουν,είναι υπερβολικό σήμερα να ισχυρίζεται κανείς ότι η ιστορία τους όπως και οι μεταξύ τους σχέσεις προδιαγράφουν τη σημερινή ή αυριανή πολιτική συμπεριφορά τους. Μια τέτοια προσκόλληση, όπως τόσο σοφά επεσήμαινε ο βαθύς γνώστης των ελληνοτουρκικών σχέσεων Βύρων Θεοδωρόπουλος, θα ήταν παραπλανητική και βλαπτική.Στο κλίμα της επισκέψεως του τούρκου πρωθυπουργού Ταγίπ Ερντογάν στη χώρα μας και της έναρξης του 43ου γύρου συνομιλιών Αθήνας- Αγκυρας, με την αντιπολίτευση να κατηγορεί την κυβέρνηση για βιαστικές κινήσεις τώρα που η οικονομία της χώρας προκαλεί πρόσθετα εμπόδια στον χειρισμό των εθνικών μας θεμάτων, ας γυρίσουμε πίσω να δούμε πώς βίωσαν οι Ελληνες και οι Τούρκοι την υπέρβαση που τόλμησε ο μεγαλύτερος ίσως πολιτικός της χώρας μας Ελευθέριος Βενιζέλος επισκεπτόμενος την Αγκυρα το 1930.

Με τη φράση «χος γκέλντινιζ» (καλώς ορίσατε) να επαναλαμβάνεται σε διαφορετικές γραφές και προσφωνήσεις για τον έλληνα πρωθυπουργό και τη συνοδεία του, σε ατμόσφαιρα εξαιρετικής λαμπρότητας και εγκαρδιότητας, το πολεμικό καταδρομικό «Ελλη» που είχε ξεκινήσει από το Πέραμα στις 25 Οκτωβρίου 1930 για την Κωνσταντινούπολη γινόταν δεκτό με απόδοση τιμών στην ακτή του Χαϊδάρ Πασά, ένα προάστιο της Βασιλεύουσας επί της ασιατικής ακτής του Βοσπόρου, νοτίως του Σκούταρι. Ηταν ένα όμορφο, ζεστό σχετικά, απόγευμα. Οι τρεις ανώτεροι διπλωματικοί υπάλληλοι που συνόδευαν τον πρωθυπουργό και τον έλληνα ΥΠΕΞ Α. Μιχαλακόπουλο με κόπο συμμερίζονταν την αισιοδοξία της πολιτικής ηγεσίας της χώρας τους. Ο Βενιζέλος, αντίθετα, ατένιζε με αισιοδοξία την ακτή.

Για την επιτυχία εκείνης της επίσκεψης, η οποία κατέληξε στη συνομολόγηση μιας σειράς διμερών συμφωνιών, δηλωτική της ελεύθερης και ανεξάρτητης βουλήσεως των δύο λαών να χαράξουν από κοινού την οδό της φιλίας και της συνεργασίας, ο ίδιος ο Βενιζέλος, ευρισκόμενος πλέον στην αντιπολίτευση, τρία χρόνια αργότερα, το 1933, θα ομολογούσε, παρουσία του έλληνα πρεσβευτή στην Αγκυρα Σπ. Πολυχρονιάδη, στον τούρκο ομόλογό του σε δεξίωση στην τουρκική πρεσβεία στην Αθήνα: «Αι συμφωνίαι αύται είναι το μεγαλύτερον πολιτικόν έργον το οποίον θα αφήσω μετά τον θάνατόν μου». Μάλιστα, γράφοντας στη σύζυγό του Ελενα Βενιζέλου, την επομένη κιόλας των εκλογών, έχοντας ήδη ενώπιόν του το πρόγραμμα της εξωτερικής πολιτικής, με κυρίαρχη την ελληνοτουρκική προσέγγιση, εκμυστηρευόταν: «Τώρα,ο Θεός βοηθός! Αν η υγεία μου δεν με προδώσει, πιστεύω πραγματικώς ότι εις μίαν τετραετίαν η Ελλάς ημπορεί να γίνη αγνώριστη» (30 Ιουλίου 1928).

Στην πολιτική του εκείνη όμως ο Βενιζέλος δεν ήταν απερίσπαστος, καθώς και πάλι δεν έλειπαν οι διαφωνίες στο εσωτερικό της χώρας. Οπως έγραφε ο Πολυχρονιάδης- καθ΄ υπόδειξιν Βενιζέλου είχε διαδεχθεί τον πρεσβευτή Ι. Παπά στην Αγκυρα-, τα επίμαχα θέματα ήσαν ιδιαιτέρως «πολυσχιδή,πολύπλοκα και περιπεπλεγμένα», ενώ την ίδια στιγμή αποτελούσαν αντικείμενο εκμεταλλεύσεως «διά τους πατριδοπατέρας». Κατά συνέπεια η εκ του εσωτερικού μετώπου αντίδραση έπρεπε να υπολογίζεται ιδιαιτέρως, άσχετα αν ο Τσαλδάρης, που διαδέχθηκε τον τελευταίο όταν ηττήθηκε στις εκλογές του 1933, ακολούθησε, καίτοι αρχικά αντιπολιτευόμενος, την ίδια ακριβώς πολιτική.

Η τολμηρή πολιτική πέρασε μέσω... Ρώμης
ΚΑΝΕΝΑΣ δεν μπορεί να παραγνωρίσει την πολιτική ιδιοφυΐα του ανδρός που όχι μόνο συνέλαβε την ιδέα της ελληνοτουρκικής προσέγγισης, αλλά και τόλμησε να την επιβάλει. Είναι αλήθεια ότι τα πρώτα χρόνια μετά τη Λωζάννη ήταν ιδιαίτερα δύσκολα για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, κυρίως σε ό,τι αφορούσε τις διατάξεις περί υποχρεωτικής ανταλλαγής των πληθυσμών και τα πρόσθετα οικονομικά βάρη που γεννούσε για την κλονισμένη- και τότε- οικονομία της χώρα μας και, βεβαίως, το καθεστώς των εκατέρωθεν μειονοτήτων. Ο Βενιζέλος όμως, όταν ανέλαβε την πρωθυπουργία το 1928, είχε πολύ ξεκάθαρη εικόνα της εξωτερικής πολιτικής την οποία θα ακολουθούσε. Κάνοντας έναν πλατύ ελιγμό, ξεκίνησε πρώτα από τη Ρώμη που μόλις είχε συνάψει σύμφωνο φιλίας με την Τουρκία. Η ελληνοϊταλική προσέγγιση οδήγησε σε αφύπνιση του Βελιγραδίου που είχε «παγώσει» τη συμφωνία Πολίτη- Καλφώφ και έτσι, από τον φόβο στενότερης προσέγγισης Αθήνας- Ρώμης, άνοιξαν οι διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στο ελληνογιουγκοσλαβικό σύμφωνο φιλίας του 1929.

Εν τω μεταξύ η αναθέρμανση των σχέσεων με το Παρίσι και το Λονδίνο που ο Βενιζέλος είχε επιμελώς φροντίσει, ώστε να διαλύσει κάθε παρεξήγηση που μπορούσε να δημιουργήσει το ελληνοϊταλικό σύμφωνο, του άφηνε τελείως ανοιχτό τον δρόμο προς τον τελικό στόχο του: την Αγκυρα. Τη δεδομένη στιγμή ο Βενιζέλος πίστευε ότι η Ελλάς, έχοντας εγκαταλείψει, ως ώφειλε, τις σκέψεις περί πολιτικής επεκτάσεως και αλυτρωτισμού, είχε συμφέρον να κλείσει το κεφάλαιο των ελληνοτουρκικών διαφορών ύστερα από έναν αιώνα συγκρούσεων. Με το πνεύμα αυτό έγραψε μόλις ανέλαβε την πρωθυπουργία επιστολή στον ομόλογό του, τούρκο πρωθυπουργό Ισμέτ Ινονού, ο οποίος αποκρίθηκε ανάλογα. Μάλιστα, η απάντηση ήταν τόσο άμεση που διεβιβάσθη διά του τούρκου πρεσβευτή στη Ρώμη ενόσω βρισκόταν εκεί ο Βενιζέλος. Ο Ινονού τον καλούσε στην Αγκυρα για απευθείας συνομιλίες. Ο Βενιζέλος όμως, για πολιτικούς λόγους, αλλά και εξαιτίας της φλεβίτιδας που τον ταλαιπωρούσε, αντιπρότεινε την Κωνσταντινούπολη ή άλλη παράλια πόλη της Τουρκίας προκειμένου να μην ταλαιπωρηθεί ως την Αγκυρα. Σημειωτέον ότι ήταν ήδη 65 ετών, αλλά με ιδιότυπη φιλαρέσκεια συνήθιζε να χαρακτηρίζει τον εαυτόν του «γέροντα».

Χαρακτηριστικό του κλίματος δυσπιστίας που αντιμετώπιζε στο εσωτερικό της χώρας ο Βενιζέλος στη χάραξη της συγκεκριμένης πολιτικής του έναντι της Τουρκίας είναι το γεγονός ότι, όπως έγραφε ο Πολυχρονιάδης, «ακόμα και ανώτατοι υπάλληλοι του Υπουργείου των Εξωτερικών εθεώρουν κάθε προς την Τουρκίαν προσέγγισιν όχι μόνον ως απολύτως δυσχερή, αλλά ως σχεδόν απραγματοποίητον και ως εκ τούτου αντετίθεντο εις κάθε διαπραγμάτευσιν ως δυναμένην να εγκλείη μόνον ασκόπους εκ μέρους μας θυσίας».

Ο ρεαλισμός και οι Κασσάνδρες


Σχέδιο ιδιόχειρης επιστολής του Βενιζέλου προς τον Ισμέτ Ινονού: «Ηδη που ο Ελληνικός λαός με ενεπιστεύθη δι΄ ισχυράς πλειοψηφίας τας τύχας του διά μίαν τετραετίαν έρχομαι να σας βεβαιώσω ότι ζωηρός πόθος μου είναι να συντελέσω ώστε αι σχέσεις των δύο χωρών μας ρυθμίσωσι κατά τρόπον όστις να εξασφαλίζη την στενήν αυτών φιλίαν...» άρχιζε το εξασέλιδο κείμενο που υπογράμμιζε το κοινό συμφέρον των δύο λαών εφόσον απεκαθίστατο κλίμα ειρήνης και εμπιστοσύνης μεταξύ τους Τελικά οι «πατριδοπατέρες», ανάμεσά τους πρώτοι και καλύτεροι οι βασιλόφρονες, οι οποίοι έφτασαν να κατακρίνουν την πολιτική του Βενιζέλου χαρακτηρίζοντάς την «υποταγήν», διεψεύσθησαν. Επιστρέφοντας στην Αθήνα, ο Βενιζέλος έτυχε θερμοτάτης υποδοχής. Μιλώντας μπροστά σε πλήθος 60.000 συγκεντρωμένων στην πλατεία Συντάγματος εξήρε την ειρηνόφιλη πολιτική του. Οπως τηλεγραφούσε άλλωστε ο ίδιος προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, «(αι) συμφωνίαι αύται, και ιδίως το πνεύμα το οποίον μας ενέπνευσε και με το οποίον υπεγράφησαν, εγγυώνται ότι ανοίγεται νέα σελίς ιστορίας δι΄ Εγγύς Ανατολήν και ότι κατ΄ αυτήν λαοί αυτής θα εύρουν οριστικήν γαλήνην ήτις θα τους επιτρέψη ασφαλίσωσιν οικονομικώς ευημερίαν». Οι συμφωνίες εκείνες εισήχθησαν προς κύρωση στη Βουλή στις 20 Νοεμβρίου 1930, εκυρώθησαν όμως έναν μήνα αργότερα.

Παρά τις αρχικές αντιδράσεις και τις επιφυλάξεις, η ελληνοτουρκική συνεννόηση αποδείχθηκε πράξη απόλυτα σύμφωνη προς τις υπαγορεύσεις του πολιτικού ρεαλισμού. Κυρίως όμως, η αναστολή του ανταγωνισμού των ναυτικών εξοπλισμών - για την οποία υπήρξε οξύτατη αντίδραση των στρατιωτικών στην Ελλάδα, υποχρεώνοντας τον Βενιζέλο να απευθυνθεί εξηγώντας την πολιτική του ενώπιον περίπου χιλίων αξιωματικών της Φρουράς των Αθηνών στη Σχολή Ευελπίδων- απάλλαξε τον κρατικό προϋπολογισμό από ένα δυσβάστακτο βάρος και παράλληλα επέτρεψε την ενίσχυση των δυνάμεων του στρατού ξηράς, στην ευαίσθητη βορειοελλαδική μεθόριο.
Της Φωτεινής Τομαή
Η κυρία Φωτεινή Τομαή είναι ιστορικός, Πρεσβευτής Σύμβουλος Α' στο υπουργείο Εξωτερικών.

