Παρασκευή 27 Αυγούστου 2010

"Εβλεπον την καταιγίδα πάντοτε απειλητικήν" (Σμύρνη 27.8.1922)

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ τη θλιβερή επέτειο 88 ετών από την καταστροφή της Σμύρνης υπενθυμίζεται ότι η τραγωδία εκείνη εις βάρος του Ελληνισμού δεν θα μπορούσε ποτέ να συμβεί ερήμην της Δύσης. Αρκούσε και μόνο η υπαναχώρηση των θέσεων Γαλλίας και Μ. Βρετανίας για να οπλίσει τα χέρια των φανατισμένων μουσουλμάνων που επί τρεις ημέρες έσφαζαν αμάχους, έκαιγαν και κατέστρεφαν ό,τι έβρισκαν μπροστά τους. Οι χριστιανοί οι οποίοι κατεσφάγησαν όμως δεν ήταν μόνο Ελληνες, και ας ήταν η συντριπτική πλειονότητα. Ηταν επίσης Αρμένιοι, Γάλλοι, Βρετανοί και αμερικανοί καθολικοί.Επρόκειτο καθαρά για τη σύγκρουση δύο κόσμων, δύο διαφορετικών πολιτισμών. Το ότι έκτοτε η Ελλάδα αποτέλεσε διαρκή στόχο της γείτονος, συγκρατώντας μόνη τον εξ Ανατολών κίνδυνο,κανείς Ευρωπαίος δεν μπορεί να αρνηθεί. Ειρωνεία; Σήμερα που η Τουρκία πασχίζει να γίνει δεκτή στη μεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια είναι οι ίδιες ακριβώς χώρες που ενώ εξυπηρέτησαν τότε τους στόχους της, αντιμάχονται με δέος την είσοδό της σε αυτήν...

Μικρή χώρα η Ελλάδα από την ανεξαρτησία της και μετά αναζητούσε, λανθασμένα τις περισσότερες φορές, «φιλέλληνες» στο πρόσωπο ξένων ηγετών, ξεχνώντας ότι κάθε ηγέτης κοιτάζει το συμφέρον της δικής του χώρας και δεν υπολογίζει σε αισθήματα των άλλων. Ετσι ακριβώς έγινε και με την υπόθεση της Σμύρνης. Παρά τον δεσμό προσωπικής φιλίας που συνέδεε τον βρετανό πρωθυπουργό Λόυδ Τζωρτζ με τον Ελευθέριο Βενιζέλο και την αρχική στάση της Μ. Βρετανίας, η μεταστροφή τής τελευταίας δεν οφείλετο σε μισελληνισμό ή φιλοτουρκισμό, αλλά στην αντίληψη ότι η αυτοκρατορία ήλεγχε τεράστιες εκτάσεις με μωαμεθανούς υπηκόους και έθετε σε κίνδυνο τα βρετανικά συμφέροντα σε όλες αυτές τις χώρες και ειδικότερα στην Ινδία. Η Ιταλία, από την άλλη, δεν έκρυψε ποτέ το ενδιαφέρον της για δική της εδραίωση στην απέναντι της Δωδεκανήσου μικρασιατική ακτή, ενώ οι Γάλλοι απλώς υπηρετούσαν τα δικά τους συμφέροντα. «Το γαλλικόν έθνος δεν θα ηνείχετο διαμάχην με τους Τούρκους διά μίαν χειρονομίαν αντιτουρκικήν ή φιλελληνικήν!» είχε πει ξεκάθαρα ο γάλλος πρωθυπουργός Αριστείδης Μπριάν στον λόρδο Κώρζον. Στην κακή πορεία των πραγμάτων είναι γεγονός πάντως πως συνετέλεσε και η παθητικότητα του αμερικανού προέδρου Ουίλσον, άκρατα φιλοβενιζελικού, πλην ονειροπόλου και ιδεαλιστή πολιτικού, που αν και τασσόμενος υπέρ των εθνοτήτων δεν επιθυμούσε τον περαιτέρω διαμελισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου βρήκε την Ελλάδα στο πλευρό των νικητριών Δυνάμεων. Στη Συνδιάσκεψη Ειρήνης που ακολούθησε στο Παρίσι διαγράφονταν γι΄ αυτήν οι πιο ευοίωνες προοπτικές για τη διεκδίκηση των εθνικών της πόθων. Η άριστη προβολή των ελληνικών αιτημάτων, η εξαίρετη διπλωματία αλλά και η προσωπική ακτινοβολία του Ε. Βενιζέλου, που είχε καταγοητεύσει όχι μόνο τους ευρωπαίους ηγέτες της εποχής του αλλά και αυτόν τον αμερικανό πρόεδρο, επηρέασαν σημαντικά στη λήψη των συγκεκριμένων αποφάσεων. Η προσπάθεια ωστόσο του Βενιζέλου για επέκταση της Ελλάδας στη Μικρά Ασία, πλην της αναπόφευκτης τουρκικής αντίθεσης, προσέκρουσε σε σοβαρές ενδοσυμμαχικές αντιδράσεις.

Η κατάληψη της πόλης
Στο λιμάνι της Σμύρνης χιλιάδες συνωστίζονται για να επιβιβασθούν σε πλοία με προορισμό την Ελλάδα
Οι διωγμοί των χριστιανικών πληθυσμών από ατάκτους εθνικιστές που προσπαθούσε να οργανώσει σε τακτικό στρατό ο στρατιωτικός επιθεωρητής του σουλτάνου στρατηγός Κεμάλ Ατατούρκ θα κάμψουν τελικά την αντίδραση των Αγγλογάλλων και ο Λόυδ Τζωρτζ θα εισηγηθεί την κατάληψη της Σμύρνης από τα ελληνικά στρατεύματα τα οποία αποβιβάζονται εκεί στις 15 Μαΐου 1919 προκειμένου να διασφαλισθεί η τάξη και η προστασία του χριστιανικού πληθυσμού. Ο ανταγωνισμός όμως των Μεγάλων Δυνάμεων στον ευαίσθητο στρατηγικό χώρο, κόμβο με τις πλουτοπαραγωγικές περιοχές της Μέσης Ανατολής, σε συνδυασμό με την εσωτερική αναστάτωση που γνώρισε η πολιτική ζωή της χώρας με την εκλογική ήττα του Βενιζέλου και την επι στροφή του Κωνσταντίνου, στάθηκαν παράγοντες ανέλπιστης ενθάρρυνσης των ανταγωνιστικών δυνάμεων της Ελλάδας. Η αποτυχία της Συνδιάσκεψης του Λονδίνου στη διάρκεια της οποίας επήλθε διάρρηξη του διασυμμαχικού μετώπου, με τους Γάλλους και τους Ιταλούς να σπεύδουν να αποκαταστήσουν τις κλονισμένες σχέσεις τους με την Αγκυρα, αλλά και των Καννών (Δεκ. 1921-Ιανουάριος 1922) και των Παρισίων (Μάρτιος 1922), θα οδηγήσει, παρά τη νικηφόρα προέλαση του στρατού της, σε διπλωματικό αδιέξοδο και την Ελλάδα απομονωμένη και χωρίς ορατή οδό διαφυγής.

Στις 26 Αυγούστου η μεγάλη τουρκική επίθεση στο Αφιόν Καραχισάρ θα οδηγήσει εν μέσω δυσμενών συγκυριών σε διάσπαση και τελικώς κατάρρευση του μετώπου. Στις 27 Αυγούστου η πόλη και οι κάτοικοι της Σμύρνης παραδίδονται στο καταστροφικό μένος των Τούρκων. Η γνωστή έκτοτε ως Μικρασιατική Καταστροφή ήταν μία απίστευτη τραγωδία που τη συνέθεταν βαρύτατες απώλειες στο πολεμικό πεδίο, βιαιοπραγίες, λεηλασίες και σφαγές σε βάρος αμάχων, ο οριστικός ξεριζωμός εν τέλει του ελληνικού πληθυσμού από τις πανάρχαιες εστίες των προγόνων του. Αγωνιώδης διπλωματία
Από οικείο φάκελο του έτους 1923 που περιέχει έγγραφα της κρίσιμης περιόδου 1919-1922 εντοπίζονται η δραματική αλληλογραφία Βενιζέλου - Κλεμανσώ προκειμένου να ορισθεί τελικά ο στρατηγός Μαζαράκης εκπρόσωπος της Ελλάδας στη Διασυμμαχική Ανακριτική Επιτροπή, η αγωνιώδης προσπάθεια των υπηρεσιών ΥΠΕΞ να εντοπίσουν τη συγκεκριμένη αλληλογραφία που σύμφωνα με μαρτυρία του πρώην ΥΠΕΞ Γ. Μπαλτατζή βρισκόταν για κάποιο λόγο στο... αρχείο της πρεσβείας Λονδίνου, το κείμενο της ομιλίας ενώπιον της Βουλής των Κοινοτήτων του Λόυδ Τζωρτζ στις 4 Αυγούστου 1922 στην οποία παραδεχόταν ότι «...αφήσαμε τη Σμύρνη και τα πέριξ αυτής βιλαέτια στους Ελληνες όχι μόνο γιατί υπερέχουν πληθυσμιακά αλλά γιατί σε αυτούς ανήκει η βιομηχανία και η οικονομική παραγωγή της περιοχής» και, τέλος, μία πυκνογραμμένη εκ δεκατριών σελίδων έκθεση των γεγονότων της καταστροφής του Μητροπολίτη Εφέσου Χρυσόστομου μεταξύ 27 Αυγούστου και 1 Σεπτεμβρίου, όσο διήρκεσε η καταστροφή της Σμύρνης, ημέρα κατά την οποία ο ίδιος απέπλευσε μαζί με άλλους πάνω στη ναυαρχίδα του βρετανικού στόλου «Ιron Duke».

Ιδού μερικά αποσπάσματα αυτής της έκθεσης: «... Εβλεπον, Παναγιώτατε Δέσποτα, την καταιγίδα πάντοτε απειλητικήν μηκωμένην (sic), ελάμβανον υπ΄ όψιν τον απάνθρωπον και άγριον των Τούρκων χαρακτήρα, το εκδικητικόν αυτών μένος... Υπό το κράτος τοιούτων προβλέψεων κατήλθον εκ Κορδελλιού το Σάββατον 27 του μηνός Αυγούστου εις την Μητρόπολιν Σμύρνης... ηγγέλθη προς ημάς ότι απόσπασμα τουρκικού ιππικού, παρακολουθούμενον υπό αγρίων την όψιν και τας διαθέσεις ορεσιβίων ληστών εισήλθεν εντός της πόλεως. Οι εν των αυλογύρω του ναού της Αγίας Φωτεινής διαμένοντες χιλιάδες προσφύγων κατελήφθησαν υπό τρόμον και οι θρήνοι και οι οδυρμοί των γυναικοπαίδων συνέτριβαν την καρδίαν μου... Εγένοντο σφαγαί, διαρπαγαί και ατιμώσεις μετ΄ ανηκούστου σκληρότητος... οι κατορθώσαντες να διασωθώσιν κατέφευγον ημίγυμνοι... τον αρχιμανδρίτην Βουτζά Αθανάσιον Νικολόπουλον επετάλωσαν ζώντα εις τους πόδας, εις το στήθος και κατόπιν κατεκρεούργησαν». Αφού αφηγηθεί γεγονότα φρίκης στη συνοικία Αρμενίων όπως και εις βάρος άγγλων και αμερικανών καθολικών περιγράφει πώς με τη βοήθεια αμερικανών αξιωματικών επέστρεψε στο Κορδελλιό, και συνεχίζει: «... Την επομένην, Κυριακήν, οι κώδωνες των Εκκλησιών εσίγων και αντ΄ αυτών θρήνοι και γόοι των ατυχών θυμάτων ηκούοντο... Από τη μυρμηγκιά των Τούρκων του εσωτερικού απήγοντο αι ευειδέστεροι παρθένοι, άλλαι δε ητιμάζοντο υπό τα όμματα των γονέων των. Η διαρπαγή των καταστημάτων εσυνεχίσθη, την δε νύκτα πυκνοί πυροβολισμοί και εκρήξεις χειροβομβίδων εκράτουν τους πάντας εν τρόμω».

Συγκλονιστικές μαρτυρίες
Με ίδια περιστατικά περιγράφει και τις ημέρες που ακολούθησαν, Τρίτη και Τετάρτη, 30 και 31 Αυγούστου. Αναφέρεται στη μέχρι θανάτου κακοποίηση του διευθυντή της Αμερικανικής Σχολής Σμύρνης Μακλάχλαν, σε νευρικούς κλονισμούς και αυτοκτονίες των διωκομένων. «Εν τω προαστίω του Βαϊρακλή δεκάδες παρθένων ερρίφθησαν ομού εις την θάλασσαν και επνίγησαν... Αλλ΄ η θεία Πρόνοια μας επεφύλασσε τραγικώτερα. Στις 31 Αυγούστου πυρκαγιά εξερράγη. Αι ελληνικαί συνοικίαι της Σμύρνης εγένοντο παρανάλωμα πυρός και τα γυναικόπαιδα έτρεχον προς την προκυμαία να διασωθώσιν. Περί την 11ην νυκτερινήν η φωτιά προσήγγισεν το κρησφύγετόν μου... Προσκρούοντες επί πτωμάτων, ηναγκασμένοι να πατώμεν επ΄ αυτών εφτάσαμεν εις την προκυμαίαν...». Η περιγραφή της διάσωσης με λέμβους που έριχναν τα εμπορικά αγγλικά πλοία είναι συγκλονιστική. Το πρωί της επομένης, 2 Σεπτεμβρίου, ενώ η αγγλική ναυαρχίδα απέπλεε, ο Χρυσόστομος επί του καταστρώματος έβλεπε «... την θάλασσαν και την προκυμαίαν έρημον και μόνον πυκνούς ομίλους γυναικοπαίδων οδηγουμένους υπό λογχοφόρων πεζών...».

