Κυριακή 9 Οκτωβρίου 2011

"...και του πουλιού το γάλα " στη Σάμο

«Θα την έχεις ακούσει βέβαια την έκφραση: και του πουλιού το γάλα», με ρώτησε ο Φρόντις την ώρα που εισπλέαμε αργά με το σκάφος μας στο λιμάνι του Πυθαγορείου στη Σάμο. «Ναι, είναι το σλόγκαν μιας αλυσίδας σούπερ μάρκετ». «Ε λοιπόν σε πληροφορώ ότι η φράση αυτή έχει ηλικία 2.300 ετών! Την είπε ή μάλλον την έγραψε ο Μένανδρος, ο κωμικός ποιητής του 3ου π.Χ. αιώνα, αναφερόμενος στη Σάμο εκείνης της εποχής: και ορνίθων γάλα φέρει η νήσος. Ετοιμάσου να γνωρίσεις ένα νησί που είχε και εξακολουθεί να έχει... τα πάντα!».

Με μόλις πέντε ημέρες στη διάθεσή μας, συνειδητοποιήσαμε ότι δεν προλαβαίναμε να δούμε και πολλά από ένα νησί έκτασης 490 τ. χλμ. Περπατήσαμε ώς το ξενοδοχείο Doryssa Seaside Resort, όπου βρίσκεται η έδρα του Πνευματικού Ιδρύματος Σάμου «Νικόλαος Δημητρίου», μια ανεκτίμητη πηγή πληροφοριών για το νησί, και βολευτήκαμε σε ένα από τα πολυτελή δωμάτια αυτού του μοναδικού συγκροτήματος που έχει τη μορφή ενός χωριού. Την πρώτη μέρα «βυθιστήκαμε» στη βιβλιοθήκη του Ιδρύματος, κρατήσαμε τις σημειώσεις μας και σημαδέψαμε πάνω στον Πολιτιστικό Χάρτη Πυθαγορείου της Terrain ένα σωρό μέρη που αξίζει να επισκεφθούμε στη γύρω περιοχή.

Κοιτώντας τις σημειώσεις πάνω στον χάρτη, αλλά και την ευρύτερη περιοχή του λόφου βόρεια από το ξενοδοχείο, εντόπισα πολλά σημαντικά μνημεία που θα άξιζε να επισκεφθούμε. Φόρεσα τα πεζοπορικά αρβυλάκια μου, όμως ο Φρόντις δίπλα μου φαινόταν να έχει άλλα σχέδια. Τον είδα να φοράει το μαγιό του και να βάζει στον σάκο του τη μάσκα, τα βατραχοπέδιλα και μια πετσέτα. «Μ’ αυτά θα εξερευνήσεις τα μνημεία της εποχής του Πολυκράτη;», τον ρώτησα κάπως περιπαιχτικά, για να μου απαντήσει κάπως κοφτά: «Ναι, μ’ αυτά. Βάλε και εσύ το μαγιό σου. Και πάρε και τη μάσκα σου, θα σου χρειαστεί».

Περπατήσαμε ώς την άκρη του σύγχρονου μόλου στο λιμάνι του Πυθαγορείου, και εκεί ετοιμαστήκαμε για τη βουτιά. «Μπορείς να κρατήσεις την ανάσα σου αρκετά, ώστε να βουτήξεις εκεί κάτω; Το βάθος είναι περίπου 14 μέτρα», μου είπε ο Φρόντις φορώντας τη μάσκα του. «Τι έχει εκεί κάτω;» ρώτησα απορημένος. «Λοιπόν, εκεί κάτω βρίσκονται τα θεμέλια του μόλου που προστάτευε το αρχαίο λιμάνι της πόλης της Σάμου. Ενα λιμάνι περίπου δύο φορές μεγαλύτερο από το σημερινό, αρκετά ευρύχωρο ώστε να φιλοξενεί τον πολεμικό στόλο του νησιού, 100 πεντηκόντορους με πολύ δυνατά πληρώματα και εξαιρετικά αξιόμαχους πολεμιστές. Σκέψου ότι αυτός ο μόλος, που προστάτευε το λιμάνι από τους δυνατούς νοτιάδες, στα βαθύτερα σημεία του ήταν θεμελιωμένο σε βάθος 36 μέτρων! Για την εποχή που κατασκευάστηκε, τον 6ο π.Χ. αιώνα, ήταν ένα πραγματικό θαύμα τεχνολογίας!».

