Ο αρχιτέκτονας του Χίλτον ("Ο κόσμος του Εμμανουήλ Βουρέκα")

Στις επαύλεις του στο Ψυχικό, στη Φιλοθέη ή στην Εκάλη κινούνταν με χάρη οι γνωστότερες κυρίες της αθηναϊκής κοινωνίας. Οι πολυκατοικίες του Κολωνακίου, της Κυψέλης και των Αμπελοκήπων ανέδιδαν έναν αέρα ευρωπαϊκό, αν και μπολιασμένο δημιουργικά με στοιχεία «ελληνικότητας». Αλλά κυρίως τα ξενοδοχεία του, το Χίλτον, το Ατενέ Παλλάς, τα Αστέρια της Γλυφάδας, συγκέντρωναν στα σαλόνια και στις εγκαταστάσεις τους όλον τον κομψό κόσμο μιας εποχής ο οποίος κοιτούσε με πάθος το μέλλον αποστρεφόμενος το ζοφερό παρελθόν.

«Πολλά, πάρα πολλά από τα έργα του θεωρούνται σήμερα, αν όχι τα ωραιότερα της πόλης, τοπόσημά της αναμφισβήτητα, κτίρια και τουριστικά συγκροτήματα που δέθηκαν στενά με τη ζωή και την ιστορία της. Αυτό και μόνο φθάνει για να τον καταξιώσει στο πάνθεον των νεοελλήνων αρχιτεκτόνων». Με αυτά τα λόγια η καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής και διευθύντρια των Αρχείων Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη κυρία Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη δίνει το στίγμα ενός σπουδαίου αρχιτέκτονα της μεταπολεμικής Ελλάδας, του Εμμανουήλ Βουρέκα (1907-1993), στη μονογραφία «Ο κόσμος του Εμμανουήλ Βουρέκα». Αυτός είναι και ο τίτλος της έκθεσης που εγκαινιάζεται στις 11 Οκτωβρίου στο Νέο Κτίριο του Μουσείου Μπενάκη, στο οποίο άλλωστε έχει παραχωρήσει το αρχείο του ο γιος του, Ανδρέας Βουρέκας-Πεταλάς.

Με σπουδές στη Σχολή Αρχιτεκτονικής της Δρέσδης όπου μυήθηκε στα μοντέρνα κινήματα της αρχιτεκτονικής, ο Βουρέκας θα διαμορφώσει επιστρέφοντας στην Ελλάδα μια πολύ προσωπική έκφραση την οποία θα καθιερώσει μετά τον πόλεμο. Πρόκειται για μια μοντέρνα αστική αρχιτεκτονική, στην οποία ωστόσο εντάσσονται και παλαιότερα στοιχεία με αφαιρετικό τρόπο. Οπως τα νεοκλασικά μπαλούστρα στους εξώστες των πολυκατοικιών, οι στοές με τις καμάρες, οι φεγγίτες των σπιτιών, αλλά ακόμη και οι κιονοστοιχίες του Χίλτον ή του Μεγάρου Μουσικής. Αν όμως οι επαύλεις και οι πολυκατοικίες καθιέρωσαν τον Βουρέκα τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια στην Ελλάδα, τα ξενοδοχεία και οι τουριστικές εγκαταστάσεις ήταν εκείνα που τον καταξίωσαν και διεθνώς κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα.

Ξενοδοχεία-κοσμήματα

Το Athenee Palace Hotel ήταν το γεγονός της Αθήνας του 1950. Θα ακολουθούσαν το King Minos (1963), το Royal Olympic (1966-68) με συνεργάτη τον Βασίλη Γρηγοριάδη και αργότερα, το 1979, σε συνεργασία με τους Ι. Βικέλα, Κ. Δεκαβάλλα, Σ. Μολφέση και Σ. Δήμου, το ξενοδοχείο Αστήρ Παλλάς. Αλλά το κτίριο-σταθμός που θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην κοινωνική, πολιτική και οικονομική ζωή της Αθήνας είναι βέβαια το Hilton Athens, τη μελέτη του οποίου αρχίζει ο Βουρέκας το 1958 σε συνεργασία με τους Π. Βασιλειάδη, Σ. Στάικο και Α. Γεωργιάδη.