Πηγή Το Βήμα
9.5.2010

Κέρος: Παράδεισος αρχαιοκαπήλων



Ηταν νεκροταφείο; Ηταν εμπορικό κέντρο; Ηταν απλώς ένα εργαστήριο; Ηταν ιερό; Ή μήπως οι αρχαιοκάπηλοι είναι η αιτία που όλα σήμερα στην Κέρο μοιάζουν μπερδεμένα και δυσερμήνευτα; Στο μικρό άγονο νησί των Κυκλάδων, αδιάφορο για τους τουρίστες που κατακλύζουν τις γύρω κοσμοπολίτικες ακτές, φαίνεται ότι κάπου εκεί στην 3η π.Χ. χιλιετία συνέβαιναν σπουδαία πράγματα. Το μαρτυρούν τα εκατοντάδες σπασμένα μαρμάρινα ειδώλια που βρίσκονται θαμμένα στη γη του· ένας παράδεισος για τους λαθρανασκαφείς που οργίαζαν στο νησί ως πριν από 40 με 50 χρόνια, αλλά πλέον και ένα μεγάλο αίνιγμα για τους αρχαιολόγους. Για τρίτο κατά σειρά χρόνο πραγματοποιεί εφέτος στην Κέρο ανασκαφές ο βρετανός καθηγητής Κόλιν Ρένφριου, προσπαθώντας να λύσει τον γρίφο. Και στη διάλεξή του, στις 17 Μαΐου στην Αρχαιολογική Εταιρεία, ύστερα από πρόσκληση του Ιδρύματος Νικολάου και Ντόλλης Γουλανδρή θα επιχειρήσει, όπως μαρτυρά και ο τίτλος της, να διαλευκάνει «Τα μυστικά της Κέρου».

Περί τα 500 τμήματα ειδωλίων και άλλα τόσα μαρμάρινων αγγείων, περισσότερα από 1.500 κομμάτια από μαρμάρινες φιάλες και ισάριθμη ποσότητα από πήλινα αγγεία έχουν συγκεντρωθεί ως τώρα από την Κέρο, συχνά μάλιστα από επιφανειακή και μόνον έρευνα. Ενας μεγάλος αριθμός τους όμως κατέχει μια αρνητική ιδιαιτερότητα. Γιατί 350 από αυτά τα σπασμένα ειδώλια, 12 ακέραια, καθώς και ορισμένα θραύσματα μαρμάρινων ή πήλινων αγγείων, έπεσαν θύματα αρχαιοκαπηλίας που συνέβη στη θέση Κάβος του νησιού το 1958, όπως πιστεύει ο λόρδος Ρένφριου, για να αποτελέσουν στη συνέχεια τον λεγόμενο «Θησαυρό της Κέρου». Γύρω από αυτό τον «θησαυρό» μάλιστα δημιουργήθηκε παγκοσμίως ένας ολόκληρος μύθος, ταυτοχρόνως όμως και ένα από τα πιο σκοτεινά πεδία της αρχαιολογικής έρευνας.

Το ιερό
Το ερώτημα πώς βρέθηκαν σε ένα τόσο μικρό νησί τόσο πολλά ειδώλια είναι το βασικό στο οποίο κλήθηκε να απαντήσει η σύγχρονη έρευνα, με διάφορες θεωρίες να έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς και επικρατέστερη την πλέον προφανή. Οτι προέρχονταν από νεκροταφείο. Για τον λόρδο Ρένφριου όμως η αλήθεια βρίσκεται αλλού: «Η Κέρος ήταν ένα μεγάλο ιερό της Πρωτοκυκλαδικής εποχής με ακτινοβολία σε όλες τις Κυκλάδες, αντίστοιχο με αυτό της Δήλου των ιστορικών χρόνων»,λ έει.

Για τον ίδιο ο μεγάλος αριθμός των ευρημάτων αποτελεί και το ισχυρότερο επιχείρημα, αφού το μέγεθος του νησιού και ο πληθυσμός του200 άνθρωποι το πολύ σε περίοδο ακμής- δεν θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν τόσο εκτεταμένο νεκροταφείο, το οποίο άλλωστε δεν έχει καν εντοπιστεί.

Τελετουργίες

Τα θραυσμένα ειδώλια συνιστούν το δεύτερο μεγάλο μυστήριο της Κέρου. Τα έσπασαν οι αρχαιοκάπηλοι σκάβοντας- κάτι όχι ασυνήθιστο στις λαθρανασκαφές- ήταν η επικρατούσα για χρόνια άποψη. Αλλά σήμερα αποδεικνύεται πως τα ειδώλια ήταν σπασμένα ήδη από την Πρωτοκυκλαδική εποχή. Κατά τον λόρδο Ρένφριου μάλιστα η θραύση τους δεν είχε γίνει καν στην Κέρο!

«Ο κατακερματισμός των ειδωλίων γινόταν σκόπιμα στο πλαίσιο κάποιας θρησκευτικής τελετουργίας και ακολουθούσε η μεταφορά τους στο νησί και η εναπόθεσή τους στο ιερό», πιστεύει ο ίδιος. Κρίνοντας εξάλλου από τη χρονολόγηση των ευρημάτων αυτών θεωρείται ότι η συγκεκριμένη λατρεία θα πρέπει να διήρκεσε στο ιερό της Κέρου επί τρεις τουλάχιστον αιώνες.

Ο οικισμός
Στη νησίδα Δασκαλιό βρισκόταν περί το 2800- 2500 π.Χ. ο οικισμός του νησιού, καθώς μια στενή λωρίδα γης ένωνε τις απέναντι σήμερα ακτές. Η θέση Δασκαλιό- Κάβος αναδεικνύεται έτσι σε κλειδί για την κατανόηση της πρώιμης Εποχής του Χαλκού στις Κυκλάδες, καθώς πρόκειται για την πλουσιότερη σε ευρήματα γνωστή θέση αυτής της περιόδου.
Ενα κτίριο μήκους 16 μέτρων από μάρμαρο της Νάξου αποκαλύφθηκε επιπλέον κατά την περυσινή βρετανική ανασκαφή στο Δασκαλιό, αφήνοντας τους αρχαιολόγους με την απορία για τον τρόπο μεταφοράς της πέτρας. Αν και τα μεγαλύτερα ερωτήματα δημιούργησαν οι τρεις χάλκινοι πελέκεις που βρέθηκαν μέσα σε αυτό. Στο δεύτερο, κυκλικό και μικρό αυτή τη φορά, κτίριο που ανασκάφηκε στην κορυφή του λόφου- ιερό κορυφής ή μήπως παρατηρητήριο;- κάποιοι είχαν αφήσει περί τα 350 βότσαλα από τη θάλασσα, ποιος ξέρει πώς και γιατί... Τα αινίγματα συνεχίζονται.

Η μεγάλη κλοπή
Το 1963 διαπιστώθηκε η μεγάλη λαθρανασκαφή που γινόταν στην Κέρο και ο πρώτος που πήγε στο νησί,ύστερα από ειδοποίηση του αρχαιολόγου κ. Χρίστου Ντούμα, ήταν ο Κόλιν Ρένφριου.
Φθάνοντας με καΐκι στην Κέρο μπορούσε να δει από μακριά όλη τη δυτική πλευρά της σκαμμένη ως τη θάλασσα,το τοπίο κατεστραμμένο,τα χώματα αναμοχλευμένα.Μέσα δύο τρεις ώρες επιφανειακής έρευνας άλλωστε θα συνέλεγε και ο ίδιος πλήθος αρχαιοτήτων, μεταξύ των οποίων μαρμάρινα θραύσματα ειδωλίων.Οι αρχαιοκάπηλοι όμως άφαντοι.

Δεκατρία χρόνια αργότερα,σε μια έκθεση στην Καρλσρούη με τίτλο «Η τέχνη των Κυκλάδων»,ένα σύνολο κλεμμένων αρχαιοτήτων της Κέρου θα έκανε θρασύτατα και ατιμώρητα όπως αποδείχθηκε την εμφάνισή του με την ένδειξη «άγνωστης προέλευσης».

Οπως έγινε γνωστό ανήκε στη συλλογή Ερλενμάγιερ, αίτημα διεκδίκησης όμως δεν υπέβαλε η Ελλάδα.Και αυτό θα αποτελούσε αρκετά χρόνια αργότερα,το 1990,το επιχείρημα των βρετανικών δικαστηρίων για να απορρίψουν την ελληνική προσφυγή κατά της δημοπρασίας του οίκου Sotheby΄s όπου παρουσιάστηκε προς πώληση ο ονομαζόμενος πλέον «Θησαυρός της Κέρου».

Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης όμως,χάρη στη θέληση τηςΝτόλλης Γουλανδρή, αγόρασε από αυτή τη δημοπρασία 58 κυκλαδικά ειδώλια και η Εμπορική Τράπεζα 17, τα οποία παραχώρησε στο μουσείο,ενώ έξι ακόμη απέκτησε το ίδρυμα Ν.Π.Γουλανδρή στα επόμενα χρόνια. Ενας ικανοποιητικός αριθμός από τον «Θησαυρό της Κέρου» επαναπατρίστηκε έτσι.

Σήμερα τα περισσότερα ξένα μουσεία διαθέτουν κυκλαδικά ειδώλια,αφού οι «ανασκαφές» είχαν αρχίσει από το 1884.Και το σημαντικό είναι ότι κομμάτια που βρίσκονται στο εξωτερικό ταιριάζουν απόλυτα με άλλα που βρίσκονται στην Ελλάδα! Αυτά τα κομμάτια του παζλ έχει προσπαθήσει να ενώσει η αρχαιολόγος και επιμελήτρια του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης κυρία Πέγκυ Σωτηρακοπούλου στη μελέτη της «Ο θησαυρός της Κέρου.Μύθος ή πραγματικότητα;».Με βάση μάλιστα έρευνα του Δημόκριτου για τη σύσταση του μαρμάρου των ειδωλίων που δείχνει ότι η πρώτη ύλη έχει προέλθει από την ανατολική Νάξο (και από την ίδια την Κέρο),η ίδια διατυπώνει την πρόταση να στραφούν πλέον εκεί,στην πηγή,οι έρευνες.

Τόπος για ιερείς και πειρατές

Μία επιγραφή που έρχεται από το 425 π.Χ. με τα ονόματα των φορολογουμένων συμμάχων της Αθηναϊκής Δημοκρατίας παρέχει πληροφορίες και για την Κέρο. Κέρεια ή Κερία ονομαζόταν κατά την Κλασική εποχή και το γεγονός ότι κατέβαλλε φόρο, συγκεκριμένα 10 δραχμές και 3 οβολούς, σημαίνει ότι ήταν κατοικημένη. Οι επόμενες πληροφορίες έρχονται από τον Μεσαίωνα, όταν το νησί χρησιμοποιείται πλέον ως κρησφύγετο και ορμητήριο των πειρατών που εκείνη την εποχή λυμαίνονταν όχι μόνο το Αιγαίο, αλλά όλη τη Μεσόγειο. Στη σύγχρονη εποχή και ως το 1952 υπήρξε ιδιοκτησία της Μονής της Παναγίας Χοζοβιώτισσας της Αμοργού για να παραχωρηθεί όμως στη συνέχεια από τη Γεωργική Υπηρεσία σε βοσκούς.

Ο ΛΟΡΔΟΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΣ
Ο λόρδος Κόλιν Ρένφριου, ανασκαφέας της Κέρου,με την ιδρύτρια του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης Ντόλλη Γουλανδρή Συχνός επισκέπτης της Ελλάδας,αφού έχει διενεργήσει πολλές ανασκαφές στη χώρα μας,είναι ο λόρδος Κόλιν Ρένφριου.Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ,δίδαξε Προϊστορική Αρχαιολογία σε πολλά βρετανικά πανεπιστήμια και είναι ο συγγραφέας του βιβλίου η «Ανάδυση του πολιτισμού»,στο οποίο διατύπωσε τη θεωρία ότι οι Ελληνες δεν είναι Ινδοευρωπαίοι αλλά αυτόχθονες. Στο έργο αυτό ο Κόλιν Ρένφριου αμφισβητεί το δόγμα τού ex oriente lux,της εξάπλωσης δηλαδή του πολιτισμού από την Ανατολή προς τη Δύση, θεωρία πάντως που συνάντησε μεγάλη αντίδραση.