Οι τουρκικές προβοκάτσιες
Τα ανεξάντλητα όρια της καθ΄ όλα επικίνδυνης τουρκικής προπαγάνδας αποδεικνύει ένα ντοκουμέντο της εποχής που προσκομίστηκε σε γνώση του Ε. Βενιζέλου (φωτογραφία) ενώ βρισκόταν στη Λωζάννη. Ελεγε: «Την παρελθούσαν Τρίτην 10.000 στρατιώται Τούρκοι φέροντες Ελληνικάς στολάς με πηλίκια της Αμύνης με ημισέληνον, εξάρτυσιν και οπλισμόν Ελληνικόν παρήλασαν από της προκυμαίας της Σμύρνης και ερωτηθέντες οι αξιωματικοί πού πηγαίνουν, απήντησαν εις το μέτωπον Μοσσούλης ίνα κτυπήσωμεν τους Αγγλους. Αλλο σώμα τουρκικού στρατού έχον εμπρός Ελληνας αξιωματικούς και στρατιώτας εφωτογραφήθη και εκινηματογραφήθη ίνα αποσταλή εις Ευρώπην και Αμερικήν με καταλλήλους επεξηγήσεις ότι δήθεν είναι η υπό των Τούρκων κατάληψις της Σμύρνης κατ΄ Αύγουστον 1922. Πλην,το πλαστόν του πράγματος φαίνεται εκ πρώτης όψεως διότι λείπουν από την προκυμαίαν οι Χριστιανικοί πληθυσμοί» (Εμπιστευτικόν Δελτίον Πληροφοριών, ΑΠ 717, 19 Ιανουαρίου 1923, Πολίτης).

Της Φωτεινής Τομαή (Η κυρία Φωτεινή Τομαή είναι ιστορικός, Πρεσβευτής Σύμβουλος Α' στο υπουργείο Εξωτερικών.)
Πηγή Το Βήμα
22.8.2010

Η συνθήκη που κράτησε ζωντανό τον πόλεμο...(Ιστορικά)

Ο Βενιζέλος στο Παρίσι το 1925. Πίσω από τη φωτογραφία η Πηνελόπη Δέλτα είχε σημειώσει : "Παρμένη στο Παρίσι, στο γραφείο του, ενώ γράφει το έργο του περί Θουκιδίδη


1920 - Ενενήντα χρόνια από τη Συνθήκη των Σεβρών 

 Πριν από 90 ακριβώς χρόνια ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπέγραφε στα περίχωρα του Παρισιού τη Συνθήκη των Σεβρών που θα ενσωμάτωνε στον εθνικό κορμό τους Ελληνες της Θράκης και τους Ελληνες της Μικράς Ασίας (με την εξαίρεση των Δωδεκανήσων που θα προσαρτηθούν το 1947). Με αυτήν την αφορμή κυκλοφόρησε στην Αγγλία μια μελέτη για τον έλληνα πολιτικό, γραμμένη από τον Αντριου Ντάλμπι, ο οποίος μιλάει σήμερα στα «ΝΕΑ».

«Μια φωνή δικηγόρου, ήπια, ακριβής, ελεγχόμενη, χωρίς υπερβολικό συναίσθημα. Μιλούσε τα ελληνικά σαν κάποιος που είχε μάθει να αγαπάει τους αρχαίους συγγραφείς, χρησιμοποιούσε την κλασική γραμματική και ήταν μερικές φορές κάπως σχολαστικός στην επιλογή των λέξεων. Εκτός από τα ελληνικά, χειριζόταν τα γερμανικά και τα αγγλικά, όμως προτιμούσε τα γαλλικά».

«Δεν ήταν μόνον η φωνή. Ηταν αναμφίβολα και τα μάτια. Φωτεινά, διαπεραστικά μάτια πίσω από τα γυαλιά με το χρυσό σκελετό που του έδιναν έκφραση μελετητή- κάποιου που είναι συνηθισμένος να μελετά αρχαία χειρόγραφα- μάλλον, παρά ενός πολιτικού παλαιστή· όμως σε κοίταζαν κατάματα και έμοιαζαν έτοιμα να διαβάσουν τις πιο βαθιές σκέψεις σου. Και τα μαλλιά, πρόωρα λευκά και αραιά· το ψαλιδισμένο λευκό γένι· τα χείλη, γεμάτα, ευκίνητα, αισθησιακά· το ευγενικό χαμόγελο, εκφραστικό υπομονής και συμπάθειας, που κάποτε χαρακτηρίστηκε “γλυκόπικρο”. Οταν χαμογελούσε, ολόκληρο το πρόσωπό του έμοιαζε να φωτίζεται με καλοσύνη και φιλία». 

Μ΄ αυτή την περιγραφή ο βρετανός ιστορικός Αντριου Ντάλμπι αρχίζει το βιβλίο του για τον Ελευθέριο Βενιζέλο, το οποίο περιλαμβάνεται στη σειρά του εκδοτικού οίκου Ηaus Ρublishing γι΄ «αυτούς που έφτιαξαν τον σύγχρονο κόσμο».

Γράφει σ΄ αυτό για τον άνθρωπο και την εποχή του, μια εποχή κατά την οποία διαμορφώθηκε η σύγχρονη Ελλάδα. Αναφέρεται στη ζωή του Βενιζέλου στην Κρήτη, στη δημιουργία του Κόμματος των Φιλελευθέρων και στον Εθνικό Διχασμό. Γράφει για τη Διάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων, για τη Μικρασιατική Καταστροφή, για τις Συνθήκες των Σεβρών και της Λωζάνης και για την κληρονομιά του Βενιζέλου. 

Και φαίνεται ότι συμφωνεί με τον Χάρολντ Νίκολσον, τεχνικό σύμβουλο της βρετανικής αντιπροσωπείας στη διάσκεψη του Παρισιού, ο οποίος είχε γνωρίσει τον έλληνα ηγέτη και λίγο αργότερα είχε γράψει στον πατέρα του ότι ο Βενιζέλος και ο Λένιν «είναι οι μοναδικοί πραγματικά σπουδαίοι άνθρωποι στην Ευρώπη». 

Οι άγνωστες στιγμές του μετά την ήττα

Μετά την υπογραφή
altΣτις 10 Αυγούστου 1920,υπογράφηκε στο Δημαρχείο των Σεβρών η Συνθήκη Ειρήνης με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ακολούθησε η δολοφονική απόπειρα εναντίον του Βενιζέλου στον σιδηροδρομικό σταθμό Γκαρ ντε Λυών του Παρισιού και, στις 25 Οκτωβρίου, ο θάνατος του βασιλιά Αλεξάνδρου. Οι εκλογές που διεξήχθησαν στις 14 Νοεμβρίου σήμαναν την ήττα των Φιλελευθέρων, οι οποίοι κέρδισαν 120 έδρες, ενώ οι συνασπισμένοι αντίπαλοί τους 246. Ο ίδιος ο Βενιζέλος έχασε την έδρα του, όπως και πολλοί από τους στενότερους συνεργάτες του. «Οι ξένοι σχολιαστές,για τους οποίους ο Βενιζέλος ήταν ο ήρωας της Ελλάδας και ο νικητής της ειρηνευτικής διάσκεψης, εξεπλάγησαν», γράφει ο Αντριου Ντάλμπι, και συνεχίζει:

«Η Πηνελόπη Δέλτα, θυγατέρα του Μπενάκη, επισκέφθηκε τον Βενιζέλο την επομένη. Στο ημερολόγιό της περιέγραψε τη σκηνή: ο Ρέπουλης στον καναπέ, αναστέναζε κρατώντας το κεφάλι ανάμεσα στα χέρια του· ο Τσιριμώκος, ένα βουνό από ζελέ, προσπαθούσε χωρίς αποτέλεσμα να τον παρηγορήσει· και ο Βενιζέλος εξηγούσε την ήττα με τη συνηθισμένη του ευφράδεια. “Πίστευα πραγματικά πως είχα τον λαό μαζί μου, πως στο μεγάλο έργο που βρίσκεται σε εξέλιξη ο λαός ήταν πίσω μου. Εκανα λάθος: ο λαός ήταν εξαντλημένος, τραυματισμένος. Δεν τον κατηγορώ· ζήτησα θυσίες υπεράνω των δυνάμεών του. Συνετρίβην. Δεν έχω πια τη δύναμη να πολεμήσω”. Εδωσε την υπόσχεση να φύγει από την Ελλάδα, συνέχισε, και θα έφευγε αμέσως, επειδή γίνονταν σοβαρές ταραχές στους δρόμους της Αθήνας και ο πρωθυπουργός, ο ηλικιωμένος Δημήτριος Ράλλης, του είχε γράψει για να τον προειδοποιήσει πως η δημόσια τάξη δεν μπορούσε να διασφαλιστεί όσο εκείνος παρέμενε στην Ελλάδα.

«Οι κίνδυνοι ήταν πραγματικοί, αν κρίνει κανείς από το γεγονός ότι ο Βενιζέλος είχε καμία εκατοστή συντρόφους κατά την εσπευσμένη αναχώρησή του, στις 17 Νοεμβρίου. Πολλοί έφυγαν χωρίς χρήματα ούτε αποσκευές. Το μεταφορικό μέσο τους ήταν το γιοτ “Νάρκισσος”, που είχε μισθώσει η Ελενα Σκυλίτση. Ο Εμμανουήλ Μπενάκης είχε βοηθήσει...».

Ο Θουκυδίδης

Στο Παρίσι, το 1924 (...), ο Βενιζέλος είχε αφιερωθεί στη μετάφραση στα σύγχρονα ελληνικά της Ιστορίας του Πελοποννησιακού Πολέμου του Θουκυδίδη, το πρώτο κλασικό έργο πολιτικής ιστορίας.
Ολοκλήρωσε τη μετάφραση, όμως δεν το είδε ποτέ να εκδίδεται. Κυκλοφόρησε στη Βρετανία, το 1937-40, και ουδέποτε έγινε πραγματικά δημοφιλής στην Ελλάδα. Οσο κι αν υποστήριζε τους δημοτικιστές, ο Βενιζέλος ήταν στην καρδιά του ένας κλασικιστής και ο μεταφρασμένος Θουκυδίδης του βασιζόταν στην αρχαϊκή γραμματική του πρωτοτύπου. Σε χωριστό σημειωματάριο επισημαίνει αναλογίες ανάμεσα στην πολιτική τον 5ο αιώνα π.Χ. και τον 20ό αιώνα μ.Χ. Οταν οι Θηβαίοι δικαιολόγησαν το γεγονός ότι είχαν διαλέξει τη λάθος πλευρά στον Περσικό Πόλεμο το 480 π.Χ., εξηγώντας ότι η τότε κυβέρνησή τους δεν ήταν δημοκρατική, ο Βενιζέλος παρατηρεί ξερά ότι « τα ίδια επιχειρήματα προωθούνταν στην Ειρηνευτική Διάσκεψη μετά τον Μεγάλο Πόλεμο από τις αντιπροσωπείες της Τουρκίας και της Βουλγαρίας για να σώσουν τις χώρες τους από τις συνέπειες της πολιτικής που είχαν ακολουθήσει».

Η κληρονομιά του

Στο κεφάλαιο για την κληρονομιά που άφησε πίσω του ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο συγγραφέας Αντριου Ντάλμπι αναφέρεται και στα τελευταία χρόνια της σταδιοδρομίας του μεγάλου έλληνα πολιτικού σημειώνοντας τα εξής: «Η Συνθήκη της Λωζάνης υπογράφηκε στις 24 Ιουλίου 1923 και ο Βενιζέλος μπορούσε να επιστρέψει στο Παρίσι. Ομως η ασθενής απάντησή του στη δίκη στο Γουδή ήταν ένδειξη, για όσους μπορούσαν να την διαβάσουν, ότι εξακολουθούσε να έχει φιλοδοξίες στην Αθήνα.

Κατά την απουσία του, η ριζοσπαστική Αριστερά του Κόμματος των Φιλελευθέρων, με επικεφαλής τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου, απέκτησε μια χωριστή ταυτότητα με τη Δημοκρατική Ενωση (η οποία το 1926 έγινε το Αγροτικόν και Εργατικόν Κόμμα). 

Στην άλλη πλευρά του φάσματος, ο Ιωάννης Μεταξάς αποπειράθηκε τον Οκτώβριο του 1923 μια αντιβενιζελική αντεπανάσταση, μετά την οποία ο Γεώργιος Β΄ υποχρεώθηκε να φύγει στην εξορία. Στο δημοψήφισμα που ακολούθησε, το 70% ψήφισε υπέρ της δημοκρατίας. 

Μέσα σε όλα αυτά, το Κόμμα των Φιλελευθέρων, εξαγνισμένο από τον αποκλεισμό του από την πολιτική στη διάρκεια της (Μικρασιατικής) καταστροφής και δυνάμει επικεφαλής του κεντρώου χώρου, ουδέποτε αντικατέστησε τον απόντα ήρωά του. Ο Βενιζέλος δεν είχε αφήσει τα ηνία. (...) Λίγοι εξεπλάγησαν, λοιπόν, όταν τα Χριστούγεννα ο Βενιζέλος έγραψε στον Πλαστήρα ανακοινώνοντας πως επιστρέφει για να βοηθήσει στην επίλυση της πολιτικής κρίσης. (...) Ομως, μέσα σε δύο μήνες, θα επιστρέψει ηττημένος στην εξορία».

«Η μικρασιατική εκστρατεία ήταν καταδικασμένη να αποτύχει» 

alt
Το καινούργιο αγγλικό βιβλίο για τον Ελευθέριο Βενιζέλο είναι μέρος μιας σειράς που παρουσιάζει τους «Δημιουργούς του σύγχρονου κόσμου» και τις συνθήκες ειρήνης των ετών 1919-1923 με τα επακόλουθά τους («Μakers of the modern world: Τhe peace conferences of 1919-1923 and their aftermath»). Ο συγγραφέας του Αντριου Ντάλμπι είναι βρετανός γλωσσολόγος, μεταφραστής και ιστορικός, γνωστός για τα βιβλία που έχει γράψει για την ιστορία της γαστρονομίας αλλά και την αρχαία Ελλάδα.

Γνωρίζατε τίποτα για τον Βενιζέλο προτού αρχίσετε τη συγγραφή του βιβλίου;
Μου ζήτησαν να συμβάλω στη σειρά βιβλίων με θέμα τις προσωπικότητες που συμμετείχαν στη Διάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων του 1919 και ανέλαβα να γράψω για τον Βενιζέλο, με ευχαρίστηση πρέπει να πω. Μου αρέσει να γράφω για την Ελλάδα- κάτι που κάνω συχνά. Γράφω όμως για να μάθω κάτι νέο, δεν γράφω πάντοτε για πράγματα που γνωρίζω ήδη. Ξέρω πολύ λίγα πράγματα για τη σύγχρονη Ελλάδα, είμαι κλασικιστής, και ήξερα ακόμα πιο λίγα πράγματα για τον Βενιζέλο προτού αρχίσω την έρευνά μου γι΄ αυτόν. Δεν ήταν όμως η πρώτη φορά στη ζωή μου που τον «συναντούσα». Πολλά χρόνια πριν, περίπου σαράντα, ανακάλυψα σε ένα βιβλιοπωλείο της Οξφόρδης δύο μεταχειρισμένους τόμους των μεταγλωττίσεων στη νεοελληνική του έργου του Θουκυδίδη, που έκανε ο Βενιζέλος. Δύο πανέμορφοι τόμοι που μου κόστισαν ψίχουλα. Και πού να ήξερα τότε ότι θα έγραφα ένα βιβλίο για τον Βενιζέλο...

