Σάββατο 21 Αυγούστου 2010

Εχει θέση το παλαιό Μουσείο Ακρόπολης στον Ιερό Βράχο;

Εκεί που το θέμα της διατήρησης ή μη του παλιού μουσείου της Ακρόπολης στον Ιερό Βράχο εμφανιζόταν να έχει λήξει με την πρόταση της προηγούμενης κυβέρνησης για αξιοποίηση του κτιρίου ως εκθεσιακού χώρου και μικρού αναψυκτηρίου μια σειρά από πρωτοβουλίες του βουλευτή του ΠΑΣΟΚ και προέδρου της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής Κώστα Καρτάλη επανέφεραν το ζήτημα στην ατζέντα. 

Στην απάντηση της τελευταίας ερώτησής του κ. Καρτάλη στη Βουλή, ο υπουργός Πολιτισμού και Τουρισμού Παύλος Γερουλάνος ενημέρωνε το κοινοβουλευτικό σώμα ότι έχει ζητηθεί από τη Γενική Γραμματεία Πολιτισμού η θέση της Επιτροπής Συντήρησης Μνημείων Ακροπόλεως επί του θέματος. «Δεδομένης της σοβαρότητας απαιτείται αυστηρή επιστημονική αξιολόγηση όλων των διαθέσιμων στοιχείων, είτε αυτά αφορούν την προσέγγιση της αρχικής μορφής του χώρου είτε την αξιολόγηση του ίδιου του κτιρίου του παλαιού Μουσείου. Αμέσως μετά την κατάθεση της πρότασης της ΕΣΜΑ, το ζήτημα θα εισαχθεί και στα δύο κεντρικά συμβούλια (σ.σ. Αρχαιολογικό και Νεωτέρων Μνημείων) για την κατά νόμον γνωμοδότηση».

Κανείς δεν μπορεί να προκαταλάβει την εισήγηση της ΕΣΜΑ, αλλά ο πρόεδρός της και ομότιμος καθηγητής της Αρχιτεκτονικής Σχολής του ΕΜΠ Χαράλαμπος Μπούρας έχει ταχθεί αναφανδόν υπέρ της κατεδάφισης του παλιού μουσείου: «Δεν σας αποκρύπτω ότι θα επιθυμούσα και την κατεδάφιση του παλιού Μουσείου για να αποδοθεί ολόκληρος ο χώρος στα μνημεία και στους επισκέπτες. Εξεπλήρωσε τον προορισμό του. Ισως να μην έπρεπε να είχε κτιστεί ποτέ, αλλά την εποχή που έγινε υπήρχε κάποια ανάγκη να στεγαστούν τα αρχαία» («Ελευθεροτυπία», 30/ 01/2010).

Το θέμα άνοιξε ξανά, αλλά καμία απόφαση δεν θα είναι εύκολη. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα λεπτό, πολυσύνθετο ζήτημα καθώς έχουμε να κάνουμε με μια εξαιρετικά ευαίσθητη περιοχή. Εντός του αρχαιολογικού χώρου της Ακρόπολης και σε άμεση οπτική επαφή με το μνημείο του Παρθενώνα. Η αρχική απόφαση περί διατήρησης του (λιτού) κτίσματος αναζωπύρωσε βαθιά ιδεολογικά ρήγματα ανάμεσα σε διαφορετικές σχολές σκέψης. 

Η πρώτη, περισσότερο προσφιλής στους κύκλους των αρχαιολόγων, προτάσσει το στρατήγημα της αποκατάστασης του τοπίου πέριξ ενός μνημείου της εμβέλειας του Παρθενώνα. Από τη στιγμή που το παλιό μουσείο στέκει άδειο χωρίς εμφανή αποστολή γιατί να μην αρπάξουμε την ευκαιρία;

Στην αντίπερα όχθη μια περισσότερο «αρχιτεκτονική» ανάγνωση με βασικό πρόταγμα τη διαφύλαξη της ιστορικής μνήμης του χώρου. 
Οσο το παλιό μουσείο παραμένει ένας σιωπηλός μάρτυρας της ιστορικής εξέλιξης του τοπίου της Ακρόπολης γιατί θα πρέπει εμείς, οι άνθρωποι του 21ου αιώνα, να πάρουμε την ευθύνη μιας τόσο αμετάκλητης απόφασης;

Στους σημερινούς μας φιλοξενούμενους, ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Κώστας Καρτάλης, από τους πρωταγωνιστές της αναμόχλευσης του θέματος και ο καθηγητής Μάνος Μπίρης, από τις πιο αξιόπιστες φωνές στον χώρο της ιστορίας της αρχιτεκτονικής».

ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΤΑΛΗΣ :
(Ο Κώστας Καρτάλης είναι αν. καθηγητής Παν/μίου Αθηνών και βουλευτής ΠΑΣΟΚ Μαγνησίας)
"Θεωρώ θετική την πολιτική αλλά κυρίως την επιστημονική διάθεση του υπουργείου Πολιτισμού να επανεξετάσει το θέμα της διατήρησης ή μη του κτιρίου του παλαιού μουσείου της Ακρόπολης επί του Ιερού Βράχου. Για πολλούς άλλωστε το κτίριο του παλαιού μουσείου έκλεισε τον κύκλο του και η παράδοση που χαρακτηρίζει τον Ιερό Βράχο είναι να απομακρύνει τα μεταγενέστερα (πρόσθετα) κτίρια, στον βαθμό που κρίνεται ότι αλλοιώνουν την εικόνα του. 

Τέτοιες απομακρύνσεις αναφέρονται κυρίως σε νεότερα κτίρια που κατασκευάστηκαν επί του Ιερού Βράχου (από τον 18ο αιώνα και μετά). Η τελευταία απομάκρυνση έγινε το 1953 -στο ίδιο όμως διάστημα που επεκτείνονται άλλα νεότερα κτίρια- όταν κατεδαφίστηκε το μικρό κτίριο που είχε χτιστεί στο διάστημα 1887-1888, κτίριο που είχε προκαλέσει κατά την κατασκευή του καταστροφές αρχαιοτήτων που ανήκαν στο ιερό του Πανδίονος.

Αντιλαμβάνομαι ότι η συζήτηση για τη διατήρηση ή μη του παλαιού μουσείου της Ακρόπολης ακούγεται, ενδεχομένως, υπερβολική ή και άκαιρη, ιδίως αν συναξιολογηθούν τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα που χαρακτηρίζουν την τρέχουσα περίοδο. Ομως σε εποχές οικονομικής κρίσης, που στατιστικά έχει αποδειχθεί ότι συμπιέζουν τις πολιτικές για τον πολιτισμό, έχει αξία να διατηρήσουμε τη δημόσια συζήτηση για την προστασία (και την «καθαρότητα») των μνημείων και των αρχαιολογικών χώρων της χώρας. 

Είμαι μάλιστα της άποψης ότι με τους αρχαιολογικούς χώρους σε αυξανόμενη πίεση (από την Αγροτέρα Αρτέμιδα μέχρι την Ακαδημία Πλάτωνος και από τον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών μέχρι την ευρύτερη αρχαιολογική ζώνη της Κνωσού) και με την ανάπτυξη να διεκδικεί λιγότερα «εμπόδια», η συζήτηση δεν μπορεί παρά να διευρυνθεί.

Στο ερώτημα γιατί, σε μια χώρα με μουσειακή παράδοση, να καθαιρεθεί ένα μουσείο (ακόμα και αν πρόκειται για νεότερο κτίσμα στον Ιερό Βράχο) αντί να αξιοποιηθεί ως χώρος έκθεσης των ανασκαφικών ερευνών στην Ακρόπολη, αξίζει τον κόπο να τεθεί ένα ακόμη ερώτημα: 
Θα υπήρχε δυνατότητα, σήμερα, να προστεθεί ένα νέο κτίσμα στον Ιερό Βράχο; 
Με άλλα λόγια, ποια είναι τελικά η προτεραιότητα;
Η διόρθωση του λάθους ή η «αξιοποίησή» του;

ΜΑΝΟΣ ΜΠΙΡΗΣ:
Ο Μάνος Μπίρης είναι ομότιμος καθηγητής ΕΜΠ

Το παλαιό μουσείο της Ακρόπολης είναι ένα από τα λιγότερο γνωστά κτίρια της Αθήνας. 

Ο αρχιτέκτων Παναγής Κάλκος, από τα μέσα του 19ου αιώνα, του είχε προσδώσει μια συμμετρική, κλασικίζουσα μορφή. Ομως, ύστερα από πολλές αλλαγές και επεκτάσεις, προσέλαβε τη σημερινή του εικόνα από τον Πάτροκλο Καραντινό, σημαίνοντα δημιουργό του μοντέρνου κινήματος. 