Στην Κέρο πήγε για πρώτη φορά ενώ ήταν φοιτητής ακόμη,το 1963,και διαπίστωσε ιδίοις όμμασι το όργιο της αρχαιοκαπηλίας που συντελούνταν στο νησάκι. Ο ίδιος είναι ταγμένος εχθρός της παράνομης διακίνησης αρχαιοτήτων και έχει αναπτύξει μεγάλη δράση διεθνώς για την πάταξή της.

Πηγή Το Βήμα
2.5.2010

Δημόσια και εκκλησιαστική γη

Τα πρόσφατα σκληρά και επώδυνα για τη συντριπτική πλειονότητα του λαού μας μέτρα που μας επιβλήθηκαν κατέδειξαν περίτρανα ότι το πολιτικό σύστημα στη χώρα μας στάθηκε ανήμπορο να αντιμετωπίσει την έκρυθμη δημοσιονομική κατάσταση.

Ασφαλώς ο ιστορικός του μέλλοντος θα αποδώσει και θα επιμερίσει τις ευθύνες. Τη στιγμή αυτή λίγο ενδιαφέρει ποιος έφταιξε περισσότερο και ποιος έφταιξε λιγότερο. Το σημαντικό για τον μέσο πολίτη είναι ότι καλείται για άλλη μία φορά να πληρώσει αυτός τον λογαριασμό.

Για να υπάρξει όμως έστω μόνο η ελπίδα ότι τα μέτρα θα αποδώσουν και θα βοηθήσουν να σταθεί ξανά η χώρα μας στα πόδια της, είναι προφανές ότι θα πρέπει όλοι μας να έλθουμε αντιμέτωποι με κατεστημένες νοοτροπίες και τελικώς με τον ίδιο μας τον εαυτό.

Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα της ανάγκης μιας ρεαλιστικής αντιμετωπίσεως ανοικτών, από την εποχή ακόμη της συστάσεως του νεότερου ελληνικού κράτους, ζητημάτων είναι και το περίπυστο πλέον ζήτημα της δημόσιας περιουσίας, η αξία της οποίας, σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιεύματα, αγγίζει τα 300 δισ. ευρώ!

Σε στενή συνάφεια με το όλο ζήτημα της αξιοποιήσεως της δημόσιας περιουσίας είναι και εκείνο του προσδιορισμού και της αξιοποιήσεως της εκκλησιαστικής ακίνητης περιουσίας, ιδίως δε των μεγάλων εκτάσεων διαφιλονικούμενης μοναστηριακής γης.
Τα δύο ζητήματα είναι αλληλένδετα ακριβώς επειδή ευθύς μετά τη δημιουργία του νεότερου ελληνικού κράτους επιχειρήθηκε και τελικώς επιβλήθηκε στρεβλή ρύθμισή τους.

Θυμίζω ότι το πρόβλημα της διανομής των «εθνικών κτημάτων», τα οποία στη συνέχεια ονομάστηκαν «δημόσια κτήματα», απασχόλησε ζωηρά τις τοπικές συνελεύσεις και διοικήσεις του ξεσηκωμένου τότε ελληνικού έθνους. Παρά τις προσπάθειες ρυθμίσεως του προβλήματος οι οποίες κατά καιρούς ανελήφθησαν, το θέμα παρέμεινε άλυτο και τη λύση έδωσε τελικώς η Βαυαρική Αντιβασιλεία, η οποία με τις «επίνοιές» της οδήγησε, κατά την εύστοχη διατύπωση του μεγάλου νομοδιδασκάλου της εποχής εκείνης Παύλου Καλλιγά, σε «γη άνευ ανθρώπων και ανθρώπους άνευ γης»...

Ανάλογη ήταν η αντιμετώπιση και του θέματος της εκκλησιαστικής περιουσίας, ιδίως δε των μοναστηριακών κτήσεων. Με διάταγμα, και πάλιν, της Βαυαρικής Αντιβασιλείας, η οποία ασκούσε και τη νομοθετική εξουσία, διαλύθηκαν τα 4/5 των μοναστηρίων της Ορθόδοξης Εκκλησίας που υπήρχαν στην τότε ελεύθερη Ελλάδα και δημεύθηκε η περιουσία τους. Η πράξη αυτή αποτέλεσε την πέτρα του σκανδάλου και την αφετηρία για μια σχέση δυσπιστίας μεταξύ Πολιτείας και Εκκλησίας, η οποία εξακολουθεί να υφέρπει έως και τις ημέρες μας.

Κυρίως όμως επέτρεψε να καθιδρυθεί μια ιδιόμορφη σχέση Εκκλησίας και Πολιτείας σχετικά με τα περιουσιακά ζητήματα, η οποία εξελίχθηκε σε μια σχέση δούναι και λαβείν, με αποτέλεσμα ακόμη και σήμερα να μη γνωρίζει κανείς επακριβώς- όπως άλλωστε για τόσα άλλα πράγματα στη χώρα μας- ποιος υπήρξε κερδισμένος και ποιος χαμένος σε αυτή την αδιαφανή σχέση.

Η ελπίδα ότι αυτά τα ζητήματα θα ξεκαθαριστούν με την ολοκλήρωση του Κτηματολογίου αποδείχθηκε φρούδα. Η οικονομική κατάσταση δεν επιτρέπει την πολυτέλεια αναμονών. Είναι προφανές ότι η αξιοποίηση και εκμετάλλευση της δημόσιας και εκκλησιαστικής ακίνητης περιουσίας μόνον όφελος μπορεί να έχει για τον τόπο και τον λαό μας.

Επανέρχομαι λοιπόν σε μία πρόταση η οποία και στο παρελθόν έχει από περισσότερες πλευρές διατυπωθεί. Προκειμένου να εξυπηρετηθεί το ζήτημα της αξιοποιήσεως της μεγάλης και αναξιοποίητης εκκλησιαστικής ακίνητης περιουσίας, να εκκαθαρισθεί το τοπίο των διαφιλονικούμενων κτημάτων και να διευκολυνθεί έτσι και η αξιοποίηση της δημόσιας γης, θα πρέπει να επιχειρηθεί το ταχύτερο ένας έντιμος διακανονισμός μεταξύ Εκκλησίας και Πολιτείας.

Η Εκκλησία θα πρέπει να διατηρήσει την περιουσία της, να αποκτήσει καθαρούς τίτλους και να επιδιώξει την αξιοποίησή της. Αντιστοίχως θα πρέπει σταδιακώς να αναλάβει την εξυπηρέτηση των αναγκών της, την πληρωμή των υπαλλήλων της και τα λειτουργικά της έξοδα προκειμένου όχι μόνον να ανακουφίσει τον δημόσιο προϋπολογισμό αλλά και για να αναλάβει η ίδια την ευθύνη και το κόστος διαχειρίσεως των δέκα και πλέον χιλιάδων εκκλησιαστικών νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου που λειτουργούν σήμερα...

Και για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους: όταν τέτοια μείζονα ζητήματα παραμένουν ανοικτά, όταν η κοινωνία μας δεινώς δοκιμάζεται, φαντάζουν τελείως υποκριτικά όλα όσα παρακολουθούμε στις ημέρες μας με τις αμοιβαίες επισκέψεις αβροφροσύνης και τις δηλώσεις συμπάθειας ηγετικών προσωπικοτήτων των δύο θεσμών, προκειμένου, χωρίς να επιλύεται κανένα από τα εκκρεμή μείζονα ζητήματα, να προβάλλεται για επικοινωνιακούς λόγους μια επίφαση αγαστής συνεργασίας. Συνιστά αντιθέτως σημαντικό πολιτικό έλλειμμα η κατά σύστημα μη τήρηση των προεκλογικών εξαγγελιών και δεσμεύσεων των κομμάτων εξουσίας σχετικά με τα ζητήματα αυτά, πράγμα που οδηγεί συστηματικά στην απαξίωση του πολιτικού συστήματος και τελικώς θέτει σε κίνδυνο τα θεμέλια του πολιτεύματος. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι η διατύπωση τέτοιων απόψεων δεν καθιστά τους υποστηρικτές τους ούτε συμπαθείς ούτε προσκείμενους. Στους δυσχείμερους όμως αυτούς καιρούς δεν μας χρειάζονται οι βολικοί και οι κολλητοί. Απαραίτητοι και αναγκαίοι είναι οι χρήσιμοι.

Ο κ. Ιωάννης Μ. Κονιδάρης είναι καθηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.


Πηγή Το Βήμα
9.5.2010

Δευτέρα 10 Μαΐου 2010

Κοινό μυστικό, η διαφθορά στην πολεοδομία Σύρου

Το ρεπορτάζ αυτό δεν έχει άλλα ονόματα εκτός του υπογράφοντος και των δύο άμεσα εμπλεκομένων. Η ιστορία που ακολουθεί, όμως, είναι από την αρχή έως το τέλος πραγματική. Είναι η πραγματικότητα που ζουν για περισσότερα από δέκα χρόνια οι εργαζόμενοι στην Πολεοδομία Σύρου, οι μηχανικοί που απασχολούνται με την οικοδομή στη Μύκονο, στη Σύρο, την Τζια και την Κύθνο. Και δυστυχώς, με μικρές παραλλαγές, σε πολλά ακόμα σημεία σε όλη την Ελλάδα - εκεί όπου το οικονομικό αντικείμενο υπερβαίνει τον νόμο.

Ολοι ήξεραν τι συνέβαινε στην Πολεοδομία της Σύρου. Ολοι. Και κανείς δεν έκανε κάτι για να το σταματήσει. Τα πολυτελή δείπνα στα καλύτερα ξενοδοχεία και εστιατόρια της Μυκόνου και οι υψηλές γνωριμίες –πολιτικοί, καλλιτέχνες, επιχειρηματίες, ακόμα και άνθρωποι των ΜΜΕ– του τέως προϊσταμένου της, Δημήτρη Μπουντούρη ήταν μόνο η κορυφή του παγόβουνου, που επιβεβαίωνε ότι όπου υπάρχει καπνός υπάρχει και φωτιά. Η άλλη «ένδειξη», πέρα από κάθε αμφισβήτηση, είναι το όργιο πολεοδομικών παρανομιών στη Μύκονο, εκεί όπου έμπαιναν πρόστιμα της τάξης των 500.000 ή 700.000 ευρώ, αλλά δεν καταλογίζονταν ποτέ ώστε να εισπραχθούν.

Η Πολεοδομία της Σύρου είναι χωρισμένη στα δύο. Από τη μια πλευρά, οι νέοι σε ηλικία υπάλληλοι -κυρίως όσοι προσελήφθησαν μέσω ΑΣΕΠ- και από την άλλοι οι «παλαιοί». Οι νέοι είναι περιθωριοποιημένοι και χρησιμοποιούνται ως η «βιτρίνα». Είναι αυτοί που διεκπεραιώνουν τις υποθέσεις με βάση τους αριθμούς πρωτοκόλλου, αυτοί στους οποίους έστελναν τους –πολλούς, είναι η αλήθεια– ελέγχους που έφθαναν κάθε φορά στο νησί: από τον Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης, από άλλους. Αυτοί που είχαν αποδεχθεί τη μοίρα τους και έκαναν σιωπηλά τη δουλειά τους. Σε κάποιο βαθμό, είναι συνυπεύθυνοι, αλλά όχι το πρόβλημα.

Δίπλα σε αυτούς υπήρχε το άλλο, παράλληλο σύστημα.

Οι φάκελοι συχνά έφθαναν στην Πολεοδομία φέροντας επάνω όνομα συγκεκριμένου υπαλλήλου.
Του ίδιου του διευθυντή, κ. Μπουντούρη, του υποδιευθυντή, κ. Κυριάκου Δικτυόπουλου, συχνά ορισμένων άλλων. «Ο καθένας είχε το πελατολόγιό του», λέει άνθρωπος «εκ των έσω». Οσοι δεν έμπαιναν στο κύκλωμα αυτό, αποδέχονταν σιωπηρά την περιθωριοποίησή τους, γιατί δεν μπορούσαν να κάνουν κάτι άλλο. «Η Πολεοδομία της Σύρου είναι το τάγμα των ανεπιθύμητων», διηγείται άλλος μηχανικός. «Ολοι θέλουν να φύγουν, έχουν υποβάλει διαδοχικά αιτήματα για μετάταξη, αλλά δεν φεύγει κανείς».