Αρχίζετε το βιβλίο περιγράφοντας το χάρισμα που είχε ο Βενιζέλος να σαγηνεύει τους άλλους.Σας σαγήνευσε κι εσάς;Και πώς κάνατε την έρευνά σας;
Είναι αδύνατο να αγνοήσεις τη μορφή του Βενιζέλου, αυτό ανακάλυψαν οι σύγχρονοί του. Μπορεί να τον μισήσεις, αλλά να τον αποφύγεις ή να τον αγνοήσεις, αδύνατο. Τον προσέγγισα μέσω των ανθρώπων που γνώριζε και δούλεψαν μαζί του. Για την έρευνά μου πήγα πρώτα στην Κρήτη, όπου ερωτεύτηκα τα Χανιά. Στα Χανιά δεν μπορείς να αγνοήσεις το «παλάτι» του πρίγκιπα Γεωργίου, το οποίο στέκει ακόμα μίζερο δίπλα στο σπίτι του Βενιζέλου. Και στην Αθήνα συναντάς τον Βενιζέλο στο Μουσείο Μπενάκη- οικία τότε της οικογένειας Μπενάκη την οποία συναναστρεφόταν ο Βενιζέλος. Με την Πηνελόπη Δέλτα, για παράδειγμα, είχε πολύ στενή σχέση, και η Δέλτα έγραψε πολλά γι΄ αυτόν. Το ίδιο έκανε και ο Ιωάννης Μεταξάς με τον οποίο ο Βενιζέλος δούλεψε μεταξύ 1910-13. Ο Μεταξάς έχει πολλά να πει για τον Βενιζέλο στα απομνημονεύματά του.

Πόσο βαριά παραμένει η σκιά του Βενιζέλου στην ελληνική πολιτική και κοινωνία;
Προς το τέλος της ζωής του ο Βενιζέλος παραδέχθηκε ότι ήταν εν μέρει υπεύθυνος για τον Εθνικό Διχασμό και προσπάθησε να επουλώσει το τραύμα που υπήρχε στην ελληνική κοινωνία. Κάποιοι πίστευαν ότι θα επουλωνόταν μόνο με τον θάνατό του (1936). Οπως λέω στον επίλογο του βιβλίου μου, όμως, πήρε πολύ περισσότερο καιρό να γίνει αυτό. Αν μη τι άλλο, βρισκόμαστε ακόμα στη φάση της επούλωσης! Και δεν πιστεύω πως μία κίνηση όπως το να δοθεί το όνομά του στο αεροδρόμιο της Αθήνας θα είχε γίνει κάποια χρόνια πριν χωρίς να διχάσει.

Για ποιο λόγο πρέπει να θυμόμαστε τη Συνθήκη των Σεβρών που τελικά οδήγησε στη Μικρασιατική Καταστροφή, η οποία 88 χρόνια μετά παραμένει ευαίσθητο θέμα για τους Ελληνες; Ή μήπως, παρ΄ όλα αυτά,μας υπενθυμίζει το ταλέντο ενός πολιτικού που παρόμοιό του είναι αμφίβολο αν ξαναέβγαλε η Ελλάδα;
Ετσι τον βλέπω τον Βενιζέλο. Οι πραγματικοί ήρωες στην Ιστορία είναι ελάχιστοι, ο Βενιζέλος όμως είναι ο πολιτικός που βοήθησε την Ελλάδα αλλά και τον κόσμο να γίνει αυτό που είναι σήμερα, εν μέρει μέσω του ρόλου του κατά τις συνομιλίες στο Παρίσι και τις επαφές που δημιούργησε κατά τη διάρκεια της Διάσκεψης Ειρήνης εκεί. Εντέλει η Συνθήκη των Σεβρών όπως και οι άλλες συνθήκες που υπογράφτηκαν στο Παρίσι, είχαν αρνητικές συνέπειες για όλες τις χώρες που τις υπέγραψαν. Ωστόσο, δεν ήταν και τόσο κακή για την Ελλάδα. Χωρίς τη Συνθήκη των Σεβρών, ίσως σήμερα η Δυτική Θράκη να μην ανήκε στην Ελλάδα. Πάντως, αν και ο ρόλος του Βενιζέλου στο Παρίσι δεν απέφερε τελικά το αποτέλεσμα που ήθελε η Ελλάδα, κανένας άλλος πολιτικός δεν θα είχε εκπροσωπήσει τη χώρα στο Παρίσι καλύτερα από τον Βενιζέλο, γεγονός που πιστεύω πως πρέπει να τιμηθεί.

Θα είχε αποφευχθεί η Μικρασιατική Καταστροφή αν είχε παραμείνει πρωθυπουργός ο Βενιζέλος και δεν είχε επιστρέψει στον θρόνο ο Κωνσταντίνος;

Μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι, είτε είχε παραμείνει πρωθυπουργός είτε όχι, η προσάρτηση της Σμύρνης θα οδηγούσε στην Καταστροφή. Οι λεπτομέρειες θα διέφεραν, αλλά η επιχείρηση ήταν καταδικασμένη να αποτύχει από την αρχή.

Πάντως, από όλα τα βενιζελικά «αινίγματα» με τα οποία ήλθα αντιμέτωπος κατά τη διάρκεια της συγγραφής του βιβλίου, το μόνο που μπορώ να πω ότι έλυσα είναι γιατί είπε «Ναι, είμαστε έτοιμοι» όταν ρωτήθηκε στη Διάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων αν η Ελλάδα μπορεί να πάρει υπό την κατοχή της τη Σμύρνη. Επίσης, κατανοώ γιατί ο αμερικανός πρόεδρος Γουίλσον, ο βρετανός πρωθυπουργός Λόιντ Τζορτζ και ο γάλλος πρόεδρος Κλεμανσό του ζήτησαν να την αναλάβει- οι λόγοι δεν ήταν καλοί. 

Γιατί ο Βενιζέλος αποφάσισε να προχωρήσει με την κατοχή της Σμύρνης; Δεν είχε άλλη επιλογή, και οι λόγοι ήταν δύο. Πρώτον, πίστευε ότι οι Ελληνες της Μικράς Ασίας χρειάζονταν προστασία. Δεύτερον, ήθελε να παραμείνει πρωθυπουργός της Ελλάδας. Ηξερε ότι προκειμένου να παραμείνει πρωθυπουργός, δεν μπορούσε να επιστρέψει στην Αθήνα από το Παρίσι με άδεια χέρια. Επειτα από τρεις μήνες σκληρής εργασίας στο Παρίσι, καμία επιβράβευση της Ελλάδας δεν ήταν βέβαιη. Δεν μπορούσε παρά να πει «Ναι» για τη Σμύρνη.

Η συνθήκη που κράτησε ζωντανό τον πόλεμο
alt
 Οι διπλωματικές και πολεμικές επιτυχίες της περιόδου 1912-1920 δεν κατάφεραν να καταξιώσουν την Ελλάδα ως περιφερειακή δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο, κυρίως γιατί οι όροι της ειρήνης ήταν αόριστοι
O Ελευθέριος Βενιζέλος είναι πρωθυπουργός της Ελλάδας, όταν στις 20 Αυγούστου 1920 βάζει την υπογραφή του (μαζί με τον έλληνα πρεσβευτή Αθω Ρωμάνο) στη Συνθήκη των Σεβρών μεταξύ των Δυτικών Συμμάχων που νίκησαν στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που βρίσκεται στα πρόθυρα της διάλυσης. Αυτή είναι η τελευταία εθνικήεπιβράβευση, την οποία αποσπά η χώρα εκ μέρους των Συμμάχων εις βάρος της ισχυρής εθνικής Τουρκίας που ανατέλλει, πριν από το καίριο πλήγμα στην «εθνική αθωότητα» και στην ελληνική Μεγάλη Ιδέα που φέρνει η Μικρασιατική Καταστροφή.

Για τις ελληνικές διεκδικήσεις τα οφέλη ήταν εντυπωσιακά. Περιέρχονταν στην ελληνική κυριαρχία, επισήμως, τα νησιά Ιμβρος και Τένεδος που είχαν απελευθερωθεί από τον ελληνικό στόλο ήδη από τους Βαλκανικούς Πολέμους και επικυρωνόταν η ενσωμάτωση των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, Λήμνος, Σαμοθράκη, Λέσβος, Χίος, Σάμος, Ικαρία. Στο πλαίσιο της Συνθήκης αναγνωριζόταν η βρετανική κυριαρχία στην Κύπρο και η ιταλική στα Δωδεκάνησα, τα οποία είχαν καταληφθεί από την Ιταλία στις παραμονές των Βαλκανικών Πολέμων. Επίσης αποφασιζόταν ο αφοπλισμός και η κατεδάφιση των τουρκικών οχυρώσεων των Στενών του Ελλησπόντου. Εξαιρετικά σημαντικός για τις ελληνικές διεκδικήσεις ήταν ο καθορισμός προσωρινού καθεστώτος της περιοχής της Σμύρνης. 

Η πόλη και μέρος της ενδοχώρας παρέμεναν προσωρινά υπό τουρκική κυριαρχία, αλλά η ελληνική κυβέρνηση ανελάμβανε την ενάσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων στην περιοχή. Ειδικότερα, η ελληνική κυβέρνηση ανέλαβε τη διατήρηση εκεί ικανού αριθμού στρατιωτικών δυνάμεων για τη διασφάλιση της τάξης και της ομαλής λειτουργίας της ζωής των θρησκευτικών και εθνικών ομάδων που απάρτιζαν τους εκεί πληθυσμούς. Σχετικά με το τελευταίο σημείο, στόχος ήταν η ίδρυση τοπικού κοινοβουλίου, στο οποίο θα εκπροσωπούνταν το σύνολο των πληθυσμών που κατοικούσαν στην περιοχή. Ακόμη προβλεπόταν δημοψήφισμα, μετά την πάροδο πενταετίας, μέσω του οποίου η περιοχή και η πόλη της Σμύρνης θα μπορούσε να περιέλθει ολοκληρωτικά στην ελληνική κυριαρχία.

Τα νέα κράτη. 

 Εκτός του πλαισίου των ελληνικών ζητημάτων, η Συνθήκη των Σεβρών προέβλεπε, με βάση το κριτήριο της αυτοδιάθεσης των λαών, τη δημιουργία νέων ανεξάρτητων κρατών από τα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας: Αρμενία, Αραβία, Συρία, Μεσοποταμία, Παλαιστίνη. Επίσης, διατηρούσε εν ισχύι την αυτονομία του Κουρδιστάν και καταργούσε την οθωμανική κυριαρχία σε Λιβύη και Αίγυπτο. Μια ματιά δηλαδή στον γεωγραφικό χάρτη που θα διαμόρφωνε η Συνθήκη μάς δίνει ως πρώτη εντύπωση τη μεγάλη απώλεια των εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τη συρρίκνωση της νέας πλέον Τουρκίας σε ασιατικά εδάφη, με κύριο στοιχείο τον εδαφικό περιορισμό της από τις θαλάσσιες διεξόδους που κατείχε. (Προοπτική εξαρχής εξαιρετικά δύσκολη στην εφαρμογή και διατήρησή της, αφού ο ανταγωνισμός των Δυνάμεων σε οικονομικό επίπεδο ακύρωσε τελικά το ενιαίο μέτωπο μεταξύ τους). 

Επιπλέον, το νεοϊδρυμένο σοβιετικό κράτος καθιστούσε αναγκαία την ύπαρξη ενός ενιαίου κράτους (μιας ισχυρής Τουρκίας) μεταξύ της Ευρώπης και της πολιτικής απειλής που πρέσβευε η Σοβιετική Ενωση για τον δυτικό κόσμο. Νωρίτερα από τη Συνθήκη των Σεβρών, είχε επίσης υπογραφεί μεταξύ των νικητών και της Βουλγαρίας, η Συνθήκη του Νεϊγύ (Νοέμβριος 1919). Μέσω αυτής, κατοχυρωνόταν στην Ελλάδα η Νοτιοδυτική Θράκη και στερούνταν από τη Βουλγαρία η έξοδος στο Αιγαίο. Παράλληλα, η Συνθήκη του Νεϊγύ άφηνε ένα ασαφές καθεστώς για την Ανατολική Θράκη ορίζοντας την εδαφική συμμαχική δικαιοδοσία έως τα περίχωρα της Κωνσταντινούπολης. Ετσι οι Ελληνες θα μείνουν σταδιακά η κυρίαρχη στρατιωτική δύναμη στην περιοχή.

Οι δύο αυτές συνθήκες αποτέλεσαν την κορύφωση των διπλωματικών και πολεμικών ενεργειών στις οποίες ηγήθηκε με μεγάλη επιτυχία ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Γενικότερα οι Βαλκανικοί Πόλεμοι (1912-1913), ο Εθνικός Διχασμός (1915-1917), η συμμετοχή της Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1916-1919), η Συνθήκη Ειρήνης (1919), η μεταφορά Ελληνικού Στρατού στη Σμύρνη (Μάιος 1919), η Συνθήκη του Νεϊγύ και η Συνθήκη των Σεβρών αποτελούσαν μία μακρά επιτυχημένη εθνική πορεία, μέσα στην οποία όμως η Ελλάδα είχε βαθιά διχαστεί σε πολιτικό επίπεδο και τα τραύματα δεν είχαν ακόμη επουλωθεί. 

Ενδεικτικό του διχαστικού κλίματος ήταν το γεγονός ότι το Κόμμα Φιλελευθέρων δεν κατάφερε να κεφαλαιοποιήσει εκλογικά την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών. Ηδη αμέσως μετά την υπογραφή της Συνθήκης πραγματοποιήθηκε η απόπειρα κατά της ζωής του Βενιζέλου στον σταθμό της Λυών στο Παρίσι. Ακολούθησε η εκλογική ήττα των Φιλελευθέρων (Νοέμβριος 1920), οι αδιέξοδες θερινές επιχειρήσεις του Ελληνικού Στρατού στη Μικρά Ασία (1921), η Μικρασιατική Καταστροφή (Αύγουστος 1922), η Επανάσταση Στρατού και Στόλου (Σεπτέμβριος 1922), η Δίκη και Εκτέλεση των Εξι (Νοέμβριος 1922). 

Η αποτυχία. 

