Εγκατάλειψη στην πλατεία Δικαιοσύνης και στο παλιό Εθνικό Τυπογραφείο
Κυριακή, προχωρημένο απόγευμα. Στην πλατεία Δικαιοσύνης. Πού; Να λοιπόν μια από τις πιο κεντρικές πλατείες της Αθήνας, το όνομα της οποίας αγνοεί η συντριπτική πλειοψηφία των Αθηναίων. Εχουμε περάσει εκατομμύρια φορές, πολύ λιγότερες την διασχίσαμε, ακόμα πιο λίγες σταθήκαμε στα μαρμάρινα καθιστικά της. Σήμερα έχει στρατοπεδεύσει εδώ μια ομάδα αστυνομικών. Οχι μόνο σήμερα.
Τα τελευταία βράδια η αστυνομική παρουσία είναι έντονη σε αυτή την άγνωστη μαύρη τρύπα του αθηναϊκού κέντρου. Για κάποιες εβδομάδες ο κίνδυνος να μεταφερθεί εδώ το σκηνικό της Ομόνοιας στην προ Χρυσοχοΐδη εποχή ήταν περισσότερο από υπαρκτός. Μέσα σε λίγες ημέρες το ιδιόμορφο αυτό αστικό κενό (απέναντι από το απαστράπτον «Ρεξ» και τις ορδές των θαυμαστών του Μιχάλη Χατζηγιάννη) γέμισε με τους εξαθλιωμένους της πλατείας Ομονοίας, κυρίως εξαρτημένους απο ναρκωτικά, οι οποίοι είχαν εκδιωχθεί από το μόνιμο στέκι τους την πρώτη εβδομάδα της νεοεκλεγμένης κυβέρνησης.
Η αλήθεια είναι ότι το μέρος εξυπηρετούσε. Στην πλατεία-φάντασμα δεν πλησίαζε κανείς. Ή σχεδόν κανείς. Μόνο έφηβοι που έκαναν σκέιτ, λίγα ζευγαράκια κι όσοι ήθελαν να κάνουν την ανάγκη τους χωρίς να τους ενοχλήσει κανείς, στις φυλλωσιές μπροστά από ένα άλλο φάντασμα, το ιστορικό κτίριο του παλιού Εθνικού Τυπογραφείου.
Μήπως αυτή είναι η αιτία όλων των δεινών αυτής της ξεχασμένης πλατείας; Το λουλακί λείψανο με τις σιδεριές, πίσω από τις οποίες αποκαλύπτεται ένας αδιανόητος σκουπιδότοπος και το προσωρινό κατάλυμα ενός απελπισμένου αστέγου;
Ελάχιστοι περαστικοί μπορούν να αντιληφθούν την ιστορικότητα του κτίσματος, μιας από τις πρώτες οικοδομές της μετεπαναστατικής Αθήνας.
Το αρχικό κτίριο του Βασιλικού Τυπογραφείου και Λιθογραφείου (από το 1863, Εθνικού) επί της οδού Σταδίου (μεταξύ των κατοπινών οδών Αρσάκη και Σανταρόζα) οικοδομήθηκε το έτος 1834-1835, βάσει σχεδίων του Βαυαρού αρχιτέκτονα Joseph Hoffer, όπως διαβάζουμε στην ηλεκτρονική έκδοση του Αρχείου Νεωτέρων Μνημείων. Πρόκειται για ένα από τα πρώτα δημόσια κτίρια της απελευθερωμένης Αθήνας και ταυτόχρονα από τα πρώτα δείγματα ενός πρώιμου και λιτού κλασικισμού στην Ελλάδα. Διέθετε ισόγειο σε σχήμα αντεστραμμένου Π, στο μέσον της πρόσοψης του οποίου υψωνόταν ένας μικρότερος όροφος, που όμως αποτεφρώθηκε από πυρκαγιά το 1854. Το 1890 πραγματοποιήθηκαν επισκευές στην πρόσοψη και κτίσθηκαν νέες οικοδομές στο υπόλοιπο τετράγωνο, αλλά μια δεκαπενταετία αργότερα (το 1905-1906), το Τυπογραφείο μεταστεγάστηκε στη σημερινή του έδρα, επί της οδού Καποδιστρίου.