Χαρακτηριστικό είναι ότι, μετά την απομάκρυνση των κ. Μπουντούρη και Δικτυόπουλου, η Νομαρχία έκανε κρούσεις σε άλλες πολεοδομίες των Κυκλάδων για να βρεθεί έμπειρος υπάλληλος να αναλάβει τη θέση του διευθυντή και δεν ήθελε κανείς. Τελικά φαίνεται να προκρίνεται για τη θέση υπάλληλος από την Πολεοδομία Σύρου… που έχει «διωχθεί» από δύο ακόμα πολεοδομίες των Κυκλάδων με τις ίδιες κατηγορίες.

Οι δύο προϊστάμενοι της Πολεοδομίας Σύρου, λοιπόν, διεκπεραίωναν οι ίδιοι, από την αρχή έως το τέλος τις υποθέσεις των «δικών» τους ανθρώπων. Το υπόλοιπο σύστημα λειτουργούσε παράλληλα και νομότυπα. «Υπήρχαν πάμπολλες περιπτώσεις που πήγαμε στη Μύκονο και βεβαιώσαμε πολεοδομικές παραβάσεις εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ. Οι υποθέσεις αυτές δεν έφευγαν ποτέ από την Πολεοδομία της Σύρου προς τις Εφορίες, ώστε να εισπραχθούν τα πρόστιμα. Αντίθετα, αν κανένας παππούς έκλεινε μια πέργκολα, τότε ήμασταν αμείλικτοι».

Ηταν το όλο «σύστημα» δημιούργημα δύο μόνο ανθρώπων; Φυσικά και όχι, λένε όσοι γνωρίζουν. Ούτε δέχονται τη δικαιολογία του νομάρχη Κυκλάδων, ότι δεν έβρισκε μπουλντόζες για να κατεδαφίσει τα αυθαίρετα, επειδή κανένας δεν προσέρχονταν στους διαγωνισμούς. «Ας έκοβε από αλλού, να αγοράσει μια μπουλντόζα», λένε. «Είναι ευθύνη της Νομαρχίας. Αλλά δεν το έκανε γιατί το σύστημα αυτό βόλευε όλους. Ο νομάρχης ξέρει καλά τι συμβαίνει».
Είχε το όλο σύστημα δημιουργηθεί μόνο εξαιτίας της… ζήτησης για αυθαιρεσία στη Μύκονο;
«Η πολεοδομική νομοθεσία είναι έτσι φτιαγμένη ώστε να αφήνει στον υπάλληλο το περιθώριο να εξουσιάσει τον πολίτη. Να ζητήσει λεφτά ακόμα και για πράγματα που δικαιούται. Η υποστελέχωση, για παράδειγμα, δεν είναι κάτι που οφείλεται στα δεινά της Δημόσιας Διοίκησης - είναι κάτι που τους βολεύει όλους. Και αυτό έχει εφαρμογή παντού». Πολλοί στη Σύρο δεν διστάζουν να προτείνουν την κατάργηση όλων των πολεοδομικών γραφείων στις Κυκλάδες και τη δημιουργία ενός, στην Αθήνα. «Τώρα με τον “Καλλικράτη”, θα πάνε τα γραφεία στους δήμους. Εκεί να δείτε τι έχει να γίνει», λένε.
Ο λόγος που το ρεπορτάζ αυτό είναι χωρίς ονόματα, είναι γιατί κανείς δεν πιστεύει ότι κάτι θα γίνει. «Η υπόθεση σύντομα θα ξεφουσκώσει από τα ΜΜΕ και μετά θα μείνουμε εμείς πίσω να δεχθούμε τις συνέπειες», λένε χαρακτηριστικά. Εχοντας δει από κοντά την κατάσταση, δεν μπορείς παρά να τους δώσεις δίκιο.

Του Γιώργου Λιάλιου
30.4.2010

*Το σκίτσο είναι του Ηλία Μακρή

Το τίμημα της πελατειακής πολιτικής (Κ.Σημίτης)

Η Ελλάδα παρουσιάζει την εικόνα μιας χώρας σε βαθιά κρίση. Χάθηκαν η αισιοδοξία, η αίσθηση οικονομικής σταθερότητας και αναπτυξιακής δυναμικής, η βεβαιότητα ότι ο τόπος βρίσκεται σε ανοδική πορεία που κυριαρχούσαν το καλοκαίρι του 2004. Χάθηκε η εθνική αυτοπεποίθησή μας. Επικρατεί ανασφάλεια, απαισιοδοξία, φόβος. Ολοι διερωτώνται, πώς και γιατί φτάσαμε σ’ αυτό το σημείο.

Η Ελλάδα πέτυχε μετά το 1974 να εξασφαλίσει σταθερότητα στη δημοκρατία της. Αλλά δεν μπόρεσε να απαλλαγεί από κοινωνικές δομές, νοοτροπίες και συμπεριφορές που καθορίζουν αρνητικά την οικονομική και κοινωνική πορεία της. Κατά το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα της περιόδου από το 1974 μέχρι το 2010 οι κυβερνήσεις προσαρμόστηκαν προς το υπάρχον. Απέφυγαν ρήξεις, δεν έδωσαν έκταση και συνέχεια σε αναγκαίες κοινωνικές αλλαγές, ανέτρεψαν βήματα προόδου.

Ο κοινωνικός συμβιβασμός που στηρίζει τη λειτουργία της ελληνικής κοινωνίας καθορίζεται από το πελατειακό σύστημα, τις κρατικές παροχές σε διάφορες κοινωνικές ομάδες και την άσκηση της εξουσίας με βασικό κριτήριο την αποφυγή του πολιτικού κόστους. Ο συμβιβασμός αυτός αποδείχθηκε σε βάθος χρόνου ισχυρότερος από τις προσπάθειες για την κοινωνική αλλαγή και τον εκσυγχρονισμό του κράτους και της κοινωνίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η οικονομική πολιτική. Επηρεαζόταν για μεγάλα διαστήματα αποφασιστικά από την επιδίωξη να εξυπηρετούνται οι ψηφοφόροι της κυβερνητικής παράταξης με παροχές είτε υπήρχαν πόροι είτε όχι. Τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα του τόπου έπαιζαν δευτερεύοντα ρόλο.

Παρ’ όλα αυτά, αρχές του 2004, η Ελλάδα είχε φτάσει με πολλή προσπάθεια και επιμονή σε ένα πρωτόγνωρο οικονομικό επίπεδο. Είχε ενταχθεί στην ΟΝΕ. Εφάρμοσε μια οικονομική πολιτική που καταπολέμησε χρόνιες ανισορροπίες και μια κοινωνική πολιτική που αύξησε το εισόδημα και μείωσε τις ανισότητες. Τα χαμηλά επιτόκια, ο χαμηλός πληθωρισμός και η σταθερότητα του μακροοικονομικού περιβάλλοντος αύξησαν τις επενδύσεις, αλλά και την κατανάλωση. Οι ρυθμοί ανάπτυξης ήταν υψηλοί. Ο κίνδυνος φτώχειας μειώθηκε. Θεσμικές αλλαγές προώθησαν τον εκσυγχρονισμό. Η ανανεωτική προσπάθεια που έγινε περιόρισε, αλλά όμως δεν ανέτρεψε την υστέρηση της χώρας.

Οι αντιδράσεις στις διαρθρωτικές μεταβολές ήταν πολλές και έντονες, όπως έδειξαν οι διαμαρτυρίες κατά της ρύθμισης του ασφαλιστικού. Οι αλλαγές μεταφράζονταν από το θυμικό του πολίτη απλοϊκά σε νέα λιτότητα και ζόρια για τους εργαζόμενους. Χρειαζόταν όμως επιμονή και συνέχεια στις μεταρρυθμίσεις, ώστε η προσαρμογή στις συνθήκες της Ευρωζώνης να είναι βιώσιμη.

Η επάνοδος της Νέας Δημοκρατίας στην κυβέρνηση, τον Μάρτη του 2004, σηματοδότησε την ορμητική επιστροφή της πελατειακής αντίληψης. Η άσκηση της εξουσίας με κύριο στόχο την ενίσχυση της δύναμης του κυβερνητικού κόμματος και τη στήριξη των πελατών του αποτέλεσε την πρωταρχική επιδίωξή της. Επιδίωξη που αποτέλεσε μήνυμα προς τους ψηφοφόρους να εκμεταλλευθούν κάθε δυνατότητα αξιοποίησης της εύνοιας του κράτους. Αποτέλεσμα ήταν οι δεκάδες χιλιάδες διορισμοί στο Δημόσιο με ειδικές διαδικασίες, η πληθώρα χαριστικών ρυθμίσεων, τα προνόμια και οι ειδική μεταχείριση για τους φίλους, η γενικευμένη αλόγιστη σπατάλη. Το δημοσιονομικό έλλειμμα στο τέλος του 2009 ξεπέρασε κάθε προηγούμενο, μια που η πελατειακή πολιτική απαιτούσε όλο και περισσότερα χρήματα για διεύρυνση του κύκλου των εξυπηρετουμένων. Η κυβέρνηση εγκατέλειψε κάθε προσπάθεια προσαρμογής στο ευρωπαϊκό περιβάλλον. Πολιτευόταν με μόνο στόχο να κερδίσει τις εκλογές. Η Ελλάδα έγινε σε όλο τον κόσμο παράδειγμα επιπόλαιης και ασυνείδητης οικονομικής συμπεριφοράς. Η έκφραση «ελληνικό πρόβλημα» καθιερώθηκε για την περιγραφή ενός δημοσιονομικού εκτροχιασμού.

Το δημοσιονομικό πρόβλημα δεν είναι η μόνη κληρονομιά της Νέας Δημοκρατίας. Η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας επιδεινώθηκε. Το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου έφτασε σε πρωτόγνωρα ύψη, ήταν ένα από τα υψηλότερα στον κόσμο. Δανειζόμασταν συνεχώς για να καταναλώνουμε ολοένα και περισσότερα απ’ όσα παρήγαμε. Σωρεύτηκε έτσι ένα τεράστιο εξωτερικό χρέος, δημόσιο και ιδιωτικό. Η κρίση, για την οποία τα πολιτικά κόμματα αρχικά ισχυρίζονταν ότι αφορά κυρίως τις αναπτυγμένες χώρες, ξέσπασε με πρωτοφανή ένταση στην Ελλάδα.

Το αποκορύφωμα κοντόφθαλμης συμπεριφοράς τα χρόνια διακυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας υπήρξε η απογραφή του 2004. Με την αναθεώρηση των ελλειμμάτων προηγουμένων ετών, η Νέα Δημοκρατία διόγκωσε τα ελλείμματα των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ, μεταφέροντας μελλοντικές υποχρεώσεις στο παρελθόν. Με το τέχνασμα αυτό πέτυχε να διευρύνει τα περιθώρια μελλοντικών δαπανών της και άρα της άσκησης πελατειακής πολιτικής με τη χορήγηση κρατικών παροχών. Κατά τον σχεδιασμό αυτής της επιχείρησης, αδιαφόρησε για την αρνητική εντύπωση που θα προέκυπτε για τη χώρα από την αλλαγή των στοιχείων. Οι στόχοι της ήταν βραχυπρόθεσμοι και αφορούσαν το εσωτερικό. Στην Ενωση, όμως, θεώρησαν ότι η Ελλάδα πέτυχε την είσοδό της στην ΟΝΕ με παραπλάνηση. Διαμορφώθηκε κλίμα σε βάρος της χώρας. Τούτο παρ’ όλο που τα δημοσιονομικά ελλείμματα και άλλων χωρών αποδείχθηκαν ανώτερα του ορίου 3% κατά το έτος της κρίσεως για την ένταξή τους στην ΟΝΕ. Η Ελλάδα στιγματίστηκε καίτοι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνώρισε αργότερα ως ορθή την καταγραφή των αμυντικών δαπανών με τη μέθοδο που είχε εφαρμοσθεί επί των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ. Οταν τα επόμενα χρόνια τα στατιστικά στοιχεία της κυβέρνησης της Ν.Δ. διαψεύστηκαν από τα γεγονότα, η αμφισβήτηση της χώρας πήρε τη μορφή ευρωπαϊκής κατακραυγής. Ηταν μία από τις αιτίες της κατάρρευσης.

Οι αρνητικές διεθνείς συνθήκες σίγουρα επηρέασαν τα προβλήματα της χώρας. Ο κύριος υπεύθυνος ήταν όμως η κυρίαρχη πολιτική νοοτροπία, οι παροχές, το εύκολο χρήμα, η αποφυγή δυσάρεστων περιορισμών, οι χωρίς μέτρο απαιτήσεις των πελατών–ψηφοφόρων. Αλλοτε, υπήρχαν φρένα σε τέτοιες αντιλήψεις. Οταν νόμισμά μας ήταν η δραχμή, οι αγορές αντιδρούσαν ταχύτατα σε ανισορροπίες της οικονομίας, υποτιμώντας την αξία του νομίσματος και αυξάνοντας το επιτόκιο δανεισμού. Οι κυβερνήσεις ήταν αναγκασμένες να διορθώσουν την πολιτική τους για να μπορέσουν να δανειστούν. Με το ευρώ δημιουργήσαμε νέες συνθήκες για επενδύσεις, την επέκταση επιχειρηματικών δραστηριοτήτων αλλά και για την εισαγωγή αγαθών και υπηρεσιών χωρίς τον άμεσο κίνδυνο νομισματικών αναταράξεων. Αρχισε μια νέα περίοδος που απαιτούσε περισσότερη υπευθυνότητα. Επρεπε να προσέχουμε την πτώση των ρυθμών ανάπτυξης, την έλλειψη διαρθρωτικών μεταβολών, την ασυδοσία στη διαχείριση των κρατικών πόρων. Από το 2004 και μετά, η κυβέρνηση της Ν.Δ. δεν έδωσε σημασία στις αδυναμίες μας. Εμπιστεύθηκε την αυτόματη σταθεροποίηση μέσω της αγοράς και την επικοινωνιακή της ικανότητα. Ο δημοσιονομικός εκτροχιασμός που προέκυψε ξεσκέπασε τα προβλήματα που κάλυπτε η οχύρωση πίσω από το ευρώ.

Τα υψηλά δημοσιονομικά ελλείμματα κατά την περίοδο διακυβέρνησης της Ν.Δ. δεν ήταν ένα πρωτόγνωρο φαινόμενο. Και άλλοτε υπήρχαν υψηλά ελλείμματα. Η πελατειακή δημοσιονομική πολιτική που κυριάρχησε κατά το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από το 1974 έως το 1996 ήταν η κύρια αιτία των χαμηλών ρυθμών ανάπτυξης και της περιορισμένης ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας. Ο ρυθμός ανάπτυξης ήταν όλα τα χρόνια χαμηλός. Κατά το διάστημα 1981 - 1995, ήταν 1,1% κατά μέσον όρο τον χρόνο. Αρχισε να βελτιώνεται αισθητά μόνο από το 1996 και μετά. Κυμάνθηκε από το 1996 έως και το 2003 κατά μέσον όρο στο 3,6% τον χρόνο. Ο μέσος ρυθμός αύξησης των επενδύσεων ήταν, στη δεκαετία 1986 - 1995, 1,2%, ενώ κατά το διάστημα 1996 - 2003 πάνω από το 8,5%. Μετά το 2004 ήταν πάλι χαμηλός, περίπου 0,8% κατά μέσον όρο μέχρι το 2009. Η χώρα δεν μπόρεσε να βρει τους αναγκαίους νέους δρόμους για την ανάπτυξη της οικονομίας της.

Η κοινωνική ειρήνη που εξασφαλίζεται με πελατειακές παροχές είναι ευπρόσδεκτη από κόμματα και πολίτες. Τα κόμματα διευρύνουν έτσι την εξουσία τους παρέχοντας προστασία και χρήματα. Οι πολίτες παίρνουν κάτι που προσδοκούν και θεωρείται αποδεκτό στο συνηθισμένο πλαίσιο των συναλλαγών με την εξουσία. Η δημόσια διοίκηση είναι ήδη προσανατολισμένη σε κλαδικές, τομεακές ή ειδικές ρυθμίσεις και ικανοποίηση επιμέρους συμφερόντων. Η κοινή γνώμη είναι εθισμένη σε εξυπηρετήσεις και δεν αντιδρά. Η δημόσια συζήτηση δίνει μάλιστα προτεραιότητα στις αντιπαραθέσεις κοινωνικών ομάδων με το κράτος, δείχνει προτίμηση για τους διαμαρτυρόμενους και χαιρετίζει την τακτοποίηση εκκρεμοτήτων. Οι ευρύτερες κοινωνικές επιπτώσεις ευνοϊκών ρυθμίσεων υποβαθμίζονται, όπως συνέβη στις περιπτώσεις των συμφωνιών για πρόωρες συνταξιοδοτήσεις στην Ολυμπιακή, στον ΟΤΕ και πρόσφατα στον ΟΛΠ. Υπάρχει μια γενική και σιωπηρή συμφωνία: αναγκαίος όρος της κοινωνικής ισορροπίας είναι οι κρατικές παροχές.

Αναπόφευκτη συνέπεια αυτού του κοινωνικού συμβιβασμού είναι η πολιτική να ασχολείται με μικροπροβλήματα, με τα τρέχοντα αιτήματα των κοινωνικών ομάδων και την αποφυγή πολιτικού κόστους. Η προώθηση της ανάπτυξης, η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, η διαμόρφωση των προϋποθέσεων για μια κοινωνία της γνώσης έχουν δευτερεύουσα μόνο σημασία.

Αυτή είναι και η αιτία που σοβαρά προβλήματα, σχέδια ή μελέτες για το τι πρέπει να γίνει συναντούν αντιδράσεις από τα κόμματα και προκαλούν τον φόβο απώλειας ψήφων. Οι οπαδοί της πελατειακής πολιτικής πιστεύουν ότι τακτικές κινήσεις και υποσχέσεις μπορούν να βοηθήσουν πολύ πιο αποτελεσματικά την κατάληψη και την άσκηση της εξουσίας.
Το πελατειακό σύστημα εντείνει την αντιπαλότητα των κομμάτων. Η διαμόρφωση μιας ευρύτερα αποδεκτής άποψης στην κοινή γνώμη για το πρακτέο στη χώρα τους είναι λίγο έως πολύ αδιάφορο. Εκείνο που τα ενδιαφέρει είναι οι μοχλοί της εξουσίας. Για να τους κυριεύσουν μάχονται με κάθε τρόπο το ένα το άλλο. Θύμα είναι η συνέχεια στη λειτουργία των θεσμών. Κάθε αλλαγή κυβέρνησης συνεπάγεται την ανατροπή, στο μέτρο του δυνατού, της πολιτικής που ακολουθήθηκε από την προηγούμενη κυβέρνηση, όπως και την ολική αλλαγή των υπευθύνων στα διάφορα επίπεδα της διοίκησης. Παρεμποδίζεται έτσι η δημιουργία μιας κοινής συνείδησης για την αντιμετώπιση των προβλημάτων της χώρας.

Το θέμα της χρηματοδότησης των παροχών δεν απασχολεί ευρύτερα την κοινωνία. Θεωρεί ότι ένα κόμμα εξουσίας που υπόσχεται, έχει και την ευθύνη της εξεύρεσης των πόρων. Συνέπεια της νοοτροπίας «εδώ και τώρα παροχές» είναι οι απότομες οικονομικές μεταπτώσεις. Οσα η χώρα κατέκτησε σε μια κοπιώδη και χρονοβόρα διαδικασία μπορούν να αλλάξουν ταχύτατα προς το χειρότερο. Κοινωνικοί φραγμοί στην επενδυμένη με λαϊκισμό κατασπατάληση δεν υπάρχουν. Το έδειξαν τα τελευταία χρόνια.
Στη σύγχρονη πραγματικότητα της παγκοσμιοποίησης, οι οπισθοδρομήσεις πληρώνονται ακριβά. Οι δυνατότητες συρρικνώνονται, οι ευκαιρίες χάνονται, η υστέρηση διευρύνεται ταχύτατα. Οι κρίσεις μας βρίσκουν τότε πιο ευάλωτους. Είναι πιο έντονες. Μας ταλαιπωρούν για περισσότερο χρόνο, όπως θα συμβεί με την τρέχουσα κρίση.

Η κρίση που βιώνουμε επώδυνα δίνει και μία ευκαιρία. Να ξανασκεφτούμε και να επανεκτιμήσουμε διαχρονικές συμπεριφορές και αντιλήψεις. Το πολιτικό σύστημα να μην περιορισθεί μόνο στην αναζήτηση τρόπων εξόδου από την οικονομική κρίση, αλλά να αφήσει πίσω του οριστικά, πελατειακές πολιτικές και ψευδεπίγραφες κοντόφθαλμες θεωρίες περί πολιτικού κόστους.

Η κοινωνία να αναλάβει το μερίδιο της δικής της ευθύνης. Να πάψει να πιέζει για προνομιακές μεταχειρίσεις που λειτουργούν τελικά σε βάρος των αδυνάμων ή εκείνων που δεν θέλουν ή δεν μπορούν να πιέζουν και να εκβιάζουν.

Ολοι μαζί να συμφωνήσουμε και να χτίσουμε ένα νέο συλλογικό συμφέρον για τον τόπο και την κοινωνία με επιμονή, συνέπεια και θάρρος. Να εργαστούμε χωρίς αναβολές για μια χώρα που σχεδιάζει, παράγει, δημιουργεί και αναπτύσσεται. Θα είναι η καλύτερη εγγύηση ότι οι θυσίες που καταβάλλει σήμερα ο ελληνικός λαός θα πιάσουν τόπο.

Του Κώστα Σημίτη
Πρώην πρωθυπουργού
2.5.2010

Οσα έσπειραν, θερίζει (Ζιζάνια στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης)

Το Πρόγραμμα για την Αγροτική Ανάπτυξη 2007-2013 φέρει το όνομα «Αλέξανδρος Μπαλτατζής», για να τιμηθεί ο πολιτικός ο οποίος αφιερώθηκε στους αγροτικούς συνεταιρισμούς. Είναι κι αυτό μια δικαίωση για έναν άνθρωπο που αγωνίστηκε για το αγροτικό ζήτημα από το 1928 ως το 1985.

Αραγε ποιος σύγχρονος πολιτικός θα μπορούσε διακριθεί με τον ίδιο τρόπο; Για την κυρία Κατερίνα Μπατζελή είναι σχεδόν απίθανο. Το μόνο που τη συνδέει με τον ιστορικό πολιτικό είναι η αίσθηση αναγραμματισμού των ονομάτων: Μπαλτατζής, Μπατζελή. Ως εκεί. Η υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης δρα με τον ακριβώς ανάποδο τρόπο.

Δεν δημιουργεί τίποτε καινούργιο, παρά επιχειρεί να ισοπεδώσει το αγροτικό κατεστημένο. Δεν αφήνει τίποτε όρθιο: θα κλείσουν όλα τα γραφεία, όλοι οι φορείς και οργανισμοί που συνδέουν την περιφέρεια με το κέντρο λήψης αποφάσεων. Θα περιορίσει τις κοροϊδίστικες επιδοτήσεις, θα επιχειρήσει να κλείσει τη μαύρη τρύπα στα χρωστούμενα. Η κυρία Μπατζελή έχει αναλάβει καθήκοντα σε μια δύσκολη περίοδο και τούτο δύναται να αποβεί σε βάρος της.

Ενα μικρό δείγμα από τον τρόπο με τον οποίο κυβερνά πλέον η υπουργός από τη Φθιώτιδα. Ζητεί να επιστραφούν χρήματα από νέους αγρότες που ενισχύθηκαν επί Νέας Δημοκρατίας. Λέει ότι από τις ταυτοποιήσεις προκύπτει πως το 35% των δικαιούχων τσέπωσαν τα χρήματα και τα ροκάνισαν σε άλλους, ιδιοτελείς σκοπούς. Οχι πάντως στην αγροτική ανάπτυξη.

Το πρόγραμμα αφορούσε νέους που δεσμεύονταν να εγκατασταθούν στην ύπαιθρο για δέκα χρόνια. Παρουσίαζαν τη γη (ιδιόκτητη ή ενοικιασμένη), περίμεναν τον πρώτο έλεγχο και μετά εξαφανίζονταν με τη βεβαιότητα ότι κανείς δεν θα τους αναζητήσει εκ νέου. Ετσι γινόταν επί μία δεκαπενταετία, γιατί να αλλάξει ξαφνικά εφέτος;

Η κυρία Μπατζελή δεν βρέθηκε ενώπιον ενός άγνωστου προβλήματος, δεν είναι άμοιρη ευθυνών. Η ίδια υπήρξε γενική γραμματέας του υπουργείου και κατόπιν παρακολουθούσε τα αγροτικά από θέσεις ευθύνης. Ηταν ανέκαθεν στο αγροτικό διευθυντήριο του ΠαΣοΚ.