Ηδη από την εποχή της κατασκευής του -θεμελιώθηκε το 1866- είχε ομολογηθεί η λανθασμένη επιλογή της θέσης του εντός των τειχών του ιερού χώρου. Και είναι αλήθεια ότι κατά τις εκσκαφές βρέθηκαν σημαντικά λείψανα αρχαίων κτιρίων και τοίχοι των πρώιμων φάσεων της οχυρώσεως. Για τον λόγο αυτό πιστεύω ότι, προκειμένου να αποφασιστεί η τύχη του παλαιού μουσείου, θα πρέπει απαραιτήτως και με τη δέουσα προσοχή να μελετηθούν οι εισηγήσεις εκείνων των επιστημόνων που επί δεκαετίες ολόκληρες μόχθησαν για τη διατήρηση και ανάδειξη των μνημείων της Ακρόπολης.

Φυσικά, στην περίπτωση επιχείρησης για την απομάκρυνση του κτιριακού όγκου πρέπει να εξασφαλιστεί η ασφάλεια του «βραχώδους ή μη» υπεδάφους κατά τις κατεδαφίσεις, όπως και η ακεραιότητα των πέριξ αρχαιοτήτων. Αλλο πρόβλημα θα είναι η αποκατάσταση του μεγάλου «τραύματος» που θα προκύψει από τη μεταφορά των μπάζων. 

Επίσης, τίθεται το ζήτημα της υποχρεωτικής -κατά τον νόμο- διαδικασίας χαρακτηρισμού «διατηρητέου ή μη». Το αρχιτεκτόνημα, εκτός από την ιστορική ταυτότητα των δημιουργών του, αποδίδει με τρόπο διδακτικό τους ήπιους τόνους της ένταξης και της διαχρονικότητας, ως αναγκαίο κτίσμα προστασίας. Και όχι ασφαλώς ως στοιχείο μορφολογικής υπεροψίας και αισθητικής κακοποίησης του αρχαιολογικού τοπίου (δεν είναι αυτά άλλωστε άγνωστα στις ημέρες μας). 

Ας σκεφθούμε, λόγου χάρη, έναν καινοτόμο διδακτικό χώρο. Ας προσπαθήσουμε να τον συνδέσουμε με την ουμανιστική αναγέννηση του 18ου και του 19ου αιώνα καθώς και την πρωτοπορία των αρχαιολόγων και των αρχιτεκτόνων που έδωσε τότε καρπούς στο έδαφος της ελεύθερης Ελλάδας. 

Τέλος, ας αναλογιστούμε -εκτός των άλλων- ότι αυτή η διδακτική αποστολή θα αποδώσει προς το παλαίμαχο κτίριο την ελάχιστα οφειλόμενη εκτίμησή μας απέναντι στην αξία της «ιστορικής μνήμης», την οποία εκ των πραγμάτων δεν θα έπρεπε εντελώς να παραβλέψουμε.


Του Δ. Ρηγόπουλου
21.8.2010

4 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Πολύ ενδιαφέρουσα η έρευνα της Καθημερινής για το θέμα του Παλαιού Μουσείου της Ακρόπολης. Συμφωνώ με την άποψη Καρτάλη. Ναι στην καθαρότητα των μνημείων. Το Παλαιό Μουσείο έκλεισε τον κύκλο του.

dyosmaraki1 είπε...

Πράγματι είναι ενδιαφέρουσα η έρευνα της Καθημερινής.

Η άποψη του Καρτάλη είναι πολύ τεκμηριωμένη. Βέβαια και το επιχείρημα περί "ιστορικής μνήμης" του Μπίρη με προβλημάτισε.

Το Παλαιό Μουσείο είναι βέβαιο πως έκλεισε τον κύκλο του ως Μουσείο. Ως κτήριο όμως?

Συμφωνώ με την καθαρότητα των μνημείων. Με βρίσκει εξ ίσου σύμφωνη όμως και η άποψη που λέει πως ένα κτήριο έπειτα από μερικά χρόνια αποκτά την ιστορική του σημασία.

Ανώνυμος είπε...

Αξίζει να γίνει διάλογος για την καθαρότητα των μνημείων. Το Υπουργείο Πολιτισμού πρέπει να πάρει πρωτοβουλία. Eνδεχομένως υπάρχει και η δυνατότητα μερικής απομάκρυνσης του κτιρίου του παλαιού μουσείου. Να μην περιορισθεί η συζήτηση μόνο στην Ακρόπολη. Προσθήκες υπέστησαν και άλλα μνημεία.

dyosmaraki1 είπε...

@Ανώνυμος

Συμφωνώ μαζί σου φίλε/η μου.

ShareThis