Κυριακή 15 Φεβρουαρίου 2009

Υμηττός, «θυσία» στα εκλογικά παιχνίδια

Γεμάτο «παράθυρα δόμησης» το Π.Δ. του ΥΠΕΧΩΔΕ για προστασία του βουνού, ενώ συζητείται απόσυρση Ι.Χ. και νομιμοποίηση αυθαιρέτων

Στο ευρύ προεκλογικό πεδίο των παροχών, των στρατηγικών κινήσεων και της πρακτικής «διερεύνησης» των αντιδράσεων και των προσδοκιών της κοινής γνώμης εντάσσονται εσχάτως η προωθούμενη νομιμοποίηση παρανομιών στον Υμηττό, η αναθέρμανση συζητήσεων για τα αυθαίρετα και η απόσυρση των παλαιών Ι.Χ.

Ετσι, μετά την κατεπείγουσα προώθηση του ειδικού χωροταξικού για τον τουρισμό, το οποίο προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις από το σύνολο των αρμόδιων φορέων, το ΥΠΕΧΩΔΕ, στο μεγάλο κεφάλαιο που το αφορά, ανοίγει (έμμεσα ή άμεσα) τρία ακόμα φλέγοντα θέματα που η Iστορία τα «ταυτοποιεί» με προεκλογικές περιόδους.

Η δέσμευση για την αναθεώρηση του Προεδρικού Διατάγματος για τον πολύπαθο Υμηττό είχε εκφραστεί από τον υπουργό ΠΕΧΩΔΕ κ. Γιώργο Σουφλιά, μετά την αποκάλυψη της αυθαίρετης κατοικίας - αναψυκτηρίου του πρώην υπουργού Απασχόλησης κ. Βασ. Μαγγίνα.

Ομως το σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος που δόθηκε προ ημερών στους δήμους για διαβούλευση απέχει μακράν από τις αρχικές εξαγγελίες. Το σχέδιο διατηρεί όλα τα «παράθυρα» για δόμηση ακόμα και στη ζώνη Α΄ του Υμηττού (ζώνη προστασίας...), ενώ προωθείται η διευθέτηση των αυθαιρέτων – και όχι η κατεδάφισή τους. Το υπουργείο σχεδιάζει τον Υμηττό ως ένα περιορισμένο αστικό πάρκο, περικυκλωμένο από νοσοκομεία, εκπαιδευτήρια και γήπεδα. Και αφήνει βάσιμες ελπίδες στους δήμους της περιοχής ότι θα ικανοποιηθούν οι όποιες αξιώσεις τους.

Η νομιμοποίηση ενός οικισμού αυθαιρέτων και του παράνομου τμήματος μιας βιομηχανικής περιοχής που προωθεί το Διάταγμα στον Υμηττό, έρχεται την ίδια ώρα που οι συζητήσεις για ρυθμίσεις υπέρ των αυθαιρέτων έχουν και πάλι αναζωπυρωθεί. Μια δήλωση του υπουργού ΠΕΧΩΔΕ περί δημιουργίας επιτροπής που θα εξετάσει το ζήτημα ήταν αρκετή, αν και στη συνέχεια, στελέχη του υπουργείου διέψευδαν σε όλους τους τόνους κάθε ενδεχόμενο ευνοϊκών ρυθμίσεων, όπως είθισται. Στο ίδιο κλίμα εντάσσονται και οι προτάσεις για ένα νέο πρόγραμμα απόσυρσης αυτοκινήτων. Παρότι η απόφαση δεν έχει ληφθεί, ασκούνται ισχυρές πιέσεις με το επιχείρημα της οικονομικής και περιβαλλοντικής διάστασης του προγράμματος και του θετικού αποήχου της στην κοινή γνώμη.

Ρυθμίσεις επιβράβευσης των παρανομούντων

Τη νομιμοποίηση «φανταχτερών» και «ταπεινών» αυθαιρέτων στον Υμηττό «εισηγείται» το σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος του ΥΠΕΧΩΔΕ για την προστασία του ορεινού όγκου. Το σχέδιο διατηρεί στο σύνολό τους όλες τις διατάξεις που χρησιμοποιήθηκαν την τελευταία 30ετία ως «παραθυράκια» για παράνομη δόμηση, αφήνει περιθώρια για την ικανοποίηση διαφόρων αιτημάτων των δήμων της περιοχής, αλλά και για τη δημιουργία εμπορικών χώρων, ανοίγει χώρο για την εγκατάσταση και νέων ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων και θεραπευτηρίων στους πρόποδες του βουνού. Και εν τέλει δεν προνοεί ούτε για την κατεδάφιση αυθαιρέτων, ούτε για την απομάκρυνση στρατοπέδων, βιομηχανιών ή άλλων ασύμβατων με τον χώρο χρήσεων, ούτε για την αντιμετώπιση των ιδιοκτησιακών προβλημάτων.