Δεν λέει κανείς ότι είναι εσφαλμένες οι αποφάσεις της κυρίας Μπατζελή, όμως δεν μπορεί να εξανίσταται. Επί του πρακτέου: έχει ενδιαφέρον τίνι τρόπω θα επιστραφούν τα χρήματα της ενίσχυσης. Υπάρχουν πρακτικές δυσκολίες καθώς δεν υπάρχει νομικό ή φορολογικό προηγούμενο- τουλάχιστον όχι στον αγροτικό κόσμο. Ενας σοβαρός λόγος για να ανησυχεί η κυρία Μπατζελή είναι ότι έκλεισε η στρόφιγγα των ευρώ. Με την επιστροφή του 35% των ενισχύσεων υπολόγιζε να υλοποιήσει το νέο πρόγραμμα «Νέοι αγρότες». Αν θέλει να φανεί συνεπής, μπορεί απλώς να μετονομάσει το πρόγραμμα σε «Γέροι αγρότες»- στην αναμονή θα ασπρίσουν τα μαλλιά όλων. Οι αιτήσεις πάντως έχουν γίνει, υπάρχουν εθελοντές, υπέβαλαν τα σχέδιά τους και όλοι αναμένουν σε κλίμα αβεβαιότητας.

Εν τω μεταξύ το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης πρέπει να βρει 500 εκατ. ευρώ για να τα επιστρέψει στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Πρόκειται για το αντίδωρο που είχε κεράσει τους αγρότες ο κ. Σ. Χατζηγάκης προκειμένου να πάρουν τα τρακτέρ από τους δρόμους.

Με κάτι τέτοιες εισοδηματικές ενισχύσεις στρεβλώνεται ο ανταγωνισμός και οι εταίροι δεν ανέχονται πλέον εξυπνάδες. Ο πρώην υπουργός είχε εφαρμόσει το γνωστό κολπάκι, νομίζοντας ότι ελέγχεται από κουτόφραγκους. Εδωσε τα χρήματα ως αποζημιώσεις, ότι δήθεν την παραγωγή την έκαψε το χιόνι και την έπνιξε η βροχή. Ηταν όμως μόνος του ο κ. Χατζηγάκης στα αγροτικά κολπάκια; Οχι, αυτή ήταν η διαχρονική στάση πασών των κυβερνήσεων: μοίραζαν το χρήμα αμετροεπώς, το πετούσαν από τα παραθυράκια χωρίς να ενδιαφέρονται καθόλου για την αγροτική ανάπτυξη.

Η κυρία Μπατζελή καλείται τώρα να ξεριζώσει τα ζιζάνια που φύτρωσαν ολούθε με την ανοχή των προκατόχων της.

Σε λίγες ημέρες θα κατατεθεί στην Ευρωπαϊκή Ενωση το αναθεωρημένο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης «Αλέξανδρος Μπαλτατζής». Ο Μπαλτατζής είναι πάντοτε σημείο αναφοράς επειδή είχε σταθερή επαγγελματική συνείδηση. Υπηρέτησε σταθερά τις ίδιες αξίες. Ισχύει κάτι ανάλογο για τους επιγόνους του στον αγροτικό τομέα;

Της Λώρης Κεζά
Πηγή Το Βήμα
28.4.2010

12 δισ. Ευρώ χρωστά σε επιχειρήσεις το Δημόσιο

Tην άμεση εξόφληση των οφειλών του Δημοσίου προς τις ιδιωτικές επιχειρήσεις, που ανέρχονται περίπου σε 12 δισ. ευρώ, ζητεί με επιστολή του προς τον Πρωθυπουργό, τους πολιτικούς αρχηγούς και τον υπουργό Οικονομικών ο πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθηνών (ΕΒΕΑ) κ. Κ. Μίχαλος.

Πρόκειται για οφειλές προς τις κατασκευαστικές, τις φαρμακευτικές, τις εταιρείες διαφήμισης και πληροφορικής, καθώς και άλλες επιχειρήσεις και ιδιώτες. Οι επιχειρήσεις όμως αυτές έχουν ήδη καταβάλει ΦΠΑ, εισφορές στα ασφαλιστικά ταμεία, έχουν εξοφλήσει τις υποχρεώσεις τους και έχουν δεσμευμένες εγγυητικές επιστολές.

Οπως επισημαίνει ο κ. Μίχαλος στην επιστολή του, «στην Ελλάδα για να πληρωθεί κάποιος ιδιώτης από το Δημόσιοαπαιτούνται περισσότερες από 120 ημέρες. Σε ορισμένες περιπτώσειςμάλισταοι καθυστερήσεις φθάνουν και στις 330 ημέρες. Ειδικότεραγια τις φαρμακευτικές εταιρείεςο μέσος χρόνος καθυστέρησης στην εξόφληση των οφειλών φθάνει τις 820 ημέρες. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρεςοι πληρωμές χρεών του Δημοσίου προς ιδιώτες γίνονται κατά μέσον όρο εντός των πρώτων 60 ημερών. Ολα αυτά συνθέτουν ένα επικίνδυνο μείγμα,το οποίο είτε οδηγεί σε πολύ ακριβότερες τιμές για το Δημόσιο και για τους καταναλωτέςείτε οδηγεί μια σειρά επιχειρήσεις στην πτώχευση και στο κλείσιμο και χιλιάδες εργαζομένους στο ταμείο ανεργίας».

Ειδικότερα προς τις κατασκευαστικές εταιρείες οι οφειλές του Δημοσίου ανέρχονται στα περίπου 3 δισ. ευρώ. Επίσης οι οφειλές των νοσοκομείων στο τέλος του Ιουνίου του 2009 προς όλους τους προμηθευτές τους ξεπέρασαν τα 6 δισ. ευρώ- το χρέος των νοσοκομείων προς τους προμηθευτές αυξανόταν κατά 52 εκατ. ευρώ κατά μέσον όρο την περίοδο 2001-2004, ενώ σήμερα αυξάνεται κατά 160 εκατ. ευρώ. Ακόμη οι οφειλές του Δημοσίου από τις επιστροφές του ΦΠΑ προς τους ιδιώτες ανέρχονται στα 3 δισ. ευρώ.

Ακόμη το Δημόσιο οφείλει από τον επενδυτικό νόμο 435 εκατ. ευρώ, από προγράμματα για μικρομεσαίες επιχειρήσεις 350 εκατ. ευρώ, από την ψηφιακή σύγκλιση 120 εκατ. ευρώ, ενώ προς εταιρείες πληροφορικής περισσότερα από 500 εκατ. ευρώ. Ως εκ τούτου, όπως επισημαίνει ο κ. Μίχαλος, «μπορεί το έλλειμμα του προϋπολογισμού να μειώθηκε στο πρώτο τρίμηνο του 2010, ωστόσουπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι το Δημόσιο έχει σταματήσει να πληρώνει».

Του Δ. Χαροντάκη
Πηγή Το Βήμα
28.4.2020


Αγράμματοι (οι Ελληνες)

Oχι. Φυσικά και δεν φταίνε μόνο οι πολιτικοί.
Φταίμε και εμείς. Οι δημοσιογράφοι, οι σχολιαστές, οι αναλυτές. Οι άσχετοι. Αλλά ως επάγγελμα σχετικοί. Η κουτουράδα πάει σύννεφο. Ο λαϊκισμός πάει πλατεία. Η παραπλάνηση παίζει πρέφα στα καφενεία. Ακούμε, διαβάζουμε, καταπίνουμε.
Και διαρκώς τους ξένους, τους συνωμότες και τους Γερμανούς βρίζουμε. Χωρίς βαρβάρους τι θα απογίνουμε;
Ετσι, από πασίγνωστους και δημοφιλείς των τηλεοπτικών ειδήσεων άκουσα παπαρολογία δήθεν πατριωτική και τάχα μου πολεμική. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες, λέει, μας γδέρνουν. Οι τράπεζες τις κυβερνήσεις ανεβοκατεβάζουνε. Οι μεγαλοτοκογλύφοι μάς κουμαντάρουνε. Μωρέ, τι μας λες! Οι αναλφάβητοι στα πενήντα τους ανακάλυψαν την Αμερική. Μυαλό ηλικίας νηπιακής. Τώρα τι να του πεις του χαβαλέ...

Κι εσύ γιατί δανείστηκες δηλαδή;
Κι εσύ γιατί έβαλες την τζίφρα σου κάτω από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, της Λισαβόνας και της Κοπεγχάγης;
Κι εσύ γιατί Νέα Δημοπρασία ψήφισες;
Κι εσύ γιατί, όταν μπήκαμε στην ευρωζώνη, πανηγύριζες;
Κι εσύ γιατί το σύστημα το στήριξες;
Κι εσύ γιατί με τον καπιταλισμό θησαύρισες;
Κι εσύ γιατί στα λόγια τον αριστερό παριστάνεις και στην πράξη τη Δεξιά προμοτάρεις;

Απ΄ όπου και να τους πιάσεις τα χέρια σου θα λερώσεις. Γιατί τα λένε; Από βλακεία;
Οχι. Από αγραμματοσύνη; Οχι. Από επιπολαιότητα; Καθόλου. Τα λένε γιατί εκατομμύρια τηλεθεατές στήνουν αφτί και τους ακούνε.

Επειδή τα εύκολα, τα συνωμοτικά, τα τάχα μου πατριωτικά μάς προσγειώνουν στα μαλακά. Ανήλικοι στην πολιτική. Αγράμματοι στην ευθύνη την προσωπική.

Ο,τι συμβαίνει με τα συνδικαλιστικά. Ψηφίζουμε δεξιά. Απεργούμε αριστερά. Θέλουμε και τα δύο.

Καπιταλισμό και ευρωζώνη για κατανάλωση με κάρτα πλαστική.

Υπαρκτό σοσιαλισμό για Παιδεία και Υγεία σοβιετική.

Βρε αχαΐρευτε, κανένας δεν μπορεί να τα ΄χει όλα.

Πόσω μάλλον ο έλληνας ψωριάρης που οι Ευρωπαίοι τον έχουν χώρια!


Πηγή Το Βήμα
28.4.2010


Η ετήσια έκθεση του Διοικητή της ΤΤΕ - Οι προκλήσεις στην ελληνική κοινωνία

Η ελληνική οικονομία αντιμετωπίζει σήμερα μια βαθιά, δομική και πολύπλευρη κρίση. Γι΄ αυτό και η έξοδος από αυτή την κρίση προϋποθέτει πολυετή, επίμονη και συστηματική προσπάθεια. Απαιτεί ρήξη με το παρελθόν.

Κύρια χαρακτηριστικά της κρίσης είναι το μεγάλο δημοσιονομικό έλλειμμα, το τεράστιο χρέος και η συνεχής διάβρωση της ανταγωνιστικής θέσης της χώρας. Τα προβλήματα αυτά προϋπήρχαν της διεθνούς κρίσης του 2008 και ήταν αναπόφευκτο χωρίς τολμηρές και αποφασιστικές παρεμβάσεις να οδηγήσουν, αργά ή γρήγορα, σε αδιέξοδο. Καθώς οι παρεμβάσεις αυτές δεν έγιναν η κατάσταση επιδεινώθηκε. Παράλληλα η διεθνής κρίση μεγέθυνε τις συσσωρευμένες επιπτώσεις των χρόνιων αδυναμιών και επιτάχυνε την πτωτική πορεία της οικονομίας. Αποτέλεσμα είναι η σημερινή κατάσταση που αποτυπώνεται στα δίδυμα ελλείμματα και στα δίδυμα χρέη, στη στενή διασύνδεση του δημόσιου ελλείμματος και χρέους με το εξωτερικό έλλειμμα και χρέος.

