«Ιταλός και στρατιώτης, μοιάζει με ανέκδοτο», ξεκίνησε να μου αφηγείται ο Φρόντις καθώς μπαίναμε πλανάροντας αργά μέσα στον όρμο του Λακκίου, στη Λέρο. «Αυτοί οι άνθρωποι έχουν γεννηθεί γλεντζέδες, καλόκαρδοι, όμορφοι. Ο πόλεμος δεν τους πάει. Σ’ έναν πόλεμο, όμως, τα κατάφεραν. Ηταν το 1911, όταν επιτέθηκαν στην μισοδιαλυμένη Οθωμανική Αυτοκρατορία, και της απέσπασαν τα Δωδεκάνησα».
Ιταλών έργα«Εδώ στη Λέρο, τρία πολεμικά πλοία των Ιταλών μπήκαν στο λιμάνι τον Μάιο του 1912, και μέσα σε λίγες ώρες εξουδετέρωσαν την τουρκική φρουρά. Οι κάτοικοι τους υποδέχθηκαν με ενθουσιασμό ως απελευθερωτές, και οι Ιταλοί πίστεψαν ότι θα έμεναν εδώ για πάντα και η Λέρος όπως και όλα τα Δωδεκάνησα θα αποτελούσαν τμήμα του ιταλικού κράτους. Τελικά κατάφεραν να μείνουν λίγο περισσότερο από τριάντα χρόνια, ώς το Νοέμβριο του 1943».
«Δεν είναι και λίγα 30 χρόνια. Στο διάστημα αυτό, εργάστηκαν ακατάπαυστα, καταρχήν για να οχυρώσουν το νησί, και στη συνέχεια για να δώσουν στη νέα τους κατάκτηση τις προδιαγραφές του δικού τους κοινωνικού συμβολαίου και της δικής τους αισθητικής. Ο,τι διασώθηκε από τα έργα των Ιταλών, τόσο στη Λέρο όσο και στα υπόλοιπα Δωδεκάνησα, είναι το κύριο στοιχείο ομορφιάς και φινέτσας που τα διακρίνει από την περιβάλλουσα ελληνική πραγματικότητα».
Πήγαμε και δέσαμε το σκάφος μας στην ολοκαίνουρια και εντυπωσιακή Μαρίνα Λέρου, στην ανατολική άκρη του όρμου του Λακκίου. Εδώ, σε μια έκταση 45.000 τ.μ., φιλοξενούνται με άνεση 220 σκάφη μέσα στο νερό, αλλά υπάρχουν και θέσεις για 400 σκάφη πάνω σε ειδικά στηρίγματα στην ξηρά, γερανοί 160 τόνων για την ανέλκυση και καθέλκυση σκαφών, μπαρ, εστιατόρια, ένα μεγάλο κατάστημα με ναυτιλιακά είδη, ένα μεγαλείο! «Αυτή τη μαρίνα όμως δεν την έφτιαξαν οι Ιταλοί», σχολίασα εντυπωσιασμένος. «Οχι, Ελληνες την έφτιαξαν, αλλά με την καλαισθησία, τη λειτουργικότητα και την αρχοντιά μιας ιταλικής μαρίνας. Το νησί αυτό είναι μπολιασμένο με την ιταλική αρχοντιά». Πίνοντας έναν espresso στην καφετέρια της μαρίνας, χαζεύαμε την πόλη που απλωνόταν στη βόρεια πλευρά του όρμου.
Από Porto Lago, Λακκί«Αυτό είναι το Λακκί. Οταν ήρθαν εδώ οι Ιταλοί, το 1912, εντυπωσιάστηκαν από την ασφάλεια και το μέγεθος αυτού του όρμου που έμοιαζε με μια τεράστια λίμνη, και αποφάσισαν να δημιουργήσουν εδώ ένα αστικό κέντρο. Υπήρχε βέβαια εδώ ήδη ένας οικισμός, χτισμένος από Ελληνες και Τούρκους, μίζερος και χαοτικός. Οι Ιταλοί ισοπέδωσαν τα πάντα και σχεδίασαν από την αρχή μια αρχοντούπολη με πλατείες, παραλιακό δρόμο, αλέες, πάρκα, λεωφόρους και εντυπωσιακά δημόσια κτίρια. Ηρθαν εδώ διάσημοι Ιταλοί αρχιτέκτονες και πολεοδόμοι, και έκαναν ένα μεγάλο αρχιτεκτονικό πείραμα, που έμεινε γνωστό στην ιστορία της αρχιτεκτονικής με το όνομα Διεθνές Στυλ.