Το διαβόητο διάταγμα, που θα ερχόταν με προσωπική παρέμβαση του υπουργού ΠΕΧΩΔΕ κ. Γιώργου Σουφλιά ως απάντηση σε φαινόμενα... υπουργικών αναψυκτηρίων, έρχεται, τελικά, όχι μόνο να διαιωνίσει τη σημερινή κατάσταση, αλλά και να επιβραβεύσει τους παρανομούντες! Πιο συγκεκριμένα:

Ο Υμηττός (έκταση 81.230 στρεμμάτων, το σύνολο των οποίων κηρύχθηκε αναδασωτέα περιοχή με υπουργική απόφαση του 1934 και υπάγεται στο δίκτυο Natura) χωρίζεται σήμερα με το Προεδρικό Διάταγμα του 1978 σε δύο ζώνες: στη ζώνη Α΄, που καταλαμβάνει τον πυρήνα του ορεινού όγκου και στην οποία επιτρέπονται χρήσεις αναψυχής και πολιτισμού και κτίρια έως 150 τ.μ. Και στη ζώνη Β΄ που καταλαμβάνει την περιφερειακή περιοχή και στην οποία επιτρέπεται η εγκατάσταση κοινωφελών και κοινόχρηστων λειτουργιών, με τα γνωστά αποτελέσματα.

Τι προβλέπουν οι νέες ρυθμίσεις

Το νέο σχέδιο προεδρικού διατάγματος, που δόθηκε προ ημερών στους δήμους της περιοχής και σε φορείς για διαβούλευση, χωρίζει την περιοχή σε τρεις ζώνες (Α΄, Β΄ και Ε΄) και οκτώ υπο-ζώνες. Η νέα ζώνη Α΄ συμπίπτει με τα σύνορα της παλαιάς, ενώ η έκταση της ζώνης Β΄ έχει μειωθεί μετά την αφαίρεση δύο περιοχών με αυθαίρετα! Οσον αφορά τις υπο-ζώνες:

- Η ζώνη Α1 είναι απόλυτης προστασίας, στην οποία όμως διατηρούνται χρήσεις αναψυχής και επιτρέπεται η κατασκευή αναψυκτηρίων. Η μοναδική και μάλλον επουσιώδης διαφοροποίηση στην Α΄ ζώνη σε σχέση με το παρελθόν είναι η μείωση των τετραγωνικών των αναψυκτηρίων από 150 τ.μ. σε 100 τ.μ.

- Η ζώνη Α2 ονομάζεται «περιαστικό πάρκο» και σε αυτήν επιτρέπονται χρήσεις αναψυχής και πολιτισμού, η κατασκευή αναψυκτηρίων και περιπτέρων πληροφόρησης ή αναψυχής.

- Η ζώνη Β1 παραμένει ως υποδοχέας «κοινωφελών λειτουργιών». Δηλαδή, επιτρέπονται νοσοκομεία και θεραπευτήρια, εκπαιδευτήρια, πολιτιστικοί χώροι, αθλητικά κέντρα κ.λπ.

- Η ζώνη Β2 έχει τον ίδιο χαρακτήρα με την Β1, χωρίς τη δυνατότητα ανέγερσης νοσοκομείων και θεραπευτηρίων.

- Η ζώνη Β3 έχει τον ίδιο χαρακτήρα με την Β1, χωρίς τη δυνατότητα ανέγερσης νοσοκομείων, θεραπευτηρίων και εκπαιδευτηρίων.

- Η ζώνη Β4 θα αποτελέσει μελλοντικά το Μητροπολιτικό Πάρκο Γουδί, το οποίο θα θεσμοθετηθεί... στο μέλλον με άλλο Προεδρικό Διάταγμα. Λύση «σαλαμοποίησης», που δημιουργεί εύλογη απορία για τις προθέσεις της, με δεδομένο ότι χρησιμοποιήθηκε προσφάτως στην περίπτωση της Πάρνηθας για να νομιμοποιήσει το βιοτεχνικό πάρκο «Τεχνόπολη» μέσα στον εθνικό δρυμό.

- Η ζώνη Ε1 που καθορίζεται ως πάρκο κεραιών ραδιοφωνίας - τηλεόρασης, σε μια προσπάθεια να συμμαζευτεί το δάσος των κεραιών.

- Η ζώνη Ε2, που περιλαμβάνει νεκροταφεία.

Ταυτόχρονα, το διάταγμα προτείνει να εξαιρεθεί από τη Β΄ ζώνη (και να νομιμοποιηθεί) έκταση 10 στρεμμάτων με πολυκατοικίες στην Αγία Παρασκευή καθώς και παράνομες βιομηχανικές εγκαταστάσεις στα Μεσόγεια σε έκταση 290 στρεμμάτων. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο παρελθόν το ΥΠΕΧΩΔΕ είχε επιχειρήσει να νομιμοποιήσει τις δύο αυτές περιοχές, μαζί με άλλους οικισμούς παρανομούντων περί τον Υμηττό (Χέρωμα Βάρης, Σκάρπιζα, Κίτσι και Προφήτης Ηλίας Κορωπίου, Πανόραμα Παιανίας), αλλά και τις εγκαταστάσεις υψηλής τάσης της ΔΕΗ. Ωστόσο, η προσπάθεια προσέκρουσε στις αντιρρήσεις του ΣτΕ.