Ομως μας περίμεναν κι άλλα θαύματα. Στον λόφο Καστρί, βορειοδυτικά από την αρχαία πόλη, επισκεφθήκαμε το Ευπαλίνειο Ορυγμα, μια σήραγγα μήκους 1.036 μέτρων, με εσωτερικές διαστάσεις 1,80x1,80 μ., που σκάφτηκε στο σκληρό πέτρωμα για να φέρει νερό στην πόλη από μια μακρινή πηγή, με τρόπο αθέατο στους εχθρούς, ώστε να μην έχουν πρόβλημα οι Σαμιώτες σε μια μακρόχρονη πολιορκία. Ο τύραννος Πολυκράτης που κυβερνούσε τότε το νησί διέταξε τον αρχιμηχανικό Ευπαλίνο από τα Μέγαρα να ολοκληρώσει το έργο όσο πιο γρήγορα μπορούσε. Και ο Ευπαλίνος, για να κερδίσει χρόνο, τόλμησε κάτι που δεν είχε ξαναγίνει μέχρι τότε. Εβαλε δύο συνεργεία να σκάβουν ταυτόχρονα από τις δύο πλευρές του βουνού, με στόχο να συναντηθούν οι δύο σήραγγες στα μισά της διαδρομής, σε βάθος 180 μέτρων κάτω από την κορυφή του λόφου. Και τα κατάφερε!

Το τείχος που περιέκλειε την αρχαία πόλη ήταν και αυτό εντυπωσιακό. Είχε μήκος 6.430 μέτρα και ήταν ενισχυμένο με 40 αμυντικούς πύργους! Οι γιγάντιοι πελεκημένοι ογκόλιθοι με τους οποίους είναι χτισμένο παραμένουν σε πολλά σημεία στη θέση τους σε ύψος που υπερβαίνει τα 3 μέτρα.
Περίπου έξι χιλιόμετρα δυτικά από την αρχαία πόλη, πάνω στην οποία είναι θεμελιωμένη η σύγχρονη πόλη του Πυθαγορείου, βρίσκονται τα εντυπωσιακά ερείπια του ναού της Ηρας, ενός από τους μεγαλύτερους ναούς της αρχαιότητας. Ηταν χτισμένος στις όχθες του ποταμού Ιμβρασου, όπου οι αρχαίοι Σάμιοι πίστευαν ότι είχε γεννηθεί η θεά Ηρα.

Το έδαφος εδώ δυστυχώς ήταν σαθρό από τις προσχώσεις του ποταμού, αλλά ούτε σκέψη να τον χτίσουν σε άλλο σημείο. Ο πρώτος ναός που χτίστηκε εδώ, τον 8ο αιώνα, ήταν ένας εντυπωσιακός εκατόμπεδος ναός (μήκους 100 ποδών, περίπου 33 μέτρα) με ξύλινους κίονες. Το 560/570 π.Χ. οι Σάμιοι έχτισαν στη θέση του έναν εντυπωσιακό ναό πολύ μεγαλύτερων διαστάσεων, 105x52 μέτρα, με πέτρινους κίονες. Ομως, το σαρθό έδαφος δεν άντεξε το βάρος του και λίγα χρόνια μετά σωριάστηκε σε ερείπια. Οι Σάμιοι ξεκίνησαν αμέσως την ανοικοδόμηση του ναού, χρησιμοποιώντας τα ίδια οικοδομικά υλικά, αλλά δεν κατάφεραν ποτέ να τον ολοκληρώσουν...

«Και πού έβρισκαν χρήματα για όλα αυτά;» ρώτησα τον Φρόντι. «Ηταν άξιοι ναυτικοί, με μεγάλα καράβια, που ταξίδευαν στις αγορές όλης της Μεσογείου. Στα χρόνια της ακμής, στα μέσα του 6ου αιώνα, όταν έγιναν όλα αυτά τα έργα, τους κυβερνούσε ένας στιβαρός κυβερνήτης, ο τύραννος Πολυκράτης, που τους είχε στην πρέσα αλλά ήταν και πολύ αποτελεσματικός. Είχαν και έναν πανίσχυρο στόλο, τι άλλο θέλεις; Πραγματικά είχαν και του πουλιού το γάλα!».

Του Στέφανου Ψημένου
8.10.2011

Δεν υπάρχουν σχόλια:

ShareThis