 Η «αποτυχία» όμως ήταν διπλή, στο εσωτερικό και στο εξωτερικό μέτωπο, αφού οι διπλωματικές και πολεμικές επιτυχίες της περιόδου 1912-1920, δεν κατάφεραν να καταξιώσουν την Ελλάδα ως περιφερειακή δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο απέναντι στην αναγεννημένη Τουρκία. Η αιτία ήταν η απουσία του Βενιζέλου από τα διεθνή φόρα, καθώς και η προφανής πολιτική δυσκαμψία και αδυναμία όσων τον διαδέχθηκαν, αλλά όχι μόνον αυτό. Κυριότερη, ίσως, αιτία ήταν η αοριστία της ειρήνης που διαδέχθηκε τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ενώ ήταν ένας πόλεμος του 20ού αιώνα, η λήξη του και η εφαρμογή της ειρήνης λειτούργησε με όρους του 19ου αιώνα. Οι όροι της ειρήνης (μετά τη Συνθήκη των Σεβρών) δεν υποστηρίχθηκαν με την αντίστοιχη συγκρότηση που είχε υποστηριχθεί η πολεμική προσπάθεια ούτε υπολογίστηκε η ανάγκη των ηττημένων για εθνική δικαίωση, γεγονός που επέτρεψε να διατηρηθούν εν ζωή τα αίτια του πολέμου εντός των πρώτων ακόμη βημάτων της ειρήνης. Στην ελληνική περίπτωση αυτό καθίσταται σαφέστερο αν αναλογιστούμε ότι η πολιτική ειρήνη για τη χώρα μας προϋπέθετε την ύπαρξη εσωτερικών συμμαχιών και εφεδρειών αντίστοιχων με εκείνες που προϋποθέτει ένας πόλεμος. Ιδιαίτερα ένας πόλεμος του οποίου το ιδεολογικό-αλυτρωτικό φορτίο ήταν κυρίαρχο, και επομένως η όποια πολεμική αποτυχία θα χρειαζόταν μια ουσιαστικώς ειρηνική περίοδο ώστε να απορροφήσει η ελληνική κοινωνία τις συνέπειες.

Του Τάσου Σακελλαρόπουλου (Ο Τάσος Σακελλαρόπουλος είναι ιστορικός στο Μουσείο Μπενάκη)
Πηγή ΤΑ ΝΕΑ
21.8.2010

Το Νησί Σκάνδαλο

Κατάγομαι από τη Μύκονο. Στα ακρογιάλια της, στις αχειροποίητες αμμουδιές και στα σοκάκια της πέρασα τα καλοκαίρια της ζωής μου, και μάλιστα των πρώτων δεκαετιών. Τα κύτταρά μου δονούνται από τη μυρωδιά του μελτεμιού, της αρμπαρόριζας και της ακονυζιάς, του φρύγανου, τα μάτια μου είναι γεμάτα από βράχους, φως, φραγκοσυκιές. Πολύ πριν διαβάσω τον Ελύτη, το Αρχιπέλαγος είχε αργάσει το πετσί μου.

Το πονάω το νησί. Και με πονάει. Οχι γιατί άλλαξε, τσιμεντώθηκε, αλώθηκε, πνίγηκε στο χρυσίο και στον κυνισμό. Οχι, όχι πια, όχι τόσο· μετά την απώλεια, μετά τη νοσταλγία του παιδικού κήπου, η ηλικία φέρνει την αποδοχή· τώρα μπορώ και πάλι να διακρίνω μερικούς άχτιστους βραχόκηπους, μια συκιά, τη θάλασσα, τον ουρανό, αυτά θα παραμένουν άσπιλα, έτσι, κανείς δεν θα τα ξεπουλήσει.
Η Μύκονος, το ανεξαγόραστο νησί των παιδικών καλοκαιριών μου, με πονάει αλλιώς. Με πονάει που το βλέπω πια στα μίντια σαν σκάνδαλο, σαν πασαρέλα για τιποτένιες περσόνες, σαν τόπο φονικού ενός 20χρονου παιδιού, σαν τόπο πολιτικής εξαχρείωσης, σαν το νησί της διαφθοράς, των καταχρήσεων, της παραβατικότητας, της αρπαγής. Με πονάει το Νησί Σκάνδαλο.

Πριν από δύο ακριβώς χρόνια, η διεθνής κοινή γνώμη συγκλονιζόταν από τον φόνο ενός 20χρονου Αυστραλού νέου, στο κλαμπ Τροπικάνα της Μυκόνου. Το νησί ήταν πάλι σκάνδαλο. Γράφαμε τότε, εδώ, αυτό που πολλοί ήξεραν αλλά κανείς δεν ομολογούσε: «Το δυστύχημα δεν ήταν μεμονωμένο περιστατικό, δεν ήταν μόνο κακοτυχία· κάποτε θα συνέβαινε κι αυτό, έτσι, φρικτά και αναπόδραστα. Πώς αλλιώς; Ολο το νταραβέρι, όλη η Νύχτα είχε στηθεί, πολλά χρόνια τώρα, στην κόκκινη γραμμή, πέρα από νόμους και αντοχές, με μόνες κινητήριες και νομιμοποιούσες δυνάμεις τον τζίρο, το κέρδος, τη σεζόν».

Τότε, το αίμα ενός αθώου. Τώρα, ο διασπαθισμένος δημόσιος πλούτος, οι ατασθαλίες και οι καταχρήσεις, σε μια χρονιά που όλη η Ελλάδα στενάζει υπό την απειλή της χρεοκοπίας. Δήμαρχοι, αντιδήμαρχοι και υπάλληλοι του Δήμου Μυκονίων ελέγχονται από την Εισαγγελία Σύρου για βαρύτατη κακοδιαχείριση και υπεξαίρεση δημόσιου χρήματος· η κατηγορία, που μπορεί να απαγγελθεί μετά την προκαταρκτική εξέταση, είναι για απιστία σε βαθμό κακουργήματος.

Το νησί είναι πάλι σκάνδαλο. Η Μύκονος είναι και πάλι καθρέφτης μιας παρηκμασμένης Ελλάδας: της Ελλάδας της αυθαιρεσίας, της υπεξαίρεσης, της κλοπής, της απιστίας, της απονιάς, της καταπάτησης του δημοσίου συμφέροντος από αυτούς που ετάχθησαν να το διαφυλάσσουν.

Η δημοτική αρχή παραμένει ίδια στον πυρήνα της από το 1990. Ο ίδιος περίπου συνδυασμός εκλέγεται αδιαλείπτως (στις εκλογές του 2002 χωρίς καν αντίπαλο συνδυασμό!) υπό την ηγεσία του Χρήστου Βερώνη, ο οποίος παραιτήθηκε αιφνιδίως στο τέλος του 2008, χωρίς καμιά πειστική εξήγηση· ελάχιστους μήνες μετά το φονικό στο Τροπικάνα, μερικούς μήνες πριν από την αποκάλυψη του οικονομικού σκανδάλου στα σπλάχνα του δήμου που διοικούσε μονοκρατορικά επί 18ετία. Το σκάνδαλο, σύμφωνα με τις έρευνες ορκωτών λογιστών και επιθεωρητών Δημόσιας Διοίκησης, απλώνεται στην περίοδο από το 2002 έως το 2009, και εμπλέκονται μέχρι στιγμής με αδιάσειστα τεκμήρια (πλαστογραφήσεις, υπερβάσεις, αποκρύψεις) τέσσερις υπάλληλοι, ένας πρώην δήμαρχος, ένας νυν δήμαρχος και πρώην αντιδήμαρχος, και δύο αντιδήμαρχοι.

Το παράδοξο είναι ότι βρίσκονται ελεγχόμενοι και οι δύο υπάλληλοι (Κ. Κατσούδας, Κατερίνα Ζουγανέλη) που αποκάλυψαν το σκάνδαλο και τον μηχανισμό του, πως δηλαδή τα ποσά από τη δημοτική φορολογία του τέλους παρεπιδημούντων είτε διοχετεύονταν σε προσωπικούς λογαριασμούς είτε δεν εισπράττονταν καθόλου είτε «χαρίζονταν» σιωπηρά. Αλλο παράδοξο: Οι δύο υπάλληλοι, για τους οποίους η έρευνα έχει αποδώσει αδιάσειστα στοιχεία εμπλοκής, παραμένουν έως τώρα στις θέσεις τους και διοικούν τον δήμο, με την ανοχή και την κάλυψη του δημάρχου, που φέρεται να παραπλάνησε το υπηρεσιακό συμβούλιο! 

Κι άλλο παράδοξο: Ο περιφερειάρχης Ν. Αιγαίου δεν έχει κάνει καμία κίνηση για να ελέγξει τον εποπτευόμενο δήμο και να αποκαταστήσει την τιμή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και του νησιού. Κι άλλο παράδοξο: Ο υπουργός Εσωτερικών, Κυκλαδίτης, δραστήριος δήμαρχος Πάρου, παρότι ενήμερος, δεν φαίνεται να έχει ενδιαφερθεί να σώσει κι αυτός την τιμή των Κυκλάδων. Ολα έχουν αφεθεί στα χέρια της εισαγγελέως· η Διοίκηση κοιμάται ύπνο βαθύ.

Αλλά δεν είναι μόνο αυτά τα παράδοξα. Το πιο παράδοξο και το πιο εφιαλτικό είναι ότι η μηχανή υπεξαίρεσης δημοτικών εσόδων φαίνεται να είχε στηθεί από πολύ παλιά: Νωρίτερα και από το 2002, που εφαρμόστηκε η μηχανογράφηση. Ο δήμαρχος, οι αντιδήμαρχοι, ο επί τέσσερις δημάρχους γραμματέας, βεβαίωναν αυθαιρέτως ή κατ’ αποκοπήν τέλη παρεπιδημούντων στις τουριστικές επιχειρήσεις του νησιού με το μεγαλύτερο κατά κεφαλήν εισόδημα στη χώρα· και άλλοτε εισέπρατταν, άλλοτε δεν απαιτούσαν τα νόμιμα, άλλοτε πλαστογραφούσαν αποδείξεις και υπογραφές σε επιταγές, και συχνά τα χρήματα κατέληγαν σε προσωπικούς λογαριασμούς. Επί χρόνια πολλά. Από τους ίδιους πάντα ανθρώπους. Ξεπερνά κάθε φαντασία.

Τον αιρετό τον αντιμετωπίζεις με πολιτικούς όρους· μπορείς να του καταλογίσεις αυταρχισμό, αλαζονεία, αντιδημοκρατική συμπεριφορά, ίσως και μεθόδους αδιαφανείς και αυθαίρετες. Δύσκολα όμως ο νους πάει στην καταπάτηση του δημοσίου συμφέροντος, στην υπεξαίρεση, στην κλοπή. Χορτάτοι άνθρωποι είναι, σκέφτεσαι, στον ίδιο τόπο ζούμε, κάπως αλλιώς θα αντιλαμβάνονται το κοινό καλό. Λάθος, δυστυχώς. Η περιφρόνηση της δημοκρατίας πάει χέρι χέρι με την κλοπή, η κατάχρηση εξουσίας προετοιμάζει την κατάχρηση χρήματος, η αδιαφάνεια προϋποθέτει τον δόλο. 

Κι όταν όλα αυτά συντεθούν, το μείγμα προκύπτει εκρηκτικό. Το νησί έχει γίνει σκάνδαλο, πάλι, αναπότρεπτα. 

Ισως διότι τα άνθη του κακού για να ανθήσουν χρειάζονται την ανοχή, την αδιαφορία, την αδράνεια ή τη συνένοχη σιωπή πολλών.

Του Νίκου Ξυδάκη

22.8.2010

"Στο βουνό, για να σώσουμε το μυαλό μας"

Καγιάκ και μπίρα αντικαθιστούν τα κινητά και τα λάπτοπ. Επιστήμονες έκαναν διακοπές μακριά από κάθε είδους ψηφιακές συσκευές, θέλοντας να διαπιστώσουν αν η αποχή αυτή έχει οφέλη για τον εγκέφαλο. Ο Τοντ Μπρέιβερ βγαίνει από μια σκηνή που έχει στήσει κόντρα στην πλευρά ενός φαραγγιού. Είναι ελαφρώς ηλιοκαμένος, εκτός από μια χλωμή λωρίδα γύρω από τον καρπό του. Για πρώτη φορά σε τρεις ημέρες στην ερημιά, ο Μπρέιβερ δεν φοράει το ρολόι του. «Το ξέχασα», λέει.
Είναι μια μικρή αλλαγή, την οποία πολλοί που κάνουν διακοπές παρατηρούν στον εαυτό τους στον βαθμό που χαλαρώνουν. Ομως, για τον Μπρέιβερ και τους συντρόφους του αυτές οι στιγμές προκαλούν μια ερώτηση: τι συμβαίνει στον εγκέφαλό μου;

Ο Μπρέιβερ, καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Ουάσινγκτον στο Σεντ Λιούις του Μισούρι, είναι ένας από τους πέντε επιστήμονες που πραγματοποίησαν ένα ασυνήθιστο ταξίδι. Στα τέλη Μαΐου πέρασαν μία εβδομάδα σε αυτήν την απομακρυσμένη περιοχή της Νότιας Γιούτας, κάνοντας ράφτινγκ στον ποταμό Σαν Χουάν, στήνοντας σκηνές στις όχθες του και περπατώντας στα φαράγγια του.

Ηταν ένα πρωτόγονο ταξίδι με έναν πολύ σύγχρονο στόχο: να κατανοηθεί πώς η εντατική χρήση ψηφιακών συσκευών και άλλων τεχνολογιών αλλάζει τον τρόπο που σκεπτόμαστε και συμπεριφερόμαστε και πώς η επίδραση αυτή μπορεί να ανατραπεί αν αποσυρθούμε στη φύση. Καθώς κατεβαίνουν τον Σαν Χουάν, οι ταξιδιώτες θα χαλαρώσουν, θα κοιμούνται καλύτερα και θα απαλλαγούν από τον καταναγκασμό να ελέγχουν διαρκώς την τσέπη τους για το κινητό τους. Ομως η σημασία τέτοιων αλλαγών είναι γι΄ αυτούς θέμα συζήτησης.

Ο οργανωτής του ταξιδιού, ο Ντέιβιντ Στρέγερ, καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Γιούτας, λέει πως η μελέτη τού τι συμβαίνει όταν απομακρυνόμαστε από τις συσκευές και ξεκουράζουμε τον εγκέφαλό μας- ιδιαίτερα πώς επηρεάζονται η προσοχή, η μνήμη και η μάθηση- είναι σημαντική επιστημονικά. «Η προσοχή είναι το ιερό δισκοπότηρο», λέει ο Στρέγερ. «Ολα αυτά για τα οποία έχεις συνείδηση, όλα όσα θυμάσαι και ξεχνάς, εξαρτώνται απ΄ αυτήν».

Απηχώντας άλλους ερευνητές, ο Στρέγερ λέει πως η κατανόηση τού πώς λειτουργεί η προσοχή θα μπορούσε να βοηθήσει στη θεραπεία μιας σειράς από ασθένειες, όπως η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής, η σχιζοφρένεια και η κατάθλιψη. Και λέει πως η υπερβολική ψηφιακή διέγερση σε καθημερινή βάση μπορεί να βλάψει την ψυχική υγεία των ανθρώπων.

Οι πέντε επιστήμονες που παίρνουν μέρος στο ταξίδι μπορούν να χωριστούν σε αυτούς που πιστεύουν και στους σκεπτικιστές. Αυτοί που πιστεύουν είναι ο Στρέγερ και ο Πολ Ατσλεϊ, 40 χρονών, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κάνσας, ο οποίος μελετά την καταναγκαστική χρήση των κινητών τηλεφώνων από τους εφήβους. Υποστηρίζουν ότι η υπερβολική χρήση τεχνολογίας μπορεί να εμποδίζει τη βαθιά σκέψη και να προκαλεί άγχος και ότι η ζωή στη φύση μπορεί να βοηθήσει.

Οι σκεπτικιστές χρησιμοποιούν τις ψηφιακές συσκευές τους χωρίς επιφυλάξεις. Δεν έχουν πειστεί ότι θα βγει κάτι από το ταξίδι. Στην ομάδα αυτή περιλαμβάνονται ο 41χρονος Μπρέιβερ, ειδικός στην απεικόνιση του εγκεφάλου, ο Στίβεν Γιάντις, 54 χρονών, πρόεδρος του Τμήματος Ψυχολογικών Επιστημών και Επιστημών του Εγκεφάλου στο Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς, και ο Αρτ Κρέιμερ, 57 ετών, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόι, που έγινε γνωστός με τις μελέτες του για τα νευρολογικά οφέλη από τη γυμναστική.

Μιλάνε για μια μελέτη του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν που έδειξε ότι οι άνθρωποι μαθαίνουν καλύτερα αφού έχουν περπατήσει στο δάσος, παρά αφού έχουν περπατήσει σε έναν πολυσύχναστο δρόμο. Η μελέτη δείχνει ότι τα κέντρα μάθησης στον εγκέφαλο κουράζονται όταν τους ζητείται να επεξεργαστούν πληροφορίες, ακόμη και στη διάρκεια της σχετικά παθητικής εμπειρίας που είναι η αντίληψη του περιβάλλοντος στην πόλη.

Ο Στρέγερ υποστηρίζει πως η φύση μπορεί να ανανεώσει το μυαλό. «Οι αισθήσεις μας αλλάζουν. Κατά κάποιον τρόπο ρυθμίζονται ξανά- παρατηρείς ήχους όπως των γρύλων, ακούς το ποτάμι, συνδέεσαι περισσότερο με το φυσικό περιβάλλον, με τη γη μάλλον, παρά με το τεχνητό περιβάλλον», εξηγεί.

Ο Μπρέιβερ δέχεται την έρευνα του Μίσιγκαν, όμως θέλει να καταλάβει ακριβώς τι συμβαίνει μέσα στον εγκέφαλο. Και αναρωτιέται: γιατί ο εγκέφαλος δεν προσαρμόζεται στην έντονη διέγερση ώστε να ανταποκρίνεται καλύτερα σε αυτήν και να μπορούμε έτσι να κάνουμε με μεγαλύτερη επιτυχία πολλά πράγματα μαζί; «Σωστά», λέει ο σκεπτικιστής Κρέιμερ, «γιατί άραγε τα κυκλώματα δεν γυμνάζονται, ούτως ειπείν, ώστε να γίνουν ισχυρότερα;». Οι συμπεριφορικές μελέτες έχουν δείξει ότι οι επιδόσεις πάσχουν όταν κάνουμε πολλά πράγματα μαζί. Και οι ερευνητές αναρωτιούνται αν η προσοχή και η συγκέντρωση δέχονται πλήγμα όταν οι άνθρωποι περιμένουν απλώς να έρθει περισσότερη ψηφιακή διέγερση. «Η αναμονή ενός e-mail φαίνεται ότι εξαντλεί τη λειτουργική μνήμη μας», λέει ο Γιάντις.

«Υπάρχει μια πραγματική διανοητική ελευθερία στο να ξέρεις ότι κανένας και τίποτε δεν μπορεί να σε διακόψει», λέει ο Μπρέιβερ. «Ο χρόνος επιβραδύνεται», λέει ο Κρέιμερ.

Την τρίτη ημέρα του ταξιδιού, ο Στρέγερ λέει πως οι ταξιδιώτες βρίσκονται σ΄ ένα στάδιο χαλάρωσης το οποίο αποκαλεί «σύνδρομο της τρίτης ημέρας». Ακόμη και οι πιο σκεπτικιστές λένε πως κάτι συμβαίνει στον εγκέφαλό τους που ενισχύει τις επιστημονικές συζητήσεις τους- κάτι που μπορεί να είναι σημαντικό για να βοηθηθούν οι άνθρωποι να αντεπεξέλθουν σ΄ έναν κόσμο διαρκούς ηλεκτρονικού θορύβου. «Αν διαπιστώνουμε ότι οι άνθρωποι περιφέρονται κουρασμένοι και χωρίς να συνειδητοποιούν τις γνωστικές τους δυνατότητες», λέει ο Μπρέιβερ, «τότε τι μπορούμε να κάνουμε για να επαναφέρουμε τις πλήρεις δυνατότητές μας;».

Ακόμη και χωρίς να γνωρίζουν πώς ακριβώς το ταξίδι επηρέασε τους εγκεφάλους τους, οι επιστήμονες είναι έτοιμοι να συστήσουν λίγη χαλάρωση ως την οδό προς μια περισσότερο ανεμπόδιστη σκέψη. Οπως το θέτει ο Κρέιμερ, «πόσα χρόνια συνταγογραφούσαμε ασπιρίνη χωρίς να γνωρίζουμε τον ακριβή μηχανισμό της;». 

Πηγή ΤΑ ΝΕΑ
21.8.2010

"Δεν είμαστε θυμωμένοι με την Ελλάδα" (λένε οι Γερμανοί που έχασαν το σπίτι τους στις πυρκαγιές της Ζαχάρως)

Από τα γαλλογερμανικά σύνορα βρέθηκαν στην (πρώην) καταπράσινη Ζαχάρω. Ανακαίνισαν ένα παλιό πέτρινο σπίτι στον μικρό οικισμό των Σχίνων, έμαθαν ελληνικά και ξεκίνησαν την επιχείρησή τους. Απέκτησαν δύο παιδιά, εντάχθηκαν στους προσκόπους, έκαναν φίλους, έγιναν ενεργά μέλη της κοινωνίας της Ηλείας. Ο Ράινερ και η Εβελιν Γκρούπε πίστευαν ότι είχαν βρει έναν επίγειο παράδεισο όπου θα περνούσαν γαλήνια την υπόλοιπη ζωή τους. Και μετά ήρθε ο Αύγουστος του 2007. Οι καταστροφικές πυρκαγιές σάρωσαν ανελέητα την Ηλεία, έκαψαν το σπίτι τους και εξαφάνισαν όλα τα υπάρχοντά τους. Οι ίδιοι κατέφυγαν στον Πύργο, με μοναδική «περιουσία» τα ρούχα που φορούσαν και τα διαβατήρια που πρόλαβαν να βγάλουν από το σπίτι προτού το τυλίξουν οι φλόγες. Τρία χρόνια έχουν περάσει και το σπίτι τους παραμένει ένα άψυχο κουφάρι ελλείψει ουσιαστικής βοήθειας από το κράτος. Και όμως, οι Γκρούπε παραμένουν πιστοί στην Ελλάδα, με μια στωικότητα που ούτε οι ντόπιοι δεν κατορθώνουν να διατηρήσουν. «Θυμωμένοι με την Ελλάδα; Οχι. Τι νόημα έχει άλλωστε; Σημασία έχει τι κάνουμε από εδώ και στο εξής» συνοψίζουν με μια φράση τα συναισθήματά τους.

Τα χρόνια της γαλήνης...
«Για χρόνια επιλέγαμε την Ελλάδα για τις διακοπές μας και η αρχική σκέψη ήταν να αγοράσουμε ένα σπίτι για το καλοκαίρι. Αντιλαμβάνεστε, λοιπόν, πως όταν ανακαλύψαμε ένα παλιό πέτρινο σπίτι στους Σχίνους Ηλείας, σε μια γαλήνια τοποθεσία, με υπέροχη θέα ανάμεσα στο βουνό και στη θάλασσα ήταν έρωτας με την πρώτη ματιά» θυμάται η κυρία Εβελιν Γκρούπε. Αν και το ζευγάρι δεν σκεφτόταν ακόμη ως ενδεχόμενο τη μόνιμη εγκατάσταση στην Ελλάδα, αποφάσισαν ότι για να ανακαινίσουν με... τα ίδια τους τα χέρια το πέτρινο σπίτι, ήταν αναγκαίο να περάσουν ένα ολόκληρο έτος στη χώρα μας. «Η γυναίκα μου έκανε τα σχέδια κι εγώ ανέλαβα με ένα συνεργείο την ανακαίνιση. Εκτός από τους πέτρινους τοίχους, όλα τα υπόλοιπα τα κατασκευάσαμε από το μηδέν. Ηταν πολύ δημιουργική χρονιά, αν και δύσκολη» αναφέρει ο κ. Γκρούπε. Ουδέν μονιμότερο του προσωρινού, ωστόσο, λέει ο λαός μας και όχι αδίκως: «Οταν ολοκληρώθηκαν οι εργασίες ο άντρας μου είχε ήδη ερωτευτεί την Ελλάδα, το κλίμα, τους ήρεμους ρυθμούς, τους ζεστούς ανθρώπους. Μου είπε:“Αν θες να γυρίσεις στη Γερμανία, θα γυρίσεις μόνη σου”. Και κάπως έτσι έγινα... μόνιμος κάτοικος Ηλείας» λέει γελώντας η κυρία Γκρούπε.

Σύντομα οι δύο Γερμανοί άρχισαν να αναλαμβάνουν τις ανακαινίσεις άλλων σπιτιών της περιοχής και η αρχική ερασιτεχνική τους ενασχόληση μετατράπηκε σε βιοποριστικό επάγγελμα. «Ο σύζυγός μου συγκρότησε ένα ιδιότυπο συνεργείο και εγώ ανέλαβα τα λογιστικά, την έκδοση αδειών και τις συναλλαγές με τις Αρχές. Το χάος της γραφειοκρατίας ήταν μεγάλο σοκ αλλά σιγά σιγά προσαρμόστηκα. Εμαθα ότι έπρεπε να είμαι επιφυλακτική και να προσέχω τις κινήσεις μου» λέει η κυρία Γκρούπε. Λίγο αργότερα τα δύο παιδιά τους ξεκίνησαν το ελληνικό σχολείο, γράφτηκαν στους προσκόπους, έκαναν φίλους και ζούσαν «σαν Ελληνες», όπως λένε οι ίδιοι. Ποιος να φανταζόταν αυτό που έμελλε να ακολουθήσει;

...και η καταστροφή
«Η φωτιά έφτασε στο χωριό μας την Παρασκευή το απόγευμα. Ηδη από το μεσημέρι δεν είχαμε νερό και ρεύμα. Οι πυροσβέστες ανύπαρκτοι και εμείς με τα χέρια δεμένα. Χωρίς νερό τι μπορούσαμε να κάνουμε για να σώσουμε την περιουσία μας; Ηξερα ότι ήμασταν χαμένοι. Ορμησα στο σπίτι και μάζεψα τα διαβατήρια και ορισμένα σημαντικά έγγραφα.Πήραμε τα παιδιά και φύγαμε μακριά. Το σπίτι κάηκε ολοσχερώς» διηγείται η κυρία Γκρούπε. Κατηγορούν το ελληνικό κράτος για την καταστροφή, την έλλειψη δασοπροστασίας, την αποσπασματική νομοθεσία που εκμεταλλεύονται οι καταπατητές; «Καταστροφές συμβαίνουν παντού. Στην Ελλάδα όμως η έντασή τους πολλαπλασιάζεται. Ημασταν απροστάτευτοι από την πρώτη μέρα. Απλώς δεν το είχαμε καταλάβει» περιορίζεται να πει η κυρία Γκρούπε.

Η αίσθηση της αδικίας και της παντελούς έλλειψης πρόνοιας θα ανέμενε κανείς ότι θα ωθούσε την οικογένεια Γκρούπε να... μαζέψει τα λιγοστά της υπάρχοντα και να επιστρέψει στη Γερμανία γεμάτη πικρία και θυμό για την Ελλάδα.

Γιατί, λοιπόν, παραμένουν; 

«Στέρησαν από τα παιδιά μας το σπίτι τους. Δεν μπορούν να τους στερήσουν το χώμα που πατάνε, την πατρίδα τους!» απαντούν λακωνικά οι δύο Γερμανοί. 

Ως σήμερα παραμένουν στο σπίτι που νοίκιασαν στον Πύργο, λίγες βδομάδες μετά τις πυρκαγιές. «Δεν γυρίσαμε στο παλιό μας σπίτι για χάρη των παιδιών μας. Το σοκ από τον πόνο και την καταστροφή ήταν πολύ μεγάλο. Δεν θέλουν με τίποτε να ξαναβρεθούν στον τόπο των οδυνηρών αναμνήσεων» καταλήγει η κυρία Γκρούπε.

Πηγή Το Βήμα
22.8.2010

Κυριακή 22 Αυγούστου 2010

Ο "αόρατος δικτάτορας" και η εισβολή στην Κύπρο (Δημ. Ιωαννίδης)

Δύο άνθρωποι γνώριζαν τι πραγματικά συνέβη το μοιραίο καλοκαίρι του 1974. Και οι δύο έφυγαν από τη ζωή παίρνοντας μαζί τους πολύτιμα μυστικά και χωρίς ποτέ να αποκαλύψουν την αλήθεια. Ο ένας ήταν ο «αόρατος δικτάτορας», ο ιδιόμορφος Δημήτρης Ιωαννίδης, ο οποίος απεβίωσε προ ολίγων ημερών. Ο άλλος, ο Γκας Αβρακότος, Ελληνοαμερικανός πράκτορας της CIA, ο οποίος χειριζόταν για πολλά χρόνια τη σχέση της αμερικανικής μυστικής υπηρεσίας με τον Ιωαννίδη.