«Αναπτυξιακές» ευκαιρίες - εμπορικά «φιλέτα»

Τι διαφαίνεται λοιπόν από το νέο σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος για τον Υμηττό; Οτι δεν έχει την πρόθεση να αντιμετωπίσει τα προβλήματα των αυθαιρέτων και των καταπατήσεων, αλλά να δώσει νέες «αναπτυξιακές ευκαιρίες». «Ο θεσμός της Α΄ και Β΄ ζώνης που προέβλεπε το διάταγμα του 1978 εκ των πραγμάτων τελικά απέτυχε» εξηγεί στην «Κ» ο κ. Γιάννης Πολύζος, καθηγητής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων και αντιπρύτανης του ΕΜΠ.

«Με την πάροδο των χρόνων ανεγέρθησαν κτίρια, αυθαίρετα ή νόμιμα, υπό την «ομπρέλα» του κοινωφελούς χαρακτήρα. Αυτό που θα έπρεπε το νέο διάταγμα να ξεκαθαρίζει, είναι ότι δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια δόμησης στον Υμηττό, ούτε καν για χρήσεις που έχει ανάγκη η πόλη, όπως χρήσεις υγείας, παιδείας και αθλητισμού. Δεν έχουμε περιθώριο να χάσουμε άλλο πράσινο. Θα έπρεπε ολόκληρος ο Υμηττός να ανήκει σε μία και μόνο ζώνη με δασικό χαρακτήρα, χωρίς «παραθυράκια». Αντίθετα το νέο διάταγμα δημιουργεί υπο-κατηγορίες, με σκοπό να «φωτογραφίσει» καταστάσεις και να επισημοποιήσει τη σημερινή κατάσταση».

«Το νέο σχέδιο διαιωνίζει την κατάσταση που υποτίθεται ότι ήρθε να αντιμετωπίσει» λέει στην «Κ» ο κ. Πάνος Τότσικας, περιβαλλοντολόγος και επικεφαλής της Διαδημοτικής Συντονιστικής Επιτροπής για τη Διάσωση του Υμηττού. «Αφήνει περιθώρια για να υποκύψει στις πιέσεις των δήμων για ακόμα περισσότερες εντάξεις αυθαιρέτων –παρότι τις απέρριψε το Συμβούλιο της Επικρατείας–, δεν απομακρύνει τις οχλούσες δραστηριότητες όπως τους σταθμούς απορριμματοφόρων και τα οκτώ στρατόπεδα, αδιαφορεί για το ιδιοκτησιακό και τις διεκδικήσεις. Οσο επιτρέπεται η δόμηση στον Υμηττό, τόσο το πράσινο θα κατατρώγεται από το τσιμέντο, μέχρι βέβαια να μείνει ένα παρκάκι... σε ανάμνηση».

Οι πρώτες «παρενέργειες», πάντως, από τη δημοσιοποίηση του σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος είναι ήδη γεγονός. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ» ήδη κυκλοφορούν στην αγορά ακινήτων πληροφορίες για το επόμενο εμπορικό «φιλέτο», την περιοχή κοντά στο στρατόπεδο Σακέτα όπου θα δημιουργηθεί ο κόμβος της επέκτασης της Αττικής Οδού προς τα Μεσόγεια. Βάση στα σχέδια φαίνεται να δίνει (αναξιοποίητη έως τώρα) πρόβλεψη στο νόμο για την Αττική Οδό, που δίνει δυνατότητα δημιουργίας «ζώνης ελεγχόμενης ανάπτυξης», δηλαδή εμπορικών εγκαταστάσεων.

Ταυτόχρονα, από την ανατολική πλευρά του Υμηττού, «παράγοντες» μοιράζουν απλόχερα υποσχέσεις για νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων, λέγοντας ότι έχουν ως «εκ των έσω» πληροφορίες.

Το πολυετές σίριαλ της νομιμοποίησης αυθαιρέτων

Επίκειται τελικά ή όχι κάποια ρύθμιση για τα αυθαίρετα; Το ΥΠΕΧΩΔΕ απαντά αρνητικά, ωστόσο, η φημολογία έχει φουντώσει για τα καλά, παράλληλα με την εκλογολογία. Η σύνδεση αυθαιρέτων και εκλογών δεν είναι βέβαια... αυθαίρετη, με δεδομένο ότι αφορά το 1/4 των ιδιοκτητών κατοικιών στη χώρα και ότι οι κυβερνήσεις της τελευταίας εικοσαετίας έχουν συνηθίσει σε προεκλογικές «ρυθμίσεις» και παροχές.