Η σημερινή κρίση δεν αντανακλά απλώς μια παροδική, πτωτική, φάση του οικονομικού κύκλου. Και βέβαια δεν αποτυπώνεται μόνο στον δημόσιο τομέα και στο ανησυχητικό έλλειμμα ανταγωνιστικότητας. Αφορά το σύνολο της οικονομίας, τις δομές της, τις αντιλήψεις και συμπεριφορές που κυριάρχησαν επί σειρά ετών, το στρεβλό μοντέλο ανάπτυξης που ακολουθήσαμε. Αυτό σημαίνει ότι η κρίση δεν επιδέχεται βραχυχρόνιες θεραπείες. Προϋποθέτει, αντίθετα, επίμονη και συστηματική προσπάθεια: μια προσπάθεια μακρά, συντεταγμένη και ρηξικέλευθη. Μακρά, γιατί η αλλαγή των δομών που μας οδήγησαν εδώ θα είναι ένα έργο επίπονο που δεν είναι εύκολο να πραγματοποιηθεί σύντομα. Συντεταγμένη, για να εξασφαλίσουμε την ομαλή συνέχεια, με ελαχιστοποίηση των κραδασμών. Ρηξικέλευθη, γιατί δεν μπορούμε να λύσουμε τα σημερινά προβλήματα αν συνεχίσουμε να σκεπτόμαστε με τον ίδιο τρόπο που σκεπτόμασταν όταν τα δημιουργούσαμε. Η υπέρβαση της κρίσης προϋποθέτει, με άλλα λόγια, ρήξη με το παρελθόν.
* * *

Η Τράπεζα της Ελλάδος είχε προειδοποιήσει εγκαίρως για τη σοβαρότητα της κατάστασης. Στις εκθέσεις της τονιζόταν ότι οι μακροοικονομικές ανισορροπίες θα διογκώνονταν όσο χειροτέρευε η διεθνής συγκυρία. Διατυπωνόταν επίσης σαφής προειδοποίηση για το ενδεχόμενο της διόγκωσης του κόστους δανεισμού. Ταυτόχρονα υπογραμμιζόταν ότι έπρεπε να μεταδοθεί με σαφήνεια στις αγορές το μήνυμα ότι η Ελλάδα είναι αποφασισμένη να εφαρμόσει ένα πολυετές σχέδιο ουσιαστικής δημοσιονομικής εξυγίανσης και τολμηρών διαρθρωτικών αλλαγών.

* * *

Η κρίση της ελληνικής οικονομίας εξελίσσεται σε ένα διεθνές περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από υψηλή αβεβαιότητα, παρά τις ενδείξεις ανάκαμψης που υπάρχουν. Η ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας, που διακρίνεται μέχρι στιγμής από ασταθή βηματισμό, έχει στηριχθεί αφενός στην άσκηση διευκολυντικής νομισματικής πολιτικής και αφετέρου σε επεκτατικές δημοσιονομικές πολιτικές, οι οποίες όμως τώρα επαυξάνουν τους κινδύνους για τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών.

Οι κίνδυνοι αυτοί στις ανεπτυγμένες οικονομίες επιτείνονται από: (α) τη μεγάλη αύξηση των δημόσιων ελλειμμάτων και του δημόσιου χρέους, (β) τις δυσμενείς δημογραφικές προοπτικές λόγω της γήρανσης του πληθυσμού και (γ) τις εκτιμήσεις ότι δεν πρέπει να αναμένεται σύντομα επάνοδος της δυνητικής παραγωγής και της απασχόλησης στα προ της κρίσης επίπεδα. Πρόσθετους κινδύνους συνεπάγεται και το γεγονός ότι τα δημόσια οικονομικά είναι εκτεθειμένα σε διαταραχές που πηγάζουν από τις αγορές. Η αβεβαιότητα για τη χρονική κλιμάκωση και την ένταση των «πολιτικών εξόδου» από τα μέτρα δημοσιονομικής ώθησης πιέζει ανοδικά τα περιθώρια επιτοκίου των κρατικών ομολόγων. Αναμένεται λοιπόν ότι στις ανεπτυγμένες χώρες τα επιτόκια χρηματοδότησης του δημόσιου χρέους θα αυξηθούν, ενώ ο ρυθμός ανάπτυξης θα είναι χαμηλότερος απ΄ ό,τι πριν από την κρίση. Οσο μεγαλύτερη είναι η διαφορά μεταξύ των επιτοκίων αυτών και του ρυθμού ανάπτυξης τόσο μεγαλύτερη δημοσιονομική προσαρμογή θα απαιτηθεί για να ανακοπεί η ανοδική τάση του λόγου του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ. Γι΄ αυτό απαιτείται να γίνουν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις προκειμένου να ενισχυθεί ο δυνητικός ρυθμός ανάπτυξης. Οπως είναι φανερό, όλες αυτές οι επισημάνσεις ισχύουν κατά μείζονα λόγο για την Ελλάδα.

* * *

Η κρίση που διέρχεται σήμερα η ελληνική οικονομία αποτυπώνεται στη ραγδαία υποχώρηση των βασικών οικονομικών μεγεθών και στην επιδείνωση των προοπτικών.

Πρώτον, αφετηρία των ιδιαίτερα δυσμενών εξελίξεων ήταν ο εκτροχιασμός των δημοσιονομικών μεγεθών. Το 2008 και το 2009 η κατάσταση χειροτέρευσε και το 2009 το έλλειμμα, όπως εγκαίρως είχε προειδοποιήσει η Τράπεζα της Ελλάδος, διαμορφώθηκε σε διψήφιο ποσοστό του ΑΕΠ. Σύμφωνα με τα τελευταία αναθεωρημένα στοιχεία, το έλλειμμα του 2009 φθάνει το 13,6% του ΑΕΠ.

Δεύτερον, το δημόσιο χρέος διαμορφώθηκε το 2009 στο 115,1% του ΑΕΠ, το υψηλότερο στη ζώνη του ευρώ μετά από εκείνο της Ιταλίας. Σύμφωνα δε με προβολές βάσει εύλογων παραδοχών, η άνοδος θα συνεχιστεί και ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ θα τείνει να σταθεροποιηθεί σε πολύ υψηλά επίπεδα (130%) μόλις το 2014. Αν μάλιστα το χρέος του 2009 τελικά αναθεωρηθεί στο 120% ή 122% του ΑΕΠ- ενδεχόμενο που αναφέρει η Εurostat-, θα πρέπει αυτή η προβολή να αναθεωρηθεί επί το δυσμενέστερο.

Τρίτον, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών το 2008 έφθασε το 14,6% του ΑΕΠ και, έπειτα από παροδική υποχώρηση το 2009 στο 11,2% του ΑΕΠ, το πρώτο δίμηνο του 2010 έχει αρχίσει να διευρύνεται και πάλι. Το υψηλό εμπορικό έλλειμμα οφείλεται άμεσα στην απώλεια ανταγωνιστικότητας, η οποία από το 2001 ως σήμερα έχει υπερβεί το 20%. Εκτιμάται εξάλλου ότι, με βάση τις σχετικές τιμές καταναλωτή αλλά και με βάση το σχετικό κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος, η μείωση της ανταγωνιστικότητας είναι πιθανόν να συνεχιστεί και το 2010.

Τέταρτον, η πραγματική οικονομία έχει εισέλθει από το 2009 σε ύφεση. Το ΑΕΠ συρρικνώθηκε πέρυσι κατά 2%, επηρεαζόμενο κυρίως από τη μεγάλη πτώση των επενδύσεων αλλά και της ιδιωτικής κατανάλωσης και των εξαγωγών. Στην τελευταία έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος για τη Νομισματική Πολιτική τον Μάρτιο είχε εκτιμηθεί ότι η μείωση του ΑΕΠ θα είναι εφέτος της τάξεως του 2%. Η πρόβλεψη αυτή υπό τις παρούσες συνθήκες υπόκειται σε μεγάλο βαθμό αβεβαιότητας, ενώ ισχυρές εμφανίζονται οι πιθανότητες για ακόμη μεγαλύτερη υποχώρηση.

Πέμπτον, η ύφεση επεκτάθηκε το 2009 σε όλους τους παραγωγικούς τομείς, επηρέασε αρνητικά την απασχόληση και διεύρυνε την ανεργία. Η συνολική απασχόληση μειώθηκε κατά 1,1%, ο αριθμός των απασχολούμενων μισθωτών μειώθηκε κατά 1,6% και το ποσοστό ανεργίας αναρριχήθηκε στο 9,5%. Για το 2010 προβλέπεται περαιτέρω πτώση της απασχόλησης, ενώ το ποσοστό ανεργίας θα προσεγγίσει το 11%.

Εκτον, οι δυσμενείς εξελίξεις, κυρίως στα δημοσιονομικά μεγέθη, και ο κλονισμός της εμπιστοσύνης των αγορών επιβάρυναν εν τέλει και το τραπεζικό σύστημα. Ενώ σε πολλές άλλες χώρες η κρίση εκδηλώθηκε αρχικά στο χρηματοπιστωτικό σύστημα και από εκεί μεταφέρθηκε στην πραγματική οικονομία, στην Ελλάδα η φορά ήταν αντίθετη. Το τραπεζικό σύστημα κατέληξε να αντιμετωπίζει δυσχέρειες ρευστότητας όταν η δημοσιονομική κρίση οδήγησε στην υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας, συνακόλουθα και των τραπεζών, περιορίζοντας την πρόσβασή τους στις διεθνείς κεφαλαιαγορές. Παράλληλα η επιβράδυνση του ρυθμού ανόδου των καταθέσεων, λόγω και της ύφεσης, επηρέασε την εγχώρια προσφορά δανειακών κεφαλαίων. Είναι αξιοσημείωτο ότι, παρά τα προβλήματα αυτά, ο ετήσιος ρυθμός πιστωτικής επέκτασης προς τον ιδιωτικό τομέα παρέμεινε θετικός καθ΄ όλη τη διάρκεια του 2009, σε αντίθεση με ό,τι συνέβη στη ζώνη του ευρώ, όπου υπήρξαν και περίοδοι αρνητικής μεταβολής. Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα επέδειξε ισχυρές αντοχές στη διάρκεια της διεθνούς κρίσης, γεγονός στο οποίο συνετέλεσε και η παροχή άφθονης ρευστότητας από το ευρωσύστημα με χαμηλό κόστος. Προϋπόθεση όμως για να διατηρήσει ο τραπεζικός τομέας αυτή την ανθεκτικότητά του και στο μέλλον, ιδιαίτερα εν όψει της σταδιακής απόσυρσης των έκτακτων μέτρων παροχής ρευστότητας, είναι η αντιμετώπιση της δημοσιονομικής κρίσης, η οποία επηρεάζει τις λειτουργίες του, και η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των αγορών στο μέλλον της οικονομίας.

Ακόμη και τότε όμως, οι νέες συνθήκες που θα προκύψουν θα είναι πολύ διαφορετικές από εκείνες στις οποίες λειτουργούσαν οι τράπεζες στο παρελθόν. Η αξιοποίηση των μέχρι σήμερα διδαγμάτων της κρίσης θα οδηγήσει σε αναμόρφωση του εποπτικού πλαισίου, την οποία επεξεργάζεται η Επιτροπή της Βασιλείας. Οφείλουν λοιπόν οι ελληνικές τράπεζες να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα με διορατικότητα, λαμβάνοντας υπόψη και τις κυοφορούμενες αυτές αλλαγές. Στην παρούσα φάση επιβάλλονται:

  • Η διατήρηση σημαντικών περιθωρίων κεφαλαίου, πάνω από τα ελάχιστα που καθορίζουν οι εποπτικοί κανόνες.
  • Ο σχηματισμός επαρκών προβλέψεων για την κάλυψη του πιστωτικού κινδύνου.
  • Ο εξορθολογισμός των λειτουργικών εξόδων.
  • Η ευέλικτη και συνετή διαχείριση των διαθέσιμων πηγών χρηματοδότησης.
  • Και κυρίως η διαμόρφωση μιας μεσοπρόθεσμης στρατηγικής που θα προβλέπει, με ρεαλισμό και προνοητικότητα, συνεργασίες και συνενώσεις δυνάμεων.

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Η οικονομική πολιτική μπροστά στις μεγάλες προκλήσεις προσανατολίστηκε σε αποφάσεις οι οποίες, αν εφαρμοστούν αποτελεσματικά και εμπλουτιστούν με τολμηρές διαρθρωτικές αλλαγές, θα θέσουν τις στέρεες βάσεις για τη σοβαρή και μακρά προσπάθεια που απαιτείται.

Οι μέχρι στιγμής αποφάσεις στοχεύουν κυρίως στη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος και στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των αγορών στο μέλλον της οικονομίας. Οσον αφορά τον πρώτο στόχο, τα συμπληρωματικά μέτρα που εξαγγέλθηκαν στις αρχές Μαρτίου βρίσκονται στη σωστή κατεύθυνση και κρίθηκαν θετικά από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Η αβεβαιότητα όμως και μετά την εξαγγελία των πρόσθετων μέτρων παρέμεινε ισχυρή. Οι αγορές εξακολούθησαν να τηρούν στάση αναμονής και επιφυλακτικότητας, όπως υποδηλώνει η μετέπειτα συνεχής άνοδος των περιθωρίων επιτοκίων.