Ο Αβρακότος ήταν ενας εξαιρετικά φανατικός αντικομμουνιστής που πολλές φορές ξεπερνούσε και τα όρια των εντολών του. Το 1967, λίγους μήνες μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου, ο πρόεδρος Τζόνσον αποφάσισε να στείλει ένα άκρως απόρρητο μήνυμα στον τότε ισχυρό δικτάτορα Γεώργιο Παπαδόπουλο, με το οποίο του ζητούσε να μην εκτελέσει τον Ανδρέα Παπανδρέου. Ο Αβρακότος γνώριζε καλά τον Παπαδόπουλο από τον καιρό που ο συνταγματάρχης ήταν ο σύνδεσμος της ΚΥΠ με την αμερικανική υπηρεσία. Αν και υπηρετούσε στο Βιετνάμ, το Λάνγκλεϊ τον διέταξε να πάει στην Αθήνα ως αγγελιαφόρος για να δώσει το μήνυμα στον Παπαδόπουλο. Εκείνος, σύμφωνα με διήγησή του, τον επεσκέφθη στο γραφείο του στη Βουλή και αφού του ανέπτυξε το επίσημο μήνυμα για τον Ανδρέα, συμπλήρωσε: «αυτό είναι το μήνυμα που φέρνω, αλλά αν θέλεις τη γνώμη μου, καλά θα κάνεις να καθαρίσεις αυτό τον «μπάσταρδο»». Ο Παπαδόπουλος, ο οποίος είχε εν τω μεταξύ αποκτήσει και άλλα δικά του κανάλια επικοινωνίας με την Ουάσιγκτον, ζύγισε τα πράγματα και ακολούθησε τη συμβουλή του Τζόνσον.

Ο Αβρακότος επανήλθε, όμως, στην Ελλάδα, στον σταθμό της CIA και ανέλαβε το κρίσιμο πόστο του συνδέσμου με τα ΛΟΚ που είχαν εκείνη την εποχή την ευθύνη για τις επιχειρήσεις Stay behind που συνηθίσαμε να αποκαλούμε «Κόκκινη Προβιά». Επρόκειτο στην ουσία για ένα σχέδιο που προέβλεπε την οργάνωση μυστικών ομάδων αντίστασης σε περίπτωση που οι δυνάμεις του Ανατολικού Μπλοκ εισέβαλλαν στην Ελλάδα. Ο Αβρακότος βρισκόταν συχνά στο γραφείο του διοικητη των ΛΟΚ, ταξίαρχου Γιαννακού, στο Πεντάγωνο, ο οποίος ήταν ο στενότερος φίλος του Ιωαννίδη. Οταν η CIA ήθελε να περάσει κάποιο μήνυμα στον Ιωαννίδη ο Αβρακότος ζητούσε να τον δει στο γραφείο του Γιαννακού.

Διαφορετικές «ατζέντες»

Σύμφωνα με τις περισσότερες πηγές και μαρτυρίες, οι Αμερικανοί θεωρούσαν πως ο Παπαδόπουλος είχε αποκτήσει δική του «ατζέντα» το φθινόπωρο του 1973, ειδικά μετά τις δυσκολίες που προέβαλλε στη διευκόλυνση των αμερικανικών αποστολών βοήθειας στο Ισραήλ τον Οκτώβριο του ίδιου έτους. Ο Ιωαννίδης είχε και εκείνος τη δική του «ατζέντα», καθώς διαφωνούσε με την «κοσμικότητα» που επεδείκνυε πλέον ο Παπαδόπουλος, αλλά και τα ανοίγματα φιλελευθεροποίησης που είχε ανακοινώσει. Είναι, λοιπόν, λογικό να βρήκε σύμφωνους τους ανθρώπους της CIA στην Αθήνα, μιας και την περίοδο εκείνη ο Κίσινγκερ θεωρούσε πιο σημαντική την πλήρη υποταγή της Ελλάδας στους δικούς του γεωπολιτικούς υπολογισμούς παρά την ομαλή μετάβαση σε ένα φιλοδυτικό δημοκρατικό καθεστώς.

Από εκεί και πέρα υπάρχουν δύο μυστήρια που περιμένουν ακόμη απαντήσεις. 

Το ένα είναι αν και ποιος έδωσε στον Ιωαννίδη αυτό που εκείνος εξέλαβε ως «πράσινο φως» να:
α) ανατρέψει τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και 
β) αγνοήσει παντελώς τον κίνδυνο τουρκικής εισβολής. 
Υπάρχει βεβαίως και ένα τρίτο ερώτημα, το οποίο όμως έχει απαντηθεί, για το πώς οι Αμερικανοί σταμάτησαν τον Ιωαννίδη και την τότε ελληνική κυβέρνηση από τον πόλεμο κατά της Τουρκίας, όταν με εξαιρετικά μεγάλη καθυστέρηση το αποφάσισε ο αόρατος δικτάτορας.

Ως προς τα πρώτα δύο ερωτήματα έχουμε μαρτυρίες και έγγραφα που δημιουργούν πολλά ερωτήματα. Ο τότε Νο2 της CIA στην Αθήνα Ρον Εστες ισχυρίζεται και αναφέρεται σε συγκεκριμένο τηλεγράφημα, πως επεσκέφθη τον Ιωαννίδη δέκα ημέρες πριν από το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, του επεσήμανε τους κινδύνους ανατροπής του στάτους κβο στην Κύπρο και το μεγάλο ρίσκο μιας τουρκικής εισβολής. Κατά τη διήγηση του Εστες, ο Ιωαννίδης αντέδρασε βίαια, κλώτσησε το τραπέζι με τον καφέ που είχε μπροστά του και δήλωσε πως «αν οι Τούρκοι τολμήσουν θα φτάσω έως την Κωνσταντινούπολη». Αυτό που δεν γνωρίζουμε είναι τι διημείφθη μεταξύ Ιωαννίδη και Αβρακότου, ο οποίος ήταν παρών σε αυτή την κρίσιμη συνάντηση, αλλά είναι βέβαιο πως είχε και αλλες κατ' ίδίαν επαφές με τον Ιωαννίδη. Ο Αβρακότος μισούσε τον Μακάριο, τον αποκαλούσε «Κάστρο της Μεσογείου» και δεν θα πρέπει να αποκλείεται -με βάση και το προηγούμενο με το μήνυμα για τον Ανδρέα- να τον ενθάρρυνε να προχωρήσει στο πραξικοπημα διαβεβαιώνοντάς τον πως οι ΗΠΑ δεν θα άφηναν ποτέ την Τουρκία να εισβάλει στην Κύπρο και να προκαλέσει ελληνοτουρκικό πόλεμο. Υπάρχει βεβαίως και η πιο συνωμοσιολογική θεωρία που θέλει τον Κίσινγκερ εν γνώσει του να στέλνει αυτό το μήνυμα στον Ιωαννίδη μέσω Αβρακότου γνωρίζοντας πως ο «τυφλωμένος» από μένος κατά του Μακαρίου και υπερπατριωτισμό Ιωαννίδης θα έπεφτε στην παγίδα.

Επιχείρηση παραπλάνησης
Γεγονός είναι πως ο Ιωαννίδης εξεπλάγη, έμεινε εμβρόντητος όταν έμαθε ότι άρχισε η τουρκική εισβολή και φερόταν σαν να είχε «προδοθεί» από κάποιους. 

Η αλήθεια πάντως είναι πως από την ώρα που, με τεράστια καθυστέρηση, αποφάσισε να αντιδράσει στρατιωτικά με την αποστολή υποβρυχίων και αεροσκαφών και την απειλή ενός ελληνοτουρκικού πολέμου, οι Αμερικανοί έκαναν τα πάντα για να τον αποτρέψουν. H CIA έφτασε στο σημείο να διαδώσει την παραπλανητική πληροφορία πως οι Βούλγαροι συγκεντρώνουν δυνάμεις στα σύνορά τους με την Ελλάδα, ενώ κατεβλήθη κάθε προσπάθεια να παραγκωνισθεί ο Ιωαννίδης και να περάσει η εξουσία στους τότε αρχηγούς των Ενόπλων Δυνάμεων οι οποίοι διατηρούσαν παραδοσιακά στενές σχέσεις με τους Αμερικανούς. Η Ουάσιγκτον θεώρησε, άλλωστε, τεράστια επιτυχία της, όπως φάνηκε και απο την περίφημη έκθεση της CIA μετά την κρίση, το γεγονός πως σταμάτησε τον ελληνοτουρκικό πόλεμο. Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι ποτέ δεν είχε σχεδιάσει την επιστροφή του Κωνσταντίνου Καραμανλή στην εξουσία, γιατι τον θεωρούσε ισχυρογνώμονα, απρόβλεπτο και φιλοευρωπαϊστή.

Το τι συνέβη εκείνο το περίφημο και μοιραίο καλοκαίρι θα απασχολεί για πολλά ακόμη χρόνια τους ιστορικούς. Ο Αβρακότος πέθανε αφού πάλεψε με τη μανία καταδίωξης, ενώ ο Ιωαννίδης έβαζε συχνά τα κλάματα γιατί δεν άντεχε αντικρίζοντας το αποτέλεσμα του τυφλού του υπερπατριωτισμού. 

Και οι δύο έχουν ίσως πάρει μαζί στον τάφο δικά μας εθνικά μυστικά που αξίζει όμως τον κόπο να ερευνηθούν περαιτέρω.

ΑΝΑΚΛΗΣΗ ΕΝΤΟΛΩΝ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ

Οι πληροφορίες για επικείμενη τουρκική εισβολή στην Κύπρο είχαν προκαλέσει κινητικότητα στην Αθήνα, όπως προκύπτει από την εντολή που δόθηκε στα υποβρύχια Τρίτων, Γλαύκος, Νηρεύς και Πρωτεύς, στις 19 Ιουλίου, να αποπλεύσουν από τη Σαλαμίνα με προορισμό τη Ρόδο. 

Επισήμως, σκοπός της μετάβασης ήταν η συμμετοχή τους σε ασκήσεις, ωστόσο οι κυβερνήτες των Γλαύκος και Νηρεύς είχαν ενημερωθεί σε μυστική σύσκεψη για σχέδιο που προέβλεπε αναχαίτιση τουρκικών δυνάμεων στην Κύπρο.

Σύμφωνα με τα σήματα, που παρουσιάζει η «Κ», στις 20 Ιουλίου και ενώ η απόβαση των τουρκικών δυνάμεων είχε αρχίσει από το πρωί, λίγο μετά τις 3 μ.μ., δόθηκε εντολή στα υποβρύχια Γλαύκος και Νηρεύς να πλεύσουν «εν καταδύσει και υπό πολεμικάς συνθήκας» στην περιοχή ανάμεσα στις ακτές Κύπρου και Τουρκίας, με σκοπό την εμπλοκή με τις τουρκικές δυνάμεις. 

Στις 21 Ιουλίου, στη 1 μ.μ. και ενώ τα δύο υποβρύχια βρίσκονταν σε απόσταση 85 ν.μ. δυτικά της Κύπρου, εστάλη νέο σήμα που διέτασσε την επιστροφή τους στη Ρόδο. Την επομένη, στις 3 μ.μ. δόθηκε νέα εντολή προς τα δύο υποβρύχια να κατευθυνθούν και πάλι προς την Κύπρο «το ταχύτερο δυνατόν», εντολή που ανακλήθηκε στις 23 Ιουλίου, στις 2 μ.μ.

Αντίστοιχα, τα πολεμικά αεροσκάφη Phantom, που βρίσκονταν σταθμευμένα στο Καστέλι της Κρήτης, έλαβαν δύο φορές διαταγή επέμβασης στις 22 Ιουλίου, η οποία και τις δύο φορές ανεκλήθη έπειτα από λίγα λεπτά. 

Ηταν ανεπάρκεια και ανικανότητα; 
Ηταν φόβος μπροστά στην ανάληψη της τεράστιας ευθύνης; 
Ηταν αλληλοσυγκρουόμενες αντιλήψεις τακτικής και στρατηγικής; 
Ηταν προσωπικά παιχνίδια εξουσίας και επικράτησης με το βλέμμα στραμμένο στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού; 

Απάντηση μέχρι σήμερα απόλυτα πειστική δεν δόθηκε στα ερωτήματα αυτά, που αφορούν τη συμπεριφορά της ηγεσίας των Ενόπλων Δυνάμεων κατά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Αποτελεί κοινή εκτίμηση ότι απέναντι στην απόβαση τουρκικών στρατιωτικών δυνάμεων, η Ελλάδα μπορούσε να «απαντήσει» αποτελεσματικά, με τρόπο που πιθανότατα θα άλλαζε το αποτέλεσμα της εισβολής. Η εκτίμηση αυτή απορρέει από την καταγραφή δυνάμεων, την υπεροπλία της χώρας μας στη θάλασσα με τα σύγχρονα γερμανικά υποβρύχια που διέθετε και θα μπορούσαν να ανακόψουν την πορεία των τουρκικών αποβατικών πλοίων και την υπεροπλία στον αέρα, με τα υπερσύγχρονα, τότε, αεροπλάνα τύπου Phantom. Οι αντιφατικές αποφάσεις οδηγούν στο συμπέρασμα ότι δεν υπήρχε εν μέσω κρίσης ένας άνθρωπος, στον οποίο όλοι να αναφέρονται και από τον οποίο να λαμβάνουν κατευθύνσεις. 

Αυτό που προβλήθηκε ως δικαιολογία από την ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων για την καθυστερημένη, αρχικά, αντίδραση και για την ανάκληση των αποφάσεων εμπλοκής των υποβρυχίων και των αεροσκαφών ακολούθως, ήταν οι πληροφορίες που υπήρχαν για σχεδιαζόμενη επίθεση από τη Βουλγαρία.  

Ο «Ελληνας Νάσερ» και η «αρσακειάς»

«Δάμων και Φιντίας». Eτσι είχε περιγραφεi η σχέση Παπαδόπουλου - Ιωαννίδη από τη σύζυγο του δικτάτορα Δέσποινα Παπαδοπούλου. Οπως όλοι οι μύθοι της επταετίας όμως, ήταν και αυτός κούφιος. Η σχέση τους ξεκίνησε από τη συμμετοχή τους στην οργάνωση ΙΔΕΑ μετά τον πόλεμο και ήταν άνιση. Ο Παπαδόπουλος ήταν αριστούχος στην Ευελπίδων, δημοφιλής, με γρήγορη βαθμολογική ανέλιξη και φήμη εκκολαπτόμενου «Νάσερ της Ελλάδας». Ο Ιωαννίδης ήταν από τους τελευταίους της τάξης του και τον διέκρινε μάλλον αγοραφοβία. Ηταν ιδρυτής της ΕΕΝΑ, που οργάνωσε το πραξικόπημα, παρέδωσε όμως γρήγορα την ηγεσία της στον Γ. Παπαδόπουλο.