Η ξεπερασμένη πλέον (από την έλλειψη επιστημονικής τεκμηρίωσης) συζήτηση για τα αίτια της αυθαίρετης δόμησης δείχνει τα τελευταία χρόνια χωρίς κανένα νόημα: η αυθαίρετη δόμηση στην Ελλάδα είναι καθεστώς και συντηρεί μια τεράστια «βιομηχανία». Τα αυθαίρετα εκτιμάται ότι ξεπερνούν το 1,5 εκατομμύριο, χωρίς να συνυπολογιστούν ένα εκατομμύριο αυθαίρετοι ημιυπαίθριοι χώροι. Ακόμα και το επιχείρημα ότι η αυθαίρετη δόμηση προκαλείται από την έλλειψη πολεοδομημένης γης δείχνει μετέωρο, αφού στα τελευταία είκοσι χρόνια εντάχθηκαν στο σχέδιο πόλης ως περιοχές πρώτης και δεύτερης κατοικίας περισσότερα από 600.000 στρέμματα, με περίπου 700 προεδρικά διατάγματα και αποφάσεις. Η ανέγερση αυθαιρέτων, όμως, δεν ανασχέθηκε...

Η ανέγερση αυθαιρέτων δεν ανασχέθηκε βέβαια ούτε από τις ειδικές ρυθμίσεις της Πολιτείας, που κατά σύμπτωση γίνονταν κατά βάση σε προεκλογικές περιόδους. Εξαίρεση, ο νόμος 1337/83, επί υπουργίας Αντώνη Τρίτση. «Ο νόμος είχε ως σύνθημα ότι όποιος δήλωνε το αυθαίρετό του θα μπορούσε να το διατηρήσει και ότι αυτή θα ήταν η τελευταία γενιά αυθαιρέτων», εξηγεί στην «Κ» ο κ. Μάρκος Φραγκουδάκης, μέλος της ομάδας εργασίας του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας για τα αυθαίρετα. «Ομως, τα προβλήματα που παρουσίασαν οι ρυθμίσεις κατά την εφαρμογή τους, ουδείς φρόντισε να τα ρυθμίσει αποτελεσματικά, με αποτέλεσμα ο πρωτοποριακός αυτός νόμος μετά είκοσι χρόνια εφαρμογής να είναι, πλέον, αναποτελεσματικός». Αυθαίρετα, λοιπόν, συνέχισαν να υπάρχουν μετά το 1983 και οι κυβερνήσεις που ακολούθησαν εφεύρισκαν διάφορες «ρυθμίσεις», με κεντρικό άξονα την εισπρακτική πλευρά. Για παράδειγμα, το 1994 ανακοινώθηκε η επιλεκτική ηλεκτροδότηση αυθαιρέτων για κοινωνικούς λόγους, με αποτέλεσμα οι μισοί αυθαιρετούντες να εμφανιστούν ως νεφροπαθείς, καρδιοπαθείς και καρκινοπαθείς! Το 2003 ο νόμος 3212 οδήγησε στη νομιμοποίηση 40.000-50.000 αυθαιρέτων, κυρίως στην Ανατολική Αττική, συνδέοντάς τα «άνευ όρων» με τα δίκτυα κοινής ωφελείας. «Με τον νόμο αυτό πήραν ρεύμα ακόμα και κτίρια για τα οποία εκκρεμούσαν πρωτόκολλα κατεδάφισης!», λέει στην «Κ» ο κ. Φραγκιουδάκης. «Ακόμη χειρότερα, πήραν ρεύμα οικόπεδα χωρίς σπίτι, προσθέτοντας σπίτι μόνο στη φωτογραφία με ένα κολάζ στον ηλεκτρονικό υπολογιστή».