Η στάση αυτή των αγορών οφείλεται κατά βάση στο μεγάλο έλλειμμα εμπιστοσύνης και αξιοπιστίας που εξακολουθεί να αντιμετωπίζει η ελληνική οικονομία. Σε αυτό όμως προστίθενται οι ανησυχίες ως προς την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, δύο παραμέτρους από τις οποίες θα εξαρτηθεί η απρόσκοπτη εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους στο μέλλον. Με άλλα λόγια, οι αγορές εξακολουθούν να εστιάζουν την προσοχή τους στη δυναμική του χρέους.

Με δεδομένες τις συνθήκες αυτές είναι ιδιαίτερα θετικό ότι η ελληνική κυβέρνηση ζήτησε την ενεργοποίηση του μηχανισμού χρηματοδοτικής στήριξης. Εκτιμάται ότι η χρήση του μηχανισμού αυτού θα παίξει σημαντικό θετικό ρόλο στην υπέρβαση της κρίσης για τους ακόλουθους λόγους:

Πρώτον, βραχυχρόνια, εξασφαλίζει δανειακά κεφάλαια με σχετικά χαμηλό κόστος, αμβλύνει τις πιέσεις των αγορών και συμβάλλει στην εξομάλυνση των συνθηκών ρευστότητας και του τραπεζικού συστήματος.
Δεύτερον, μεσοπρόθεσμα, η λειτουργία του μηχανισμού με τη συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της ΕΚΤ και του ΔΝΤ επιβάλλει αυστηρότερη πειθαρχία στην τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων, προσφέρει πολύτιμη τεχνογνωσία στον σχεδιασμό και την εφαρμογή της οικονομικής πολιτικής και ενισχύει την εμπιστοσύνη των αγορών.
Τρίτον, μακροπρόθεσμα, το σχετικά χαμηλότερο κόστος δανεισμού μειώνει το ύψος των τόκων που θα επιβαρύνουν τις δημόσιες δαπάνες, διευκολύνοντας έτσι τη δημοσιονομική προσαρμογή.

Στόχος του μηχανισμού στήριξης είναι να διευκολύνει και να εξασφαλίσει την πραγματοποίηση δομικών αλλαγών, οι οποίες είναι απολύτως αναγκαίες και θα έπρεπε να είχαν πραγματοποιηθεί εδώ και πολλά χρόνια. Σε καμία περίπτωση όμως δεν πρέπει η ύπαρξη του μηχανισμού να οδηγήσει σε εφησυχασμό και χαλάρωση των προσπαθειών. Το κύριο βάρος παραμένει στην πολιτεία, που έχει ακέραιη την ευθύνη να πείσει ότι η οικονομία έχει εισέλθει αμετάκλητα σε νέα τροχιά. Η συντεταγμένη και συνεπής εφαρμογή των όσων έχουν εξαγγελθεί θα συμβάλει στη σταδιακή βελτίωση του κλίματος.

Για να αντιστρέψουμε οριστικά τις δυσμενείς τάσεις, πρέπει να υπερβούμε τον εαυτό μας και να εκπλήξουμε θετικά τις αγορές επιτυγχάνοντας βελτιώσεις μεγαλύτερες και από αυτές που έχουν προβλεφθεί. Συγκεκριμένα, θα έχει μεγάλη σημασία για το γενικότερο οικονομικό κλίμα, αν η δημοσιονομική εξυγίανση στο σκέλος των δαπανών προχωρήσει ακόμη περισσότερο από ό,τι μέχρι στιγμής προγραμματίζεται, ώστε να επιτευχθεί εφέτος μείωση του ελλείμματος μεγαλύτερη και του 5% του ΑΕΠ, ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψη ότι το έλλειμμα του 2009 αναθεωρήθηκε σε 13,6% και μπορεί να αναθεωρηθεί περαιτέρω. Η προσαρμογή αυτή είναι εφικτή αν επιδιωχθούν, με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα και ταχύτερο βηματισμό, ο περιορισμός της σπατάλης και η συγχώνευση ή και κατάργηση φορέων του δημόσιου τομέα, που δεν προσφέρουν πραγματικό έργο. Η μείωση των δαπανών είναι άλλωστε η αρμόζουσα επιλογή για την επίτευξη των φιλόδοξων δημοσιονομικών στόχων και για τα επόμενα δύο έτη, δεδομένου ότι ενδεχόμενη περαιτέρω αύξηση των φορολογικών συντελεστών θα είχε δυσμενέστατες συνέπειες στην οικονομική δραστηριότητα. Θα πετύχαινε δηλαδή αποτελέσματα αντίθετα από τα επιθυμητά: συρρίκνωση αντί αύξησης των εσόδων.

Η προτεινόμενη επιτάχυνση της δημοσιονομικής προσαρμογής ήδη από εφέτος, με περικοπή των δαπανών και εξορθολογισμό της λειτουργίας του δημόσιου τομέα, θα εκπλήξει όντως θετικά τις αγορές και θα συμβάλει στην ταχύτερη αποκατάσταση της εμπιστοσύνης. Αυτό θα βοηθήσει να μειωθεί περαιτέρω το κόστος δανεισμού του Δημοσίου, με αλυσιδωτές ευνοϊκές επιδράσεις στο κόστος δανεισμού των τραπεζών και κατ΄ επέκταση των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών. Η Ελλάδα μπορεί και πρέπει να εισέλθει το συντομότερο δυνατόν σε έναν νέο ενάρετο κύκλο διαρκείας. Σήμερα, η δημοσιονομική εξυγίανση είναι το πρώτο και σημαντικότερο όπλο για την ανάπτυξη. Αλλά μόνη της δεν αρκεί. Η απάντησή μας στην κρίση πρέπει να έχει δίδυμη στόχευση, όπως δίδυμες ήταν και οι αιτίες που μας οδήγησαν εδώ. Η δημοσιονομική εξυγίανση πρέπει δηλαδή να συνοδευτεί από μια συστηματική προσπάθεια για την ανάκτηση της απολεσθείσας ανταγωνιστικότητας, με την επιδίωξη συγκεκριμένων ποσοτικών στόχων ετησίως. Στις παρούσες εξάλλου συνθήκες, το μοντέλο ανάπτυξης της χώρας δεν μπορεί να βασιστεί στην κατανάλωση, ιδιωτική και δημόσια, όπως έγινε δυστυχώς στο παρελθόν. Πρέπει, αντίθετα, να στηριχθεί στις επενδύσεις και τις εξαγωγές. Η ελληνική οικονομία, από τις πιο εσωστρεφείς στην Ευρώπη, πρέπει τώρα να ενισχύσει την εξωστρέφειά της. Αυτό όμως θα είναι αδύνατο αν δεν υπάρξει ουσιαστική αποκατάσταση της ανταγωνιστικότητας, με τολμηρές διαρθρωτικές αλλαγές. Στόχοι των αλλαγών αυτών πρέπει να είναι:

α. Ο αναπροσανατολισμός του παραγωγικού προτύπου με έμφαση σε δυο αλληλένδετα στοιχεία: πρώτον, τις επενδύσεις που αυξάνουν την παραγωγικότητα και, δεύτερον, τον εξαγωγικό προσανατολισμό.

β. Η ανταγωνιστική λειτουργία των αγορών προϊόντων και εργασίας ώστε αφενός η εξέλιξη στο κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος να υποστηρίζει τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και τη δημιουργία θέσεων εργασίας και αφετέρου το κόστος αυτό να μη μεταφέρεται αδικαιολόγητα στις τελικές τιμές των αγαθών και των υπηρεσιών.

γ. Η βελτίωση του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ασκείται η επιχειρηματική δραστηριότητα με την καταπολέμηση της γραφειοκρατίας, την εξάλειψη της διαφθοράς και τον εκσυγχρονισμό των λειτουργιών της δημόσιας διοίκησης.

δ. Η ταχεία και αποτελεσματική αξιοποίηση των διαθέσιμων κοινοτικών πόρων του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς.
ε. Η προώθηση της καθαρής ή «πράσινης» ανάπτυξης και η αλλαγή του σημερινού προτύπου παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας.

στ. Η αναβάθμιση της παιδείας και η ενθάρρυνση της καινοτομίας, της έρευνας και της επιχειρηματικότητας.

* * *

Οι αλλαγές που απαιτούνται είναι εξαιρετικά επείγουσες. Τα μεγάλα προβλήματα που επί τόσα χρόνια διστάσαμε να αντιμετωπίσουμε βρίσκονται τώρα μπροστά μας. Γι΄ αυτό είναι ιστορικές οι ευθύνες που οφείλουμε όλοι να αναλάβουμε μπροστά στη μεγάλη πρόκληση. Ο δρόμος για την έξοδο από την κρίση θα είναι μακρύς και δύσβατος. Θα χρειαστούν λοιπόν περισσότερες και μεγαλύτερης διάρκειας προσπάθειες από όλους. Η πορεία των επόμενων χρόνων θα προσδιοριστεί σε μεγάλο βαθμό από τον στόχο που θα επιλέξουμε και από την προσήλωσή μας σε αυτόν.

Θέλουμε μια Ελλάδα εγκλωβισμένη σε μια ισορροπία χαμηλών δυνατοτήτων ή μια Ελλάδα σύγχρονη και δυναμική; Και επειδή ασφαλώς θέλουμε το δεύτερο, είναι βέβαιο ότι δεν μπορούμε πλέον να πορευθούμε με τις συνταγές του παρελθόντος, δηλαδή:
Με μυωπική επιλογή του παρόντος εις βάρος του μέλλοντος.
Με καταναλωτική συμπεριφορά, στα όρια του ευδαιμονισμού, που υπερβαίνει κατά πολύ τις παραγωγικές δυνατότητες της οικονομίας.
Με επιλεκτική και κατά το δοκούν εφαρμογή των θεσμών και των νόμων.
Με μετάθεση των ευθυνών στους άλλους.
Με άρνηση κάθε προσπάθειας για οικοδόμηση συναίνεσης.
Με ιδεοληπτικές ερμηνείες της πραγματικότητας.
Με την απαίτηση της διατήρησης κεκτημένων που αντιστρατεύονται το συμφέρον της κοινωνίας στο σύνολό της.
Με κοντόφθαλμη επιδίωξη του εύκολου κέρδους στο βραχύτερο χρονικό διάστημα.

Ολα αυτά πρέπει να αλλάξουν, αν θέλουμε να ξεπεράσουμε την παρούσα βαθιά κρίση. Πρέπει τώρα να μετατοπίσουμε την έμφαση στο μέλλον και να πραγματοποιήσουμε με γρήγορο βηματισμό τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Η σημερινή κρίση δεν μοιάζει σε τίποτε με όσα γνωρίζαμε ως σήμερα, τουλάχιστον στη μεταπολεμική μας Ιστορία. Και δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με λογικές άλλων εποχών. Η συνειδητοποίηση του μεγέθους των προβλημάτων από όλους μας θα συμβάλει στην οικοδόμηση της κοινωνικής συναίνεσης, που είναι αναγκαία στη δύσκολη πορεία που έχουμε μπροστά μας. Μια πορεία που θα στηρίξει τις αναπτυξιακές προοπτικές της οικονομίας, διασφαλίζοντας έτσι την κοινωνική συνοχή.

Εδώ αναδεικνύεται ο σύνθετος ρόλος που αναλαμβάνει σήμερα η κυβέρνηση, η οποία καλείται, με επιμονή και αποτελεσματικότητα, να υπερβεί εμπόδια, να κάμψει αγκυλώσεις του παρελθόντος, να ανοίξει νέους δρόμους και να καταδείξει με πειστικότητα ότι το τελικό όφελος από τη μακρά προσπάθεια θα υπερβεί κατά πολύ το κόστος που καλούμεθα να καταβάλουμε στη διαδρομή.
Οι μέχρι σήμερα αποφάσεις της είναι ελπιδοφόρες, καθώς η οικονομική πολιτική στρέφεται σταδιακά προς αυτές τις κατευθύνσεις και επιχειρεί να χαράξει μια νέα πορεία. Στην πορεία αυτή θα πρέπει να έχει την υποστήριξη όλων.
Η διαδρομή θα είναι μακρά και επίπονη. Δεν υπάρχει όμως άλλη επιλογή. Εχουμε ιστορικό καθήκον να τη διανύσουμε ως το τέλος, επιστρατεύοντας δυνάμεις, ικανότητες και χαρίσματα που υπάρχουν σε αυτή τη χώρα και έχουν αναδειχθεί σε άλλες περιόδους κρίσης στο παρελθόν, με θαυμαστά αποτελέσματα.

Πηγή Το Βήμα
28.4.2010

ShareThis