Το Porto Lago, όπως ονομάστηκε η πόλη, αποτέλεσε μια εξαίσια σύνθεση αρχιτεκτονικών στοιχείων διαφόρων πολιτισμών, που θα μπορούσε να μπορούσε να ήταν ένας αρχιτεκτονικός αχταρμάς αν τον εκτελούσαν άλλοι, αλλά είπαμε, οι Ιταλοί έχουν την τέχνη στα κύτταρά τους. Ενας ευφάνταστος συνδυασμός ενετικών, αναγεννησιακών και ανατολίτικων διακοσμητικών στοιχείων έκανε το Porto Lago την πιο όμορφη πόλη των Δωδεκανήσων. Προς το τέλος του πολέμου οι Ιταλοί συνθηκολόγησαν με τους Συμμάχους, οπότε βρέθηκαν στο ίδιο στρατόπεδο με τους Ελληνες, αποτελώντας πλέον στόχο των Γερμανών. Τον Σεπτέμβριο του 1943 τα γερμανικά βομβαρδιστικά έφτασαν στη Λέρο και μετέτρεψαν το μεγαλύτερο μέρος της πόλης σε ερείπια, βυθίζοντας και όσα πλοία βρίσκονταν στο λιμάνι, ανάμεσά τους και τη ναυαρχίδα του ελληνικού στόλου, τη «Βασίλισσα Ολγα».
Μεγαλεία του παρελθόντοςΠερπατήσαμε όλο το πρωί στους δρόμους του Λακκίου, όπου μας εντυπωσίασαν τα απομεινάρια του μεγαλειώδους παρελθόντος της πόλης. Το παλιό ξενοδοχείο «Roma», το κινηματοθέατρο στην παραλία, το κτίριο που σήμερα στεγάζει το δημοτικό σχολείο, ο πρώην καθολικός ναός του Αγίου Φραγκίσκου (σήμερα του Αγίου Νικολάου), το κτιριακό συγκρότημα της Αγοράς, και βέβαια το εντυπωσιακό κτίριο της Ναυτικής Διοίκησης.
Το μεσημέρι, με το σκάφος, κάναμε τον περίπλου του νησιού. Ο ένας όρμος μετά τον άλλο, μικρές και μεγάλες αγκαλιές, κάποτε ορμητήρια και καταφύγια πολεμικών πλοίων, στα δικά μας μάτια ήταν μικροί παράδεισοι προστατευμένοι από τους καιρούς, όπου μετρήσαμε 56 μικρές και μεγάλες βοτσαλένιες παραλίες, η μια πιο όμορφη από την άλλη. Αργά το απόγευμα δέσαμε το σκάφος στον όρμο του Ξηρόκαμπου στα νότια, και ανηφορίσαμε στο μονοπάτι προς την κορυφή του Τούρτουρα.
«Εδώ, όπως και σε κάθε λοφοκορφή σε κάθε γωνιά του νησιού, οι Ιταλοί κατασκεύασαν φυλάκια και άλλα οχυρωματικά έργα, εγκατέστησαν κανόνια μεγάλου βεληνεκούς και πολλά πυρομαχικά. Εχτισαν στρατώνες όπου εγκαταστάθηκαν 7.500 Ιταλοί στρατιώτες, και μετέτρεψαν όλο το νησί σε ένα μεγάλο στρατόπεδο. Με εξαίρεση τη μάχη του 1943, αυτά τα οχυρά δεν γνώρισαν άλλες δόξες. Οι Ιταλοί περνούσαν όμορφα τις μέρες τους με καλό φαγητό, μουσική και διασκεδάσεις. Κάποιοι από αυτούς, πήραν χρώματα και πινέλα και διακόσμησαν τους τοίχους των στρατώνων με υπέροχες ζωγραφιές...».
Ανεκμετάλλευτη «προίκα»Σε όλα αυτά τα κτίρια, τα δικά μου μάτια έβλεπαν μικρά μουσεία σύγχρονης τέχνης και αρχιτεκτονικής. Σκέφτηκα ότι, αν οι κληρονόμοι και διαχειριστές αυτών των μοναδικών θησαυρών (ο δήμαρχος, αλλά και οι δημότες) ήταν σε θέση να εκτιμήσουν την αξία τους, θα είχαν συντηρήσει όλα τα κτίρια της ιταλοκρατίας, όλες τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις στα βουνά, και θα τα είχαν «συνδέσει» με ένα δίκτυο μονοπατιών. Γραφεία εναλλακτικού τουρισμού επανδρωμένα με ειδικά εκπαιδευμένους ντόπιους θα ξεναγούσαν τους επισκέπτες, θα οργανώνονταν εκδηλώσεις, μια ολόκληρη αγορά θα στηνόταν γύρω από την ιταλική αυτή «προίκα», που θα μπορούσε να απογειώσει την οικονομία του νησιού. Για την ώρα, η αδιαφορία και η εγκατάλειψη ροκανίζουν τον θησαυρό...
Του Στ. Ψημένου
Πηγή Καθημερινή
10.9.2011
|
|
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου