Επικοινωνία: Ο τηλεοπτικός μύθος που άλλαξε τον κόσμo (Κέννεντι)

Πενήντα χρόνια ακριβώς συμπληρώθηκαν την 22α Νοεμβρίου από την ημέρα κατά την οποία η πρώτη on camera τραγωδία άλλαξε την ιστορία της τηλεόρασης και μαζί της τον παγκόσμιο πολιτισμό, αλλάζοντας τους κώδικες επικοινωνίας, την αισθητική και την αντίληψη της πραγματικότητας. Η δολοφονία του Τζον Φ. Κένεντι στο Ντάλας, εκείνο το πρωινό του Νοεμβρίου, κατά τη διάρκεια της απευθείας κάλυψης από το τοπικό δίκτυο KRLD της περιοδείας του και με τα εθνικά δίκτυα σε άμεση σύνδεση, υπήρξε το γεγονός που συνέδεσε έκτοτε οριστικά την τηλεοπτική κάμερα με τη διαμόρφωση της συνείδησης του κόσμου για την πραγματικότητα.
Εκείνη ακριβώς η στιγμή, που η Τζάκι με το άψογο ροζ ταγέρ της πηδάει πάνω από το γερτό σώμα του Αμερικανού προέδρου πανικόβλητη, ενώ οι άνδρες της ασφαλείας δεν έχουν συνέλθει από την έκπληξη, υπήρξε η εικόνα που έμελλε να προσθέσει στην τηλεοπτική ενημέρωση ένα νέο στοιχείο, αλλάζοντας το ύφος και τους στόχους της, την καθήλωση του κοινού διά του συγκλονισμού του. Ηταν το στοιχείο που τροφοδότησε έκτοτε τη σύγκρουση εφημερίδων και τηλεόρασης.
Υπήρξε, ωστόσο, ένα ακόμη στοιχείο σε αυτή την τηλεοπτική στιγμή. Εκεί, μπροστά στην οθόνη, η οποία αναμετέδιδε το ιστορικό γεγονός με τρόπο που οι θεατές αισθάνονταν μέρος της ιστορίας εν τω γεννάσθαι, συντελούνταν ταυτοχρόνως και μια μύχια εξέλιξη, την οποία ούτε η λογοτεχνία ούτε ο κινηματογράφος είχαν καταφέρει να τελειοποιήσουν: η συναισθηματική ένωση του αμερικανικού έθνους μέσω της κοινής εμπειρίας. Εμελλε έκτοτε ολόκληρο το οικοδόμημα της τηλεοπτικής ενημέρωσης να προσανατολιστεί σε αυτό ακριβώς το κυνήγι του συγκλονισμού του κοινού, εκφυλίζοντας, όπως ήταν φυσικό, σταδιακά τις μεθόδους και τις αρχές της ενημέρωσης, για να φτάσει, μερικές δεκαετίες αργότερα, αυτή η αντίληψη περί ενημέρωσης να οριστεί ως «τρομολαγνεία».
Στην πραγματικότητα ήταν η πρώτη στιγμή της τηλεόρασης που αποτύπωνε ένα αίσθημα κινδύνου για την αμερικανική κοινωνία, η οποία μέχρι τότε, τουλάχιστον ως προς την τηλεοπτική της εκδοχή, ζούσε το όνειρο της διαρκούς και απρόσκοπτη ανόδου –μορφωτικής, επαγγελματικής και οικονομικής– της μεσαίας τάξης. Ηταν το πρώτο πλήγμα στις βεβαιότητες του κόσμου, μία από τις οποίες εκείνη τη στιγμή ήταν ότι ο Τζέι Εφ Κένεντι θα γινόταν ο καλύτερος πρόεδρος των ΗΠΑ. Ούτε αυτό ωστόσο στάθηκε ποτέ δυνατόν να επαληθευτεί. Η δολοφονία του αγαπημένου της τηλεόρασης «Τζέι Εφ» κράτησε τον μύθο του αναλλοίωτο και λαμπερό μέχρι σήμερα, τη φιγούρα του νεανική και γοητευτική, την οικογενειακή του ζωή ένα σαπουνοπερικό παραμύθι, στο οποίο όσα αποκαλύφθηκαν κατόπιν –απιστίες, ιδιωτικά πάθη κ.λπ.– απλώς πρόσθεσαν μεγαλύτερη γοητεία για ένα κοινό, το οποίο εθιζόταν όλο και περισσότερο στο θέαμα της πολιτικής, απομακρυνόμενο από την ουσία της.

Εκείνη πάντως η live αναμετάδοση της δολοφονίας, που αποτελεί έκτοτε case study για τις αμερικανικές πανεπιστημιακές σπουδές δημοσιογραφίας, υπήρξε το ισχυρό αποτύπωμα όλων των ελαττωμάτων και των προτερημάτων αυτής της μεθόδου ενημέρωσης.

Οι ρεπόρτερ αναμετέδιδαν ό,τι έβλεπαν, χωρίς έλεγχο, και αυτό ήταν ό,τι ακριβώς έβλεπε και ένιωθε ο κόσμος εκείνη τη στιγμή. Στο κεντρικό στούντιο του CBS επιβεβαίωνε τα γεγονότα ο Γουόλτερ Κρονκάιτ, η «φωνή της Αμερικής», το πρόσωπο που εμπιστεύονταν περισσότερο απ’ όλους οι πολίτες, ενσαρκωτής των ιερότερων φαντασιώσεων της μεσαίας τάξης – προερχόμενος από αυτήν, μορφωμένος, επιτυχημένος, σοβαρός. Μπορεί να χρειάστηκε να περιμένει, μέχρι να ζεσταθούν οι προβολείς και να γίνει η σύνδεση με το Ντάλας, δέκα ολόκληρα λεπτά από τη στιγμή των πυροβολισμών (ενώ προβαλλόταν η σαπουνόπερα «As the World Turns»), αλλά η Αμερική πίστεψε μόνον όταν είδε τα υγρά του μάτια ενώ έλεγε τη φράση ότι ο πρόεδρος ήταν νεκρός και άκουσε το ράγισμα στη φωνή του. Ποτέ πια ο κόσμος δεν θα ήταν ίδιος. Είχε αλλάξει για πάντα η τηλεόραση.

Ναι, ο Τζέι Εφ Κένεντι ήταν ο πρώτος πολιτικός στην ιστορία που θεμελίωσε τις στενές σχέσεις τηλεόρασης και πολιτικής και μετέτρεψε την εκλογή προέδρου σε σόου δίνοντας ώθηση σε κοσμογονικές αλλαγές. Ισως δεν φανταζόταν ποτέ ότι η πρόσκληση της Τζάκι στην εκπομπή του Μάροου θα εξελισσόταν μέσα σε μερικές δεκαετίες στην τηλεόραση που ασχολείται με τις κομμώσεις της Χίλαρι και τα γυμνασμένα μπράτσα της Μισέλ Ομπάμα, ούτε φυσικά θα είχε διανοηθεί ότι η live επικοινωνία ενός Αμερικανού προέδρου με τον λαό του θα κορυφωνόταν στο προεδρικό ριάλιτι του Κλίντον να ομολογεί «ανάρμοστη σχέση». Αλλωστε, υπήρξε και ο μοναδικός έκτοτε πρόεδρος που με μια «συμφωνία κυρίων» με τους δημοσιογράφους –όλοι τότε ήταν κύριοι– θα έμενε προφυλαγμένη η ιδιωτική του ζωή μέχρι τον θάνατό του.

Της Πόπης Διαμαντάκου

Πηγή Καθημερινή

24.11.2013