Μέρος άρθρου του Γιωργου Λιαλιου

ΠΗΓΗ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

15.2.09

Κυριακή 8 Φεβρουαρίου 2009

Ούτε γκαλερί ούτε μουσεία είναι... τα νέα ξενοδοχεία


Ούτε γκαλερί ούτε μουσεία είναι... τα νέα ξενοδοχεία
Για επισκέπτες με εικαστικές ανησυχίες
Tης Σαντυς Τσαντακη
Αλλοι έχουν μείνει στην εποχή που αρκούσαν πέντε αστέρια και άλλοι γνωρίζουν ποια είναι τα δέκα καλύτερα μπουτίκ ξενοδοχεία στον κόσμο. Οι δεύτεροι έχουν ήδη κάνει κράτηση στο πιο αγαπημένο τους «μικρό» design ξενοδοχείο στη Γερμανία (το Art’otel με έργα Αντι Γουόρχολ), αφού τα περισσότερα art hotels συγκεντρώνονται στην Ευρώπη στο Βερολίνο, στο Δουβλίνο, στη Βενετία και στην Αμερική, στο Μαϊάμι και στο Λας Βέγκας. Τα σύγχρονα ξενοδοχεία επενδύουν στην ατμόσφαιρα, που ναι μεν σε κάνει να νιώθεις σαν στο σπίτι σου, την ίδια στιγμή όμως βιώνεις μια φαντασίωση, ένα όνειρο: πώς θα ήθελες να είναι το σπίτι σου. Και κάπως έτσι μάλλον γεννήθηκε η ανάγκη για τη δημιουργία ξενοδοχείων τέχνης, concept art hotels, που λειτουργούν σαν γκαλερί, σαν μουσεία για όλους, σαν εκθέσεις ζωγραφικής που φιλοξενούνται ακόμη και στους διαδρόμους, χωρίς εισιτήριο, με μόνη προϋπόθεση ότι θα πληρώσεις το αντίτιμο τουλάχιστον για μία βραδιά…
Τα art hotels δεν φτιάχτηκαν από καλλιτέχνες για καλλιτέχνες, αλλά για επισκέπτες με εικαστικές ευαισθησίες και ανησυχίες. Η ανατροπή στους ξενοδοχειακούς χώρους παγκοσμίως έφτασε –ευτυχώς για όλους– και εδώ. Η νέα τάση έχει να κάνει κυρίως με την ανάγκη όλων να ζήσουν κάτι διαφορετικό, να γίνουν συλλέκτες έστω και ευκαιριακά, από σπόντα, να συμβιώσουν με έργα τέχνης, στο μπάνιο, στο μπαρ, στο εστιατόριο, να κοιμηθούν και να ξυπνήσουν σε έναν κόσμο με χρώματα, και όχι σ’ ένα λευκό κουτί με ένα κομοδίνο και ένα συμπαθητικό πρωινό μετά.
Classical Hotels
Στην αλυσίδα των Classical Hotels για παράδειγμα –όπου έχουν φροντίσει να τυπώσουν και ένα Βιβλίο Τέχνης (Art Book 2008) με όλους τους καλλιτέχνες που εκτίθενται στα «κλασικά» ξενοδοχεία μαζί με σύντομα βιογραφικά σημειώματα και φωτογραφίες των έργων– βλέπεις στιγμιότυπα ελληνικής σύγχρονης τέχνης σε σημεία που δεν θα φανταζόσουν πριν από κάποια χρόνια. Βλέπεις Δημήτρη Αντωνίτση και Tudor Diamond στο εστιατόριο Tudor Hall στο Classical King George Palace στο Σύνταγμα. Αλλά και τέχνη γκράφιτι από καλλιτέχνες του δρόμου, όπως είναι ο b. που γεννήθηκε το 1982, ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Εργο του συναντάμε στους τοίχους του Classical Baby Grand Hotel στην οδό Αθηνάς. Γκράφιτι όμως σχεδιάζει και ο Dreyk the Pirate στο ίδιο ξενοδοχείο, παροτρύνοντάς μας με πράσινα συννεφάκια και ροζ χταπόδια να κοιμηθούμε βαθιά: «Sleep deeply!». Σκηνές δρόμου σε χρυσούς και γήινους τόνους αποτυπώνει στους τοίχους του Βaby Grand και ο Στέλιος Φαϊτάκης, πάνω σε κινέζικους λόφους και γιαπωνέζικους κήπους…
Στο ίδιο μικρο-μεγάλο ξενοδοχείο ο Βασίλης Γρυπάρης έχει σχεδιάσει δωμάτια με στρουμφάκια, τον Σπάιντερμαν, τον Σούπερμαν, τον Μπάτμαν και άλλους σούπερ ήρωες. Είναι και ο Scott Campbell από το Τέξας που αφήνει ανεξίτηλα σημάδια, γνωστός για την τέχνη των τατουάζ, στο T-Palace lounge bar, στο Classical King George Palace: «I was very good at doing what I was told», γράφει.
Ο επισκέπτης θα δει και Ελένη Χριστοδούλου στη ρεσεψιόν του Classical Baby Grand Hotel, όπως και Ιερό Νερό από την Τζέλη Χατζηδημητρίου, αλλά το Classical King George Palace της πλατείας Συντάγματος δεν θα ήταν το ίδιο χωρίς το χιούμορ, τον κυνισμό, την παραστατικότητα και τη ζωντάνια του Κωνσταντίνου Κακανιά με την αιώνια μούσα του, την κυρία Τεπενδρή… «Αχ ντάρλινγκ Γιώργο, ψώνισα κι εγώ λιγάκι… Please help me». Εκείνη που ξεχωρίζει όμως είναι η Royal Penthouse Suite, όπως και όλες οι αρχαιοελληνικές αναφορές με το κιτς περιτύλιγμα με άποψη, με ή χωρίς την κυρία Τεπενδρή να χώνει τη μύτη της παντού.
Iσως να έχετε προσέξει και το πρώτο στο είδος του ξενοδοχείο στην Ελλάδα, Fashion House Hotel, το εννιαώροφο γυάλινο κτίριο στην Ομόνοια με τα 115 δωμάτια και τις σουίτες που σχεδίασαν Ελληνες σχεδιαστές μόδας, στυλίστες, φωτογράφοι, καλλιτέχνες. Στις έξτρα υπηρεσίες μελλοντολόγος, νταντά κατοικίδιων, δασκάλα πλεξίματος…
Design Hotels
Και ο Δάκης Ιωάννου όμως παραδίδει εδώ και χρόνια μαθήματα τέχνης στο Intercontinental, και αρκετά πιο πρόσφατα στα μικρότερα ξενοδοχεία Semiramis, Twenty One και Periscope. Στο Semiramis στην Κηφισιά, ένα κατεξοχήν design hotel που φέρει την υπογραφή του Karim Rashid, μέλος της αλυσίδας Design Hotels, μπορεί κανείς να αναζητήσει έργα από τη συλλογή του συλλέκτη, όπως τη Λευκή Νάνσι της Clare Woods, νεαρές Ασιάτισσες με την υπογραφή της Su-En Wong, τα tableaux vivant της Vanessa Beecroft, τις γκράφιτι αναλαμπές του Christopher Wool, το εκτυφλωτικό YE$ των Tim Noble & Sue Webster με τα 335 λαμπιόνια…
Να μην ξεχάσουμε κα το Periscope στη Χάρητος, το Art Hotel στην οδό Μάρνη αλλά και το Ochre & Brown Βoutique Hotel στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας στην περιοχή του Ψυρρή με 11 μόλις δωμάτια, μινιμαλιστικό look και θέα την Ακρόπολη. Τα δωμάτια είναι πολύ «Elle Deco», έγραψε η Daily Telegraph.
Για την ιστορία πάντως στο The Bellagio στο Λας Βέγκας μπορεί να βρει κανείς αυθεντικά έργα Ρούμπενς, Ντεγκά, Ρενουάρ, Βαν Γκογκ, Γκογκέν, Πικάσο, Μιρό...
8.2.09

Σάββατο 7 Φεβρουαρίου 2009

Το Πρώτο Νεκροταφείο στο έλεος βαρβάρων

Το Πρώτο Νεκροταφείο στο έλεος βαρβάρων
Αισθητική κακοποίηση των μνημείων από τα τσιμεντένια οστεοφυλάκια

Του Νικου Bατοπουλου

«Πόσο καιρό έχετε να περάσετε από το Α΄ Νεκροταφείo;». Η ερώτηση και μόνο δημιουργεί υποψίες. Το ένα μετά το άλλο τα τηλεφωνήματα μιλούσαν για το «ανήκουστο». «Ενα Νεκροταφείο έχουμε, πάει και αυτό...».

Ηταν κυρίως αγανάκτηση. Στην αρχή είχα πιστέψει ότι η ένταση οφειλόταν στην εγκατάλειψη των μνημείων, στην αμέλεια για το πράσινο ή στα πολλά ακόμη που μένει να γίνουν ώστε το Α΄ Νεκροταφείο της Αθήνας να είναι, όντως, το μικρό Pere Lachaise της πρωτεύουσας. Αλλά, το θέμα βρίσκεται αλλού. Ολοι, σχεδόν, οι μνημειακοί τάφοι του Α' Νεκροταφείου, τα νεοκλασικά μαυσωλεία, τα αγάλματα, έχουν περιχαρακωθεί από τοιχία ύψους δύο και πλέον μέτρων από μπετόν. Είναι τα οστεοφυλάκια, τα οποία έστησε η αρμόδια για θέματα Κοιμητηρίων υπηρεσία του Δήμου Αθηναίων καταπατώντας κάθε έννοια αισθητικής, ιστορικής συναίσθησης και κοινής λογικής.

Βαρβαρότητα

Σε επικοινωνία της «Κ» με το Τμήμα Παραδοσιακών Κτιρίων και Μνημείων της Διεύθυνσης Αρχιτεκτονικού του Δήμου Αθηναίων (στο οποίο υπάγεται η αρμόδια Επιτροπή Προστασίας Αθηναϊκών Μνημείων), δηλώθηκε άγνοια του θέματος. Πολίτες της Αθήνας είχαν θορυβηθεί για τη βαρβαρότητα που είχε συντελεσθεί, φωτογραφίες είχαν κυκλοφορήσει, και η αρμόδια Υπηρεσία του Δήμου δήλωνε «έκπληξη». Τα τεκμήρια, όμως, μιλούν μόνα τους.