Μέγας συνωμότης ο τελευταίος, προφανώς εκτιμούσε τις «σκοτεινές» του ικανότητες. Τον Ιωαννίδη επέλεξε ως αρχηγό της ΕΣΑ (με αρμοδιότητα στις παρακολουθήσεις των στρατιωτικών). Τον θεωρούσε «μάτι του» και «αυτί του» στο στράτευμα…

Οι σχέσεις που εξυφαίνονται στη συνωμοτική δράση ψυχραίνονται όταν η συνωμοσία επιτυγχάνει. Στην περίπτωση μας, αυτό εκδηλώθηκε ως οπερετική φάρσα. Ο Ιωαννίδης άρχισε να διαφωνεί με τους χειρισμούς του Παπαδόπουλου από τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου 1967.

Ο Ιωαννίδης ήταν ο μόνος από τους πρωτεργάτες του πραξικοπήματος που παρέμεινε στο στράτευμα, διατηρώντας την επαφή με τη βάση ισχύος της χούντας. Ηγέτης μπορεί να μην ήταν, όμως του άρεσε να εμφανίζεται ως ο «ιδεολόγος της επανάστασης». Ασκεί όλο και πιο έντονη κριτική στον συγχρωτισμό του Παπαδόπουλου με το «μεγάλο κεφάλαιο» (τη διαμονή του στη βίλα Ωνάση στο Λαγονήσι) και τη διαφθορά. 

Δεν είναι τυχαίο ότι από τις πρώτες ενέργειες του ιωαννιδικού καθεστώτος ήταν η αποκάλυψη των σκανδάλων της περιόδου Παπαδόπουλου (υπόθεση Μπαλόπουλου). Ο Παπαδόπουλος είχε προειδοποιηθεί, δεν πίστευε όμως ότι ο Ιωαννίδης θα τον ανατρέψει: «Ο Μίμης είναι αρσακειάς. Αποκλείεται να κάνει κάτι τέτοιο», έλεγε. 

Δεν του το συγχώρησε ποτέ, στη φυλακή μάλιστα είχε εξομολογηθεί στον Παττακό πως ήθελε να του επιτεθεί στο προαύλιο. 

Από το 1974, Παπαδόπουλος και Ιωαννίδης δεν αντάλλαξαν ούτε μια κουβέντα.

22.8.2010

Η ΣΧΕΣΗ ΚΙΣΙΝΓΚΕΡ ΚΑΙ ΔΗΜΗΤΡΗ ΙΩΑΝΝΙΔΗ

Ο θάνατος του Δημητρίου Ιωαννίδη μάς ξαναθυμίζει μια τραγική περίοδο της σύγχρονης Ιστορίας μας. Αφήνει συγχρόνως αναπάντητα ερωτήματα που, δυστυχώς, θα ταφούν μαζί με τον σκιώδη δικτάτορα: τι ήταν ο Ιωαννίδης; Πράκτορας ψυχροπολεμικών αμερικανικών συμφερόντων; Παρανοϊκά αντι-κομμουνιστής; Μονοδιάστατα και αθεράπευτα εθνικιστής; Ορκισμένος εχθρός του Μακαρίου; ΄Η «όλα τα παραπάνω»,  όπως θα απαντούσε φοιτητής πανεπιστημίου σε μια ερώτηση πολλαπλών επιλογών;

Το 1995 μου είχε δοθεί η ευκαιρία να συμμετάσχω στο ετήσιο συνέδριο της Λέσχης Μπίλντεμπεργκ, που έγινε σε χειμερινό θέρετρο στους πρόποδες των ελβετικών Αλπεων. Σε ένα από τα άτυπα δείπνα βρέθηκα δίπλα στον Χένρι Κίσινγκερ. Συγκεκριμένα, καθόμουν στα αριστερά του. Δεξιά του κάθησε κάποιος κύριος από την Τουρκία, που δεν έμαθα την ιδιότητά του. Δεν γνώριζα τον πρώην Αμερικανό ΥΠΕΞ και θεώρησα μοναδική ευκαιρία να του θέσω μερικά ερωτήματα σχετικά με τα θλιβερά γεγονότα της Κύπρου (πραξικόπημα του Ιωαννίδη κατά του Μακαρίου και τουρκική εισβολή που ακολούθησε σε δύο αιματηρά κύματα).

Ο παρακάτω διάλογος (όπως τον συγκράτησα στη μνήμη μου) μπορεί να μας βοηθήσει να απαντήσουμε στο καίριο ερώτημα για τον ρόλο των Αμερικανών στις τραγικές εξελίξεις: 
«Γιατί κ. υπουργέ», τον ρώτησα, «αφήσατε την ελληνοτουρκική αντιπαράθεση στην Κύπρο να κλιμακωθεί επικίνδυνα και να φέρει δύο σημαντικές χώρες του ΝΑΤΟ στο χείλος της πολεμικής αναμέτρησης»; 
Η απάντηση του Κίσινγκερ ήταν προκατασκευασμένη για μαζική κατανάλωση. 
«Ακούστε», μου είπε, «η περίοδος εκείνη ήταν βαθύτατα φορτισμένη από τα ιστορικά γεγονότα του Γουοτεργκέιτ που ανάγκασαν τον πρόεδρο Νίξον να παραιτηθεί από τα προεδρικά του καθήκοντα. Ως προς την κατάσταση στην Ελλάδα και την Κύπρο, απανωτές εκθέσεις των διπλωματών μας συστηματικά ανέφεραν φήμες για τις αποσταθεροποιητικές προθέσεις της χούντας των Αθηνών και των Ελληνοκυπρίων συνοδοιπόρων της».

Επανήλθα στο θέμα προσπαθώντας, ταυτοχρόνως, να του δείξω ότι ήμουν υποψιασμένος και γνώστης των καθημερινών εξελίξεων της Ουάσιγκτον. «Κύριε Κίσινγκερ», του είπα, «ήμουν στα χρόνια 1965-83 καθηγητής στο Πανεπιστήμιο American της Ουάσιγκτον. Στα χρόνια της δικτατορίας βοηθούσα με τις πενιχρές μου δυνάμεις Ελληνες πολιτικούς που επισκέπτονταν την αμερικανική πρωτεύουσα, με σκοπό να πείσουν την κυβέρνηση Νίξον να σταματήσει τον θερμό εναγκαλισμό της με τους πραξικοπηματίες. Παράλληλα, μιλούσα συχνά με αξιωματούχους τους State Department που χειρίζονταν τις υποθέσεις Ελλάδας και Κύπρου (π.χ. Thomas Boyatt, John Day, Walter Silva κ.ά.)».

Συνέχισα την τοποθέτησή μου ως εξής: «Δέχομαι ότι τον Ιούλιο του 1974 οι ΗΠΑ δεν ήθελαν και δεν μπορούσαν να εμποδίσουν μια τουρκική στρατιωτική επιχείρηση στην Κύπρο. Είχατε, όμως, κάθε δυνατότητα να σταματήσετε την απόλυτα εξαρτημένη χούντα του Ιωαννίδη! Ο Thomas Boyatt σάς είχε προτείνει μια επιστολή προς Ιωαννίδη που θα τον προειδοποιούσε ότι οι ΗΠΑ δεν θα είχαν καμιά ευθύνη (ή υποχρέωση), σε περίπτωση που η Τουρκία -έπειτα από ένα ελληνικό πραξικόπημα- επενέβαινε στρατιωτικά στην Κύπρο. Οπως γνωρίζετε, το 1964 ο πρόεδρος Λίντον Τζόνσον είχε στείλει μια αυστηρότατη επιστολή στον Ισμέτ Ινονού, τονίζοντας ότι η Αμερική δεν θα ευθυνόταν και δεν θα αντιδρούσε σε περίπτωση σοβιετικών ενεργειών εις βάρος της Τουρκίας. Ετσι, παρά την ενόχληση της Αγκυρας με την αμερικανική στάση, ο Ινονού δεν διέταξε τα τουρκικά στρατεύματα να εισβάλουν στην Κύπρο».

Στο σημείο αυτό ο Κίσινγκερ μου απάντησε πιο συγκεκριμένα, δίνοντάς μου και «είδηση». «Δείτε», μου είπε, «είχαμε ετοιμάσει γραπτό μήνυμα, το οποίο -δυστυχώς- δεν έφτασε ποτέ στον Ιωαννίδη, διότι ο πρέσβης μας Henry Tasca αρνήθηκε να επισκεφθεί ένα άτομο (Ιωαννίδης), το οποίο δεν είχε επίσημη θέση στην ελληνική κυβέρνηση». Εγώ τότε επέμεινα προσθέτοντας: «Γιατί δεν δώσατε οδηγίες στον τοπικό συνομιλητή του της CIA να τον αποτρέψει, λέγοντάς του ότι η Ουάσιγκτον δεν μπορούσε να εγγυηθεί τη μη ανάμειξη της Τουρκίας, ως συνεγγυήτριας δύναμης κ.λπ.»; «Κοιτάξτε», μου είπε (και εδώ ήταν η είδηση), «δεν μπορώ να αποκλείσω ότι κάποιος από τους πράκτορές μας, ίσως Ελληνοαμερικανός, πήρε την πρωτοβουλία -χωρίς καμιά εξουσιοδότηση- να ενθαρρύνει τον Ιωαννίδη, διαβεβαιώνοντάς τον ότι οι Τούρκοι θα παρέμεναν αδρανείς σε περίπτωση που η Αθήνα ανέτρεπε τον Μακάριο».

Εδώ, προφανώς, ο Κίσινγκερ αναφερόταν στον Ελληνοαμερικανό πράκτορα Γκας Αβρακότος, ο οποίος διατηρούσε μακροχρόνια επαφή με το καθεστώς Παπαδόπουλου - Ιωαννίδη. Είναι κρίμα που ο Ιωαννίδης δεν έλυσε ποτέ τη σιωπή του για το όλο θέμα, πέρα από την κραυγή του προς τους Αμερικανούς στο άκουσμα της τουρκικής εισβολής... «μας εξαπατήσατε».

Στα γκρίζα χρόνια της δικτατορίας αναπτύχθηκαν δύο σχολές σκέψης σχετικά με τον τρόπο αποκατάστασης της Δημοκρατίας στην Ελλάδα: ομαλή και ανώμαλη προσγείωση! Η πρώτη υποστηριζόταν από την πλειονότητα των Ελλήνων πολιτικών και προϋπέθετε τη διεθνή απομόνωση των συνταγματαρχών και την καθαρή παρέμβαση της Ουάσιγκτον που θα ανάγκαζε τη στρατιωτική ηγεσία να παραδώσει την εξουσία σε μια μεταβατική κυβέρνηση εθνικής ενότητας που θα διενεργούσε ελεύθερες εκλογές. Η δεύτερη σχολή συνιστούσε μια ένοπλη αναμέτρηση με τις «αμερικανικές δυνάμεις κατοχής και τους ντόπιους εντολοδόχους τους».

Τελικά, η προσγείωση ήταν, δυστυχώς, ανώμαλη με θύματα την εδαφική ακεραιότητα της Κύπρου και την ταπείνωση των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων. Ο θύτης ήταν ο μόλις αποδημήσας εις Κύριον, Δημήτριος Ιωαννίδης. Θα μπορούσαμε, ίσως, να προσθέσουμε στη λίστα των υπευθύνων της κυπριακής τραγωδίας τον Γκας Αβρακότος και -γιατί όχι- τον ίδιο τον Χένρι Κίσινγκερ. 

Οι ιστορικοί του μέλλοντος ίσως πλησιάσουν πιο κοντά στην αλήθεια για μια από τις πιο μαύρες σελίδες της Ιστορίας του τόπου μας.

Του Θ. Κουλουμπή 
(Ο κ. Θεόδωρος Κουλουμπής είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών. couloumbis@msn. com)

22.8.2010

Δεν θα διοχετευτούν στην αγορά τα 25 δισ. ευρώ των κρατικών εγγυήσεων

Το νέο πακέτο εγγυήσεων των 25 δισ. ευρώ που αποφασίστηκε από την κυβέρνηση για τις ελληνικές τράπεζες, τροφοδότησε ελπίδες για τη διοχέτευση μέρους της ρευστότητας στην αγορά, αλλά η πραγματικότητα φαίνεται να τις διαψεύδει.
Η πραγματικότητα είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος αυτών των χρημάτων θα χρησιμοποιηθεί τα δύο επόμενα χρόνια, προκειμένου οι ελληνικές τράπεζες να αποπληρώνουν σταδιακά τη ρευστότητα που έχουν ήδη αντλήσει από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η αλήθεια των αριθμών επιβεβαιώνει ότι η ΕΚΤ αν και στέκεται αρωγός στη χορήγηση ρευστότητας, αυτό δεν γίνεται άνευ κόστους.
Το επιχείρημα ότι οι ελληνικές τράπεζες αντλούν χρήματα με επιτόκιο 1% και δανείζουν με 5%, 10% ή ακόμα και 15% τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά, αποδεικνύεται έωλο εάν συνεκτιμηθεί ο παράγοντας των απομειώσεων, το λεγόμενο haircut που εφαρμόζει το ευρωσύστημα για τα κρατικά ή εταιρικά ομόλογα, που καταθέτουν οι τράπεζες ως ενέχυρο, για να λάβουν ζεστό χρήμα. Πρόκειται για ένα είδος πέναλτι που βαραίνει τους ελληνικούς τίτλους λόγω της μειωμένης πιστοληπτικής τους διαβάθμισης και της αξιοπιστίας τους, ειδικά με την υποβάθμιση της Moody’s τον Ιούνιο.
Το haircut υπολογίζεται ότι διαμορφώνεται σήμερα στο 10% περίπου, αλλά το γεγονός ότι εφαρμόζεται πάνω στην αγοραία τιμή (mark to market) των τίτλων που αποδέχεται η κεντρική τράπεζα, δημιουργεί πρόσθετη απομείωση. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα κρατικά ομόλογα μακράς διάρκειας (με λήξεις μετά το 2015) διαπραγματεύονται σήμερα στην τιμή των 55 έως και 75, αντί του 100 στην οποία έχουν εκδοθεί, ενώ τα μικρότερης διάρκειας (με λήξεις έως το 2014) διαπραγματεύονται σε τιμή μεταξύ 80 και 95.
Με δεδομένη την υποβάθμιση που έχουν υποστεί τα ελληνικά ομόλογα, υπολογίζεται ότι οι ελληνικές τράπεζες επιβαρύνονται με απώλειες της τάξης του 20% έως 30%, λόγω του συνδυασμού haircut και υποβάθμισης, ανάλογα με το είδος, τη χρονική διάρκεια και την πιστοληπτική διαβάθμιση των τίτλων που καταθέτουν ως ενέχυρο στην ΕΚΤ. Ετσι μπορεί να καταθέτουν ομόλογα αξίας 10 δισ. ευρώ, αλλά η ρευστότητα που πραγματικά αντλούν μετά την εφαρμογή του haircut, είναι της τάξης των 7 ή 8 δισ. ευρώ, ανάλογα με το είδος των σχετικών τίτλων.