«Ενα ξενοδοχείο αμύθητου πλούτου πρόκειται να ανεγερθή εις τας Αθήνας» γράφει ο Γ. Σκλιας στις 13.1.1957 στην εφημερίδα «Το Βήμα». Αλλά προτού καν δημοσιευθούν τα σχέδια, ο Γ. Κορομηλάς θα το αποκαλεί ουρανοξύστη, που θα καταστρέψει το αστικό τοπίο. Ετσι, η ανέγερσή του θα αντιμετωπιστεί ως οικονομικο-πολιτικό σκάνδαλο από μεγάλη μερίδα του Τύπου, που θα παραβλέψει την αρχιτεκτονική αξία του.

Ο Ωνάσης και ο Σινάτρα

Στα εγκαίνια πάντως το 1963, παρουσία του Κωνσταντίνου Καραμανλή, του Αριστοτέλη Ωνάση και του Φρανκ Σινάτρα, θα παραστεί και ο ίδιος ο Κόνραντ Χίλτον, που θα το χαρακτηρίσει ως «ένα κομψό και ήρεμου αξιοπρέπειας μνημείον του 20ού αιώνα», τονίζοντας παράλληλα τις αρχαιοελληνικές νύξεις του. Το βέβαιο ωστόσο είναι ότι αυτό το επιβλητικό αλλά ταυτόχρονα λιτό κτίριο με το ανάγλυφο του Μόραλη και με πρόσοψη που παραπέμπει αυτόματα στην επίσημη ελληνική αρχιτεκτονική θα αποτελέσει το κατ' εξοχήν τοπόσημο της σύγχρονης πόλης.

Η μελέτη των ακτών του Σαρωνικού και οι εγκαταστάσεις των Αστεριών στη Γλυφάδα, της Λαϊκής Πλαζ της Βουλιαγμένης και του τουριστικού συγκροτήματος στο Μικρό Καβούρι θα αποτελούσαν εξάλλου την πρώτη εφαρμογή οργανωμένου λουτρικού και τουριστικού συγκροτήματος στη μεταπολεμική Ελλάδα.

Ο ευπατρίδης της αρχιτεκτονικής, ένας άνθρωπος ευγενής, ευχάριστος, καλοσυνάτος και ταυτόχρονα εξαιρετικός εργοδότης, όπως λένε όσοι τον γνώρισαν, άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του στην Αθήνα που ζούμε.

Από το Κολωνάκι στα Αστέρια της Γλυφάδας
Στις αγαπημένες ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου τα κτίρια του Εμμανουήλ Βουρέκα είναι οι «άλλοι» πρωταγωνιστές της μεταπολεμικής Ελλάδας. Οι σκηνοθέτες τα επιλέγουν για να δείξουν τη μοντέρνα Αθήνα που έχει πολυτελείς πολυκατοικίες με ρετιρέ που βλέπουν στην Ακρόπολη, πλούσιες επαύλεις στην Κηφισιά και νέες υπερσύγχρονες πλαζ.

Οπως πολύ εύστοχα σημειώνει η καθηγήτρια κυρία Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη, οι ήρωες της Φίνος Φιλμ, του Αλέκου Σακελλάριου, του Γιώργου Ρούσσου, του Γιάννη Δαλιανίδη ζουν και κινούνται μέσα σε αυτή την Αθήνα που δημιούργησαν ο Μανώλης Βουρέκας και οι σύγχρονοί του. Το ίδιο και οι νεοέλληνες συγγραφείς με πρώτο τον Γιάννη Μαρή, που τα μυθιστορήματά του έχουν συχνά για ντεκόρ το κέντρο της πόλης.

Είναι η εποχή του 1950, του 1960 και των αρχών του 1970. Οι κοσμικοί της Αθήνας χορεύουν σε σάλες των δικών του ξενοδοχείων, δίνουν τα ραντεβού τους σε νάιτ κλαμπ και κέντρα διασκέδασης όπως η «Αργώ» και η «Ωκεανίς» στα Αστέρια της Γλυφάδας ή εμφανίζονται σε ντεφιλέ και τσάι-πινάκλ των φιλανθρωπικών σωματείων. Ταυτόχρονα εισάγονται «νέες» λέξεις, όπως ασανσέρ, ρετιρέ, ενώ ο θυρωρός, τα κοινόχρηστα και η σκάλα υπηρεσίας αποκτούν νέο περιεχόμενο.

πότε & πού:
«Ο κόσμος του Εμμανουήλ Βουρέκα». Εγκαίνια στις 11 Οκτωβρίου στο Νέο Κτίριο του Μουσείου Μπενάκη.
Η ομώνυμη μονογραφία της Μάρως Καρδαμίτση-Αδάμη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μέλισσα.

 

Πηγή Το Βήμα

30.9.2012