Πληροφορίες αναφέρουν ότι η αρχική σκέψη ήταν να τοποθετηθούν οστεοφυλάκια περιμετρικά του μαντρότοιχου του Α' Νεκροταφείου (χωρίς και αυτή η λύση να είναι, φυσικά, ιδανική). Τι μεσολάβησε ώστε τα τσιμεντένια οστεοφυλάκια να πλαισιώσουν μνημεία τα οποία ανήκουν στην ιστορία της νεοελληνικής γλυπτικής του 19ου αιώνα, οφείλει να μας το εξηγήσει ο Δήμος Αθηναίων. Επειδή στην Ελλάδα έχουν γυρίσει πίσω και αισθανόμαστε την ανάγκη να συζητήσουμε εκ νέου για τα αυτονόητα πάνω σε ζητήματα τα οποία σε άλλες πολιτισμένες χώρες έχουν επιλυθεί εδώ και δεκαετίες, οφείλει κανείς να περιφρουρήσει τα όποια - ελάχιστα- κατάλοιπα αστικής ιστορίας έχουν απομείνει στην Αθήνα. Οι διαχειριστές του Α' Νεκροταφείου της Αθήνας δίνουν την εντύπωση - και περιμένουμε να μας διαψεύσουν όχι με θεωρίες αλλά με πράξεις - ότι δεν γνωρίζουν «τι έχουν στα χέρια τους».

Δίκτυο Κοιμητηρίων

Το Α' Νεκροταφείο της Αθήνας, αντί να είναι πηγή περηφάνιας και βασικό αξιοθέατο της πρωτεύουσας, όπως συμβαίνει με όλα τα μικρά και μεγάλα ιστορικά κοιμητήρια του κόσμου, είναι ένας μόνιμος «πονοκέφαλος». Πώς το καταφέρνει αυτό ο Δήμος Αθηναίων είναι άξιο περιεργείας, καθώς υπάρχουν ευρωπαϊκά προγράμματα προστασίας και ανάδειξης ιστορικών κοιμητηρίων και σύνδεσής τους σε δίκτυα ανταλλαγής πληροφοριών και νέων εξελίξεων για προστασία και αισθητική βελτίωση.

Αξίζει να δει κανείς τι έχει κάνει η Βουδαπέστη στο εκπληκτικής ομορφιάς και ατμόσφαιρας κοιμητήριο Kerepesi, όπου τα ταφικά μνημεία συνδιαλέγονται μοναδικά με τη φύση. Αντιστοίχως, η Αθήνα με το Α' Νεκροταφείο της συμμετέχει σε ένα ευρωπαϊκό διάλογο που αναδεικνύει τη σχέση των αστών με τον θάνατο και όπως αυτή αναδείχθηκε με την γλυπτική.

Ολα αυτά για τους διαχειριστές του Α' Νεκροταφείου της Αθήνας είναι, προφανώς, «πολυτέλεια» όταν υπάρχουν «ζωτικά προβλήματα χώρου». Κάθε αστικός χώρος, όμως, έχει τα πρακτικά του ζητήματα που διαρκώς αναφύονται και καλούν προς επίλυση.

Η επιλογή της πλέον βάρβαρης λύσης δεν τιμάει κανέναν και επιπλέον θέτει σημαντικά ερωτήματα για την καταλληλότητα προσώπων και θεσμικών οργάνων. Γιατί, όταν μία πόλη σαν την Αθήνα δεν αντιλαμβάνεται, μέσω των καθ' ύλην αρμοδίων οργάνων της, τις ιστορικές παραμέτρους και την ανάγκη αισθητικής περιφρούρησης όσων νησίδων απέμειναν, τότε υπάρχει ένα σοβαρό πρόβλημα που έχει να κάνει με τα πρόσωπα εκείνα που έχουν άποψη για τη διαχρονική φυσιογνωμίας της πρωτεύουσας.

Περιπτώσεις ανά την Ελλάδα

Τα ιστορικά κοιμητήρια της Ελλάδος, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, κακοποιούνται συστηματικά. Η Αθήνα δεν είναι η εξαίρεση, είναι ο κανόνας. Απλώς, το Α΄ Νεκροταφείο της πρωτεύουσας, στο οποίο έχουν ταφεί οι επιφανείς της ελληνικής κοινωνίας και όπου μνημεία έχουν δημιουργήσει οι πρώτοι γλύπτες του νεοκλασικού 19ου αιώνα, είναι το πλέον εμβληματικό με υπερτοπική αξία.

Στην Ερμούπολη, το ιστορικό, παλαιό νεκροταφείο είναι πλήρως κακοποιημένο. Γλυπτά, μάρτυρες του αστικού θαύματος της Σύρας, είναι σπασμένα και ξεχαρβαλωμένα. Ανήκει στον Δήμο Ερμουπόλεως, αλλά όλες οι ενέργειες εκπορεύονται από την Α΄ Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων του ΥΠΠΟ, με έδρα, φυσικά, την Αθήνα.

Στη Χαλκίδα, η αναμόρφωση του παλαιού κοιμητηρίου, που είχε ως αποτέλεσμα εκτεταμένες εκταφές, είναι ένα ζήτημα που δημιούργησε σοβαρές εντάσεις στην τοπική κοινωνία. Πάντως, ο Δήμος Χαλκιδαίων διαβεβαίωσε -σε τηλεφωνική επικοινωνία- ότι τα ιστορικά μαυσωλεία και οι διατηρητέοι τάφοι «όχι μόνο δεν εθίγησαν, αλλά θα αποκατασταθούν και ότι όλες οι ενέργειες ελέγχονται από το ΥΠΠΟ, που έκανε αυτοψία».

Σημαντικό, ιστορικό κοιμητήριο έχουν όλες οι πόλεις - ιδίως της Παλαιάς, λεγόμενης, Ελλάδας, όπου ο νεοκλασικισμός είχε μεγαλύτερη διάδοση. Η Πάτρα έχει το δικό της, θαυμάσιο Α΄ Νεκροταφείο, με εξαιρετικά μνημεία και σχεδιασμό ιταλικού τύπου κατά τα πρότυπα των κοιμητηρίων ιταλικών πόλεων, που θεωρούνται από τα καλύτερα της Ευρώπης. Για το ιστορικό κοιμητήριο της Πάτρας έχει εκδοθεί, το 2004, η σημαντική μελέτη της ιστορικού - αρχαιολόγου Γιώτας Καϊκα - Μαντανίκα με τίτλο «Η αστική τάξη στη γειτονιά των αγγέλων. Πάτρα: Α΄ Νεκροταφείο (1880-1920)» (εκδ. Γιάννης Πικραμένος, info@synedra. gr). Οι φωτογραφίες του Αντώνη Τσίληρα μιλούν από μόνες τους.

Ασφαλώς, υπάρχει μεγάλος αριθμός σημαντικών κοιμητηρίων σε όλη την Ελλάδα με καλά και κακά παραδείγματα βελτίωσης, ανάδειξης ή κακοποίησης.

Το θέμα είναι ότι η αισθητική κουλτούρα των ιστορικών κοιμητηρίων -ζήτημα που προκαλεί σπουδαίες μελέτες και αποτελεί και κομμάτι «ειδικού» τουρισμού ακόμη- είναι στην Ελλάδα παραμελημένη και ενδεχομένως παρεξηγημένη. Θυμάμαι τις σπουδαίες φωτογραφίες του συγγραφέα Μισέλ Φάις σε ένα πολύ ιδιαίτερο λεύκωμα που είχε εκδώσει προ ετών, όπως και τις φωτογραφίες του Στέλιου Σκοπελίτη για το Α΄ Νεκροταφείο της Αθήνας, ένας ύμνος στον «κήπο των νεκρών». Ενδεικτικά τις αναφέρω για να υπογραμμίσω πόσο συγκίνηση μπορεί να προκαλέσει ο ιστορικός τόπος ενός κοιμητηρίου.

===============================================================

Αποψη: Να σταματήσει η καταστροφή

Της Mαρως Kαρδαμιτση - Aδαμη*

Πριν από πολύ καιρό (περίπου δύο χρόνια ίσως και περισσότερο), η Επιτροπή Προστασίας Αθηναϊκών Μνημείων (ΕΠΑΜ) είχε εγκρίνει την κατασκευή λιτών διάτρητων στοιχείων από μπετόν πάνω σε σχέδια της αρχιτέκτονος του δήμου, Ελ. Μποτσάκου, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν ως ανοικτά οστεοφυλάκια. Τα στοιχεία αυτά θα τοποθετούνται περιμετρικά και σε επαφή με τη μάνδρα - περίβολο του νεκροταφείου.

Ξαφνικά και χωρίς καμία προηγούμενη έγκριση της ΕΠΑΜ, άρχισαν να τοποθετούνται τέτοια στοιχεία σε διάφορες κεντρικές περιοχές του κοιμητηρίου (δεξιά από την κυρία είσοδο, πίσω από τον Αγιο Λάζαρο κ.λπ.), κατατεμαχίζοντας τη συνέχεια και αλλοιώνοντας την αισθητική ποιότητα του χώρου.

Το θέμα είναι ιδιαίτερα σοβαρό και ελπίζω ο δήμαρχος Αθηναίων κ. Κακλαμάνης και ο αντιδήμαρχος και προεδρεύων της ΕΠΑΜ κ. Αθ. Καφέζας να σταματήσουν αμέσως την καταστροφική αυτή παρέμβαση. Ας μην ξεχνάμε ότι το Α΄ Κοιμητήριο της Αθήνας είναι στο σύνολό του κηρυγμένο ως μνημείο και ότι σ’ όλους τους οδηγούς της πόλης συμπεριλαμβάνεται πρόταση για επίσκεψή του.

Καταστρέψαμε την πόλη των ζωντανών, ας προστατέψουμε τουλάχιστον αυτή των κεκοιμημένων.

* Η Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη είναι αρχιτέκτων.

ΠΗΓΗ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

7.2.09

ShareThis