Μεταξύ των ετών 1931-1932, προκειμένου να στεγαστούν στη θέση του παλαιού Τυπογραφείου οι υπηρεσίες του Πρωτοδικείου Αθηνών, προστέθηκε ένας νέος δεύτερος όροφος και μια πτέρυγα στην πίσω αυλή, με σχέδια του αρχιτέκτονα Φοίβου Ζούκη. Το 1984 κατεδαφίστηκαν όλες οι υπόλοιπες προσθήκες του οικοδομικού τετραγώνου και διατηρήθηκε αναπαλαιωμένο μόνο το κυρίως διώροφο κτίριο, το οποίο έχει μεν ενσωματωμένο το ισόγειο του αρχικού κτίσματος του 1835, αλλά συνολικά απεικονίζει την εκλεκτικιστική μορφή που του δόθηκε το 1932 (με το νεοκλασικό περίθυρο της κεντρικής εισόδου, τις διακοσμημένες με ρόδακες και κυμάτια ζωφόρους και τη χαρακτηριστική διακόσμηση της ζώνης του ορόφου με τις κόκκινες ορθογώνιες επιφάνειες).
Ως προς τη σημερινή του μορφή, είναι εν πολλοίς αυτή που μας παρέδωσε προπολεμικά ο Φοίβος Ζούκης. Το κτίριο έχει σχήμα Π, είναι διώροφο πάνω σε εξέχουσα μονομερή βάση και καλύπτεται από κεραμοσκεπή στέγη. Λόγω της κλίσης του εδάφους, προς την οδό Σανταρόζα προκύπτει υπόγειος χώρος. Το ισόγειο τερματίζεται προς τα πάνω σε απλή ζωφόρο με ανάγλυφους ρόδακες και ιωνικό κυμάτιο. Ο όροφος επίσης τερματίζεται σε απλή ζωφόρο με ανάγλυφο μαίανδρο και ιωνικό κυμάτιο. Πάνω από αυτό διαμορφώνεται ένα εξέχον γείσο.
Στο περιθώριο
Παρά την ιστορική του σημασία, το κτίριο αυτό ουδέποτε αγαπήθηκε από τους Αθηναίους. Ο απλοποιημένος νεοκλασικισμός του, χωρίς ελκυστικά διακοσμητικά στοιχεία, και σε συνδυασμό με τον «μεταιχμιακό» χαρακτήρα της περιοχής, το περιθωριοποίησαν, μακριά από τις καρδιές των κατοίκων της πρωτεύουσας. Η διαμόρφωση της πλατείας, όταν κατεδαφίστηκαν τα υπόλοιπα κτίσματα του οικοδομικού τετραγώνου το 1984, επί υπουργίας Γεωργίου-Αλέξανδρου Μαγκάκη, και γενικότερα ευπρεπίστηκε η περιοχή μετά την απομάκρυνση των Δικαστηρίων, θα μπορούσε να ήταν θεωρητικά το έναυσμα για καλύτερες ημέρες. Και εν μέρει ήρθαν. Η Δημόσια Επιχείρηση Πολεοδομίας και Στέγασης του πρώην ΥΠΕΧΩΔΕ έβαλε μπροστά ένα πρόγραμμα αποκατάστασης του κτιριακού συγκροτήματος του παλιού Τυπογραφείου.