Το haircut δεν εφαρμόζεται μόνο στα κρατικά ομόλογα που καταθέτουν οι ελληνικές τράπεζες ως εγγυήσεις για την άντληση ρευστότητας, εφαρμόζεται εξίσου και στα τιτλοποιηθέντα δάνεια που καταθέτουν στην ΕΚΤ, αλλά και στις καλυμμένες ομολογίες που εκδίδουν ως ύστατο εργαλείο άντλησης ρευστότητας, που γίνονται αποδεκτό φυσικά μόνο από την Κεντρική Τράπεζα.
Οι απομειώσεις που εφαρμόζονται σήμερα ανάλογα με την κατηγορία και τη διάρκεια του τίτλου ξεκινούν από 2% και φθάνουν έως και 25%, ενώ πρόσθετο haircut αναμένονται να υποστούν οι ελληνικοί τίτλοι με τη νέα κατηγοριοποίηση που θα θέσει σε ισχύ η Κεντρική τράπεζα από την 1η Ιανουαρίου του 2011.

Η εξάρτηση των ελληνικών τραπεζών από το ευρωσύστημα έχει αυξηθεί με την άνοδο του ποσού που έχουν αντλήσει στο τέλος Ιουλίου κατά 2,4 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, η ρευστότητα που έχει αντληθεί στο τέλος επταμήνου ανήλθε τα 96,2 δισ. ευρώ και είναι αυξημένη κατά 2,6% σε σχέση με τον Ιούνιο.

Η άντληση ρευστότητας 96,2 δισ. ευρώ συνεπάγεται έτσι την κατάθεση τίτλων μεγαλύτερης αξίας και αν και δεν υπάρχουν αναλυτικά στοιχεία για το ακριβές ύψος των ομολόγων που έχουν καταθέσει οι ελληνικές τράπεζες, η επιβάρυνση που εκτιμάται ότι θα δημιουργηθεί τα δύο προσεχή χρόνια, επέβαλλε την έγκριση του νέου πακέτου των 25 δισ. ευρώ.

22.8.2010

Σάββατο 21 Αυγούστου 2010

Το Αυγουστιάτικο εγκεφαλογράφημα ενός δημοσιογράφου


Mη διαβάσετε παρακάτω. Δεν έχει νόημα. Μη διαβάζετε είπαμε. Γιατί επιμένετε; Ε, αφού συνεχίζετε, τουλάχιστον μη μου καταλογίσετε εκ των υστέρων ότι χάσατε τον χρόνο σας... 

Το λοιπόν. Κάθε χρόνο τέτοιες μέρες θυμάμαι τον κ. Ηλία, τον πατέρα ενός κολλητού μου. Φανατικός αναγνώστης της «Κ», ενώ χάζευε ένα αυγουστιάτικο πρωτοσέλιδο, γύρισε κάποτε και μου είπε: «Δεν μου λες, Κωνσταντίνε. Γιατί κοροϊδεύετε τον κόσμο; Γιατί δεν γράφετε στον τίτλο “Σήμερον δεν έχουμε ειδήσεις” και να μη μας υποχρεώνετε να διαβάζουμε μπούρδες;».

Με το εξαιρετικό του χιούμορ ο κ. Ηλίας είπε αυτό που όλοι αντιλαμβάνεστε αυτό τον καιρό και εις μάτην προσπαθούμε να σας αποκρύψουμε. 

Ε, λοιπόν ναι. Αυτές τις μέρες οι δημοσιογράφοι γράφουμε και μπούρδες. Αλλά τι να κάνουμε όταν δεν υπάρχει ψήγμα είδησης; Οι περισσότεροι πολιτικοί είτε λείπουν για διακοπές είτε, αν σηκώσουν το τηλέφωνο, το μόνο ενδιαφέρον που έχουν να σου πουν είναι για τα μπάνια τους. 

Οι εφημερίδες, όμως, πρέπει να κυκλοφορήσουν. Και λόγω ανταγωνισμού δεν μειώνουν τις σελίδες τους. 

Μεταξύ μας, δεν φαντάζεστε το άγχος όσων γράφουμε καθημερινά τις 500 λέξεις του ρεπορτάζ. Βουνό μάς φαίνονται. Εν γνώσει μας κάνουμε την τρίχα τριχιά, ενώ καταφεύγουμε και σε φράσεις «είναι αξιοσημείωτο», «πρέπει να τονισθεί», «προκαλεί μεγάλη αίσθηση», καθώς κατά βάθος γνωρίζουμε ότι η μόνη αίσθηση που σας διεγείρουμε είναι αυτή της νύστας. 

Αφού έχουμε εφεύρει μεταξύ μας και την ερώτηση «εσύ με ποιο εγκεφαλογράφημα θα διεκδικήσεις αύριο το Πούλιτζερ;» για να διασκεδάσουμε τον πόνο μας. 

Εν ολίγοις, γνωρίζουμε πλήρως ότι καρφί δεν σας καίγεται αν ο ανασχηματισμός θα γίνει στις 3 ή τις 4 Σεπτεμβρίου, αν θα είναι δομικός ή επικοινωνιακός ή και για το ποιος θα είναι υποψήφιος περιφερειάρχης Θεσσαλίας. Αλλά τι να κάνουμε; Πρέπει να γεμίσουν οι σελίδες και μετράμε τις μέρες να έρθει ο Σεπτέμβριος και να κάνουμε τη δουλειά μας άνευ μπουρδολογίας.

Oυφ, τις γέμισα τις 350 λέξεις μου. 

Προσωπικά το διασκέδασα, γιατί ήταν το ειλικρινέστερο αυγουστιάτικο εγκεφαλογράφημά μου. 

Για το μόνο που λυπάμαι είναι ότι επιμείνατε να με διαβάσετε μέχρι τέλους, καίτοι εγώ σας προειδοποίησα…

Του Κων/νου Ζουλα
20.8.2010

Σιωπητήριο για την γκάϊντα της D-Day - Πλήρης ημερών έφυγε από τη ζωή ο Μπιλ Μίλιν

Στα 88 χρόνια τελείωσε το περιπετειώδες ταξίδι της ζωής του Μπιιλ Μίλιν.

ΛΟΝΔΙΝΟ Σίγησε η γκάιντα που ακουγόταν όσο οι Σύμμαχοι πραγματοποιούσαν την απόβαση στη Νορμανδία. Ο στρατιώτης που έπαιζε σκωτσέζικους σκοπούς την κρισιμότερη ώρα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου πέθανε την περασμένη Τετάρτη στη Βρετανία σε ηλικία 88 ετών.

Ο Μπιλ Μίλιν ήταν 21 ετών και υπηρετούσε σε μονάδα που αποβιβάστηκε σε μια παραλία κοντά στην πόλη Καν τα ξημερώματα της 6ης Ιουνίου 1944. Λίγο πριν από την απόβαση τον πλησίασε ο ταξίαρχος Σάιμον Φρέιζερ, ο 15ος Λόρδος Λόβατ, ένας από τους διασημότερους αριστοκράτες της Σκωτίας, και του ζήτησε να παίξει γκάιντα για να ανυψώσει το ηθικό των στρατιωτών. Ο Μίλιν δίσταζε επειδή υπήρχαν διαταγές από την εποχή του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου οι οποίες απαγόρευαν την γκάιντα στα πεδία της μάχης λόγω του κινδύνου να προσελκύσουν τα εχθρικά πυρά. Οταν ανέφερε την αντίρρησή του στον ανώτερό του, εκείνος του απάντησε: «Μα αυτό προέρχεται από την αγγλική υπηρεσία πολέμου.Εμείς είμαστε και οι δύο Σκωτσέζοι. Δεν ισχύει για εμάς».

Ετσι ο Μίλιν πήρε την γκάιντά του και κατέβηκε στην παραλία στην οποία οι Σύμμαχοι είχαν δώσει το κωδικό όνομα «Παραλία του Σπαθιού» και βρισκόταν στο ανατολικό τμήμα του μετώπου που είχαν επιλέξει για την απόβαση. Περίπου 3.000 στρατιώτες σκοτώθηκαν τις πρώτες 24 ώρες της επιχείρησης, τα δύο τρίτα Αμερικανοί.

Ο Μίλιν μπήκε στο νερό που του έφτανε ως τη μέση, «κάνοντας το κιλτ του να επιπλέει», όπως διηγήθηκε ο ίδιος αργότερα, και άρχισε να περπατάει πάνω-κάτω παίζοντας τις μελωδίες που του είχε παραγγείλει ο ταξίαρχος. Οι Γερμανοί γάζωναν την παραλία με σφαίρες, αλλά ο Μίλιν συνέχισε να παίζει καθώς οι σύντροφοί του περνούσαν μέσα από τον καπνό και τις φλόγες προελαύνοντας προς τις γερμανικές θέσεις.
«Δεν πρόσεξα ότι με πυροβολούσαν. Οταν είσαι νέος κάνεις πράγματα που ούτε θα φανταζόσουν ότι θα τα έκανες όταν είσαι μεγαλύτερος» είπε αργότερα μιλώντας στο ΒΒC. Δεν θεωρούσε ηρωική τη στάση του. Μετά το τέλος του πολέμου, όταν συνάντησε Γερμανούς που πολέμησαν σ΄ εκείνη την παραλία, του είπαν ότι δεν τον πυροβόλησαν επειδή τον πέρασαν για τρελό.

Ο Μίλιν θυμόταν βρετανούς στρατιώτες να τον χειροκροτούν καθώς και ότι αισθανόταν άσχημα επειδή ήταν αναγκασμένος να περπατάει ανάμεσα σε τραυματισμένους που ήθελαν βοήθεια. Οσοι όμως επέζησαν είχαν μόνο καλά λόγια να πουν γι΄ αυτόν. «Δεν θα ξεχάσω ποτέ την ώρα που άκουσα την γκάιντα του Μίλιν» είπε χρόνια μετά ένας από τους κομάντο της απόβασης, ο Τομ Ντάνκαν. «Αισθανθήκαμε υπερηφάνεια και μας θύμισε το σπίτι μας και τον λόγο για τον οποίο πολεμούσαμε»

Πηγή Το Βήμα
21.8.2010

Η Google μας περιφρονεί

Το πραγματικό πρόβλημα που έχουμε με την Google ως έλληνες χρήστες των υπηρεσιών της είναι άραγε η προστασία της ιδιωτικότητάς μας- ή μήπως η βελτίωση των υπηρεσιών που προσφέρει; Η Ελλάδα είναι μικρή αγορά για τη μεγάλη εταιρεία και επιπλέον έχει ιδιαίτερο αλφάβητο, που δεν το χρησιμοποιεί κανείς άλλος, για τούτο συμβαίνουν πράγματα σε μας που μάλλον δεν συμβαίνουν σε άλλες χώρες.
Ηταν αστείο, για παράδειγμα, να διαβάζεις επί μήνες στην ελληνική ιστοσελίδα της Google τη φράση «Αναζήτηση Ρυθμίσεων », που στην αρχή δεν την καταλάβαινα- τι ρυθμίσεις να αναζητήσω; Αλλά ήταν απλώς γκουγκλική μετάφραση του όρου Search Settings της αγγλικής έκδοσης και σήμαινε, βέβαια, « Ρυθμίσεις Αναζήτησης ». Μήνες εμφανιζόταν αυτή η «Αναζήτηση Ρυθμίσεων», κάποια στιγμή έφυγε (άλλαξε η εμφάνιση της σελίδας, μάλλον δεν κατάλαβαν ποτέ το λάθος τους), αλλά εξακολουθώ πάντα να βλέπω σε περιπτώσεις δικής της αυτοδιαφήμισης να προβάλλει η φράση «Ποιος εφηύρε το τάβλι; Βρείτε στην Google την απάντηση ». Γενικά τα ελληνικά των κειμένων της είναι ομογενούς τρίτης-τέταρτης γενιάς.
Σχετικά με τους Google maps μήπως πρέπει κάποια αρχή να της επιβάλει να γράφει σωστά τα ονόματα των δρόμων; Οσοι έχουν χρησιμοποιήσει τους χάρτες της γνωρίζουν ότι είναι γεμάτοι λάθη. Δεν θα πρέπει η ίδια αρχή να της επιβάλει να έχει και αρίθμηση σε όλες τις οδούς; Η Google κερδίζει χρήματα από τους χάρτες, δεν πρέπει να σέβεται κάποιους κανόνες;
Τελευταία συμβαίνει κάτι ακόμη χειρότερο: στα αποτελέσματα των αναζητήσεων εμφανίζονται εκατοντάδες σελίδες που έχουν, υποτίθεται, αυτά που ζητάς, αλλά όταν κάνεις κλικ έρχονται διαφημίσεις. Κάποιοι επιτήδειοι δημιουργούν χιλιάδες σελίδες με τυχαίες λέξεις και φράσεις που τις έχουν ψαρέψει από πραγματικές σελίδες, τις πασάρουν στην Google και αυτή τις περιλαμβάνει στα αποτελέσματά της- αλλά αυτό συμβαίνει μόνο στα ελληνικά, στις αναζητήσεις στο λατινικό αλφάβητο ποτέ δεν έχω παρατηρήσει αυτό το φαινόμενο, που ουσιαστικά αχρηστεύει την αναζήτηση. Σαν περιφρόνηση προς την ελληνόφωνη πελατεία της φέρνει και αυτό.
Τελευταίο, κάτι που ενδιαφέρει τον κ. Παπακωνσταντίνου: τα χρήματα που καταβάλλει η εταιρεία για τις GoogleΑds κατατίθενται σε κάποιον λογαριασμό, χωρίς άλλα παραστατικά, ΦΠΑ και άλλες μικρότητες, και εναπόκειται στον φορολογικό πατριωτισμό του αμειβόμενου το αν θα τα δηλώσει ή όχι. 
 
Μήπως και εδώ απαιτούνται κάποιοι κανόνες;

Ρsychoyos@tovima.gr
 
Πηγή Το Βήμα
21.8.2010 

ShareThis