Περί φιλανθρωπίας κια φτώχειας : Αλληλεγγύη, μία αρχή...

«Oσο θα συνεχίζεται η παρούσα εξέλιξη του πολιτισμού, θα βλέπουμε τις απολαύσεις να αυξάνονται στον μέγιστο βαθμό· η κοινωνία θα τελειοποιείται, θα γίνεται σοφότερη· η ζωή πιο άνετη, γλυκύτερη, ομορφότερη, μακρύτερη σε διάρκεια· αλλά ταυτόχρονα, ας είμαστε ικανοί να το προβλέψουμε, αδιάκοπα θα αυξάνεται ο αριθμός εκείνων που θα αναγκάζονται να καταφεύγουν στη στήριξη των ομοίων τους για να λάβουν ένα μικρό μέρος όλων αυτών των αγαθών. Θα μπορέσουμε να επιβραδύνουμε αυτή τη διπλή κίνηση· οι ειδικές συνθήκες στις οποίες βρίσκονται οι διάφοροι λαοί θα επιταχύνουν ή θα αναστείλουν την πορεία της, αλλά κανείς δεν μπορεί να τη σταματήσει. Ας σπεύσουμε λοιπόν να αναζητήσουμε τα μέσα για να αμβλύνουμε τα αναπόφευκτα δεινά που ήδη μπορούμε εύκολα να προβλέψουμε». Εγραφε ο Γάλλος ιστορικός και πολιτικός στοχαστής Αλέξις ντε Τοκβίλ τον 19ο αιώνα, στο δοκίμιό του «Μνημόνιο για τη φτώχεια». Το έργο κυκλοφόρησε στα ελληνικά πολύ πριν από την κρίση (μέσα της δεκαετίας του 2000 από τις εκδόσεις Πόλις). Ο αναγνώστης ακολουθεί το πνευματικό δρομολόγιο ενός ανθρώπου που είδε στα ταξίδια του στην Αμερική και στην Ευρώπη τη φτώχεια, την περιέγραψε, προσπάθησε να την «καταγγείλει». Ηταν αριστοκράτης, θεωρήθηκε (από ορισμένους) πρόδρομος του νεοφιλελευθερισμού, τον χαρακτήριζε μια πολύ δυνατή αίσθηση ανθρώπινης αλληλεγγύης. Στο χθεσινό φύλλο της «Κ» διαβάζουμε: η Παγκόσμια Τράπεζα προειδοποιεί πως η μεγαλύτερη απειλή για την παγκόσμια οικονομία είναι η φτώχεια. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat «το 31% των Ελλήνων βρίσκεται αντιμέτωπο με το φάσμα της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού». Σημειώνεται μάλιστα ότι τα στοιχεία αφορούν το 2011... Μείωση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ, μείωση πληθυσμού, σαρωτική ανεργία. Τα χρόνια της κρίσης οι σχετικές μετρήσεις είναι μια διαρκής υπόμνηση του χειρότερου. Και μπορεί όλοι να αναγνωρίζουν ως (μερική τουλάχιστον) θεραπεία την αύξηση της απασχόλησης, οι προσπάθειες όμως προς αυτήν την κατεύθυνση μοιάζουν αναιμικές αν όχι αδύναμες να αναχαιτίσουν το διογκούμενο ρήγμα ανάμεσα στη φτώχεια και στον πλούτο. Κάποιοι προειδοποιούν για πολιτικές και κοινωνικές αναταραχές, κάποιοι περιγράφουν το μέλλον ως έναν εφιάλτη στον οποίο οδηγούν οι λανθασμένες πολιτικές επιλογές, κάποιοι βλέπουν σταδιακή ανάκαμψη και διέξοδο με κόπο και θυσίες. Σε αυτήν τη μεταβαλλόμενη ανθρωπογεωγραφία με μεγάλες ομάδες πληθυσμού να πιέζονται προς την έξοδο (και όχι τη διέξοδο) και την κοινωνική περιθωριοποίηση, δεν υπάρχει πιο αποτελεσματικό μέσο ανάσχεσης της φτώχειας (έστω των συνεπειών της) από την αλληλοβοήθεια. Ο Τοκβίλ την ονόμαζε φιλανθρωπία ιδιωτικού χαρακτήρα (εναντιωνόταν σε εκείνη του δημόσιου – για τους λόγους του). Και να, που όση απόσταση και αν διανύσαμε από τα μέσα του 19ου αιώνα, όσο πιο σύνθετη και πολύμορφη είναι η πραγματικότητα που μας περιβάλλει, όσο κι αν αποθεώθηκε και τώρα καταρρέει το κοινωνικό κράτος, παραμένει αξία σταθερή και αναλλοίωτη η «φιλανθρωπία». Το ανιδιοτελές ενδιαφέρον προς τον συνάνθρωπο. Δεν φτάνει για να ανατρέψει το 31%. Μπορεί όμως να το αμβλύνει. Αλλά γι’ αυτό δεν αρκούν τα ένα ή δύο ιδρύματα που κάθε τόσο δηλώνουν με ανακουφιστικές δωρεές την παρουσία τους. Δεν αρκούν ούτε οι ΜΚΟ ούτε οι εντεινόμενες προσπάθειες των δήμων. Το μίσος δεν θρέφεται μόνο από τις ταξικές ανισότητες αλλά και από την προκλητική αδιαφορία του πλούτου που αυγαταίνει, ερήμην και εις βάρος της κοινωνίας. Της Μαρίας Κατσουνάκη Καθημερινή 9.10.13