Οι αρχιτέκτονες-μηχανικοί Κατερίνα Κορρέ και Κατερίνα Μόμτσιου-Τοκατλίδη προχώρησαν σε ιστορική έρευνα και στη σύνταξη προμελέτης. Μετά πολλών κόπων και βασάνων άρχισαν στα μέσα της δεκαετίας του ’90 εργασίες αποκατάστασης. Αποκαταστάθηκαν η στέγη και το κέλυφος, οι όψεις του κτιρίου, ήρθε στο φως η χαμένη πτέρυγα του συγκροτήματος, αλλά τα έργα δεν προχώρησαν στο εσωτερικό. Οι περιορισμένοι πόροι δεν ήταν το μόνο πρόβλημα. Το κράτος δεν είχε αποφασίσει τι θα κάνει το παλιό Τυπογραφείο, επομένως τα περιθώρια για το είδος των παρεμβάσεων στο εσωτερικό ήταν εκ των πραγμάτων ελάχιστα, από τη στιγμή που δεν είχε προσδιοριστεί η νέα χρήση.
Μια πρώτη ιδέα ήταν να ιδρυθεί και να εγκατασταθεί εκεί ένα Μουσείο Δικαιοσύνης. Οι δύο μελετήτριες είχαν συντάξει πρόταση για Μουσείο Τύπου, Τυπογραφίας και Δικαιοσύνης όπου προβλεπόταν και υπόγεια επέκταση έτσι ώστε να προστεθούν νέοι χώροι.
Μελέτη έγινε και για τη διαμόρφωση της πλατείας. Εδώ φτάσαμε πολύ κοντά στην υλοποίηση, αφού το έργο δημοπρατήθηκε λίγο πριν από τους Ολυμπιακούς. Δυστυχώς ο διαγωνισμός κηρύχθηκε άγονος, με αποτέλεσμα να ξεχαστεί και η μελέτη και η πλατεία. Η ιδέα της εγκατάστασης ενός Μουσείου εξασφάλιζε μια συμβατή χρήση που δεν θα «ενοχλούσε» και θα ανταποκρινόταν σε ένα πάγιο αίτημα της νομικής κοινότητας.
Από τότε πέρασε σχεδόν μια δεκαετία και κανένα Μουσείο δεν ιδρύθηκε, πόσω μάλλον να εγκατασταθεί στο άδειο κουφάρι του Τυπογραφείου. Αντίθετα, πριν τρία από χρόνια ανακοινώθηκε ότι το κτίριο θα στεγάσει τελικά υπηρεσίες του (γειτονικού) Συμβουλίου της Επικρατείας. Η απόφαση δεν είχε μέχρι σήμερα συγκλονιστικές επιπτώσεις στην εικόνα της πλατείας. Νέα μελέτη συντάσσεται από την κατασκευαστική εταιρεία του υπουργείου Δικαιοσύνης «Θέμιδα».
Η ίδια η πλατεία δεν είναι σε κακή κατάσταση, αλλά τίποτα δεν σε τραβάει κοντά της. Και ο άθλιος περιβάλλων χώρος του παλιού Τυπογραφείου δεν βοηθάει καθόλου. Ακόμα κι αν ολοκληρωθεί η αποκατάσταση του κτιρίου, ακόμα κι αν ξεβρωμίσει και αποκτήσει ζωή ο χώρος, η επιστροφή της πλατείας Δικαιοσύνης στον χάρτη της Αθήνας μοιάζει αυτή τη στιγμή με μια δύσκολη αστική σπαζοκεφαλιά. Οταν θα αποχωρούν οι τελευταίοι υπάλληλοι του ΣτΕ και το σκοτάδι θα απλώνεται, ίσως χρειαστούν πολύ περισσότερα από μια αποκατάσταση.
Του Δημητρη Ρηγοπουλου
Πηγή Καθημερινή
22.11.09
Σημείωση : Το πλήρες ιστορικό του κτιρίου με τίτλο "από Βασιλικό Τυπογραφείο και Λιθογραφείο σε Πρωτοδικείο Αθηνών" μπορείτε να βρείτε εδώ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου