Σιωπηλά, εδώ και μέρες, η Βιβλιοθήκη της Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής έχει αναστείλει τη λειτουργία της. Οι τρεις υπάλληλοι απολύθηκαν και όλα πάγωσαν. Οι 40.000 τόμοι μαζί με τη διαδικασία ηλεκτρονικής καταγραφής που έχει ολοκληρωθεί και επρόκειτο να αναρτηθεί στο Διαδίκτυο, δεν φαίνεται να απασχολούν κανέναν. Και κυρίως το πολυμελές διοικητικό συμβούλιο που πήρε την απόφαση (με μία και μοναδική αρνητική ψήφο) να κλείσει η Βιβλιοθήκη. Πώς μπορούν να προβάλλονται οικονομικοί λόγοι για ένα τόσο μεγάλο κληροδότημα, είναι ένα ερώτημα. Ενα δεύτερο, που ακολουθεί, είναι αν είχε το δικαίωμα το πολυμελές Δ.Σ. να προχωρήσει στην αναστολή της λειτουργίας χωρίς σχετική απόφαση του Δικαστηρίου που θα επικύρωνε -σύμφωνα με τον νόμο- τη διαφοροποίηση από την επιθυμία του διαθέτη, όπως καθορίζεται στο Βασιλικό Διάταγμα του 1958.
Η Βιβλιοθήκη συγκροτήθηκε τον 19ο αιώνα, όπως καθόριζε η Διαθήκη του Γεωργίου Ριζάρη, ο οποίος είχε συμβούλους σε αυτό το εγχείρημα τον Αδαμάντιο Κοραή και τον Κωνσταντίνο Οικονόμου των εξ Οικονόμων. Περιλαμβάνει μοναδικά αντίτυπα που είχαν δοθεί για βιβλιοδεσία, με προσωπική φροντίδα του Γ. Ριζάρη, σε όλα τα μεγάλα βιβλιοδετεία του 18ου και των αρχών του 19ου αιώνα (Λειψία, Βενετία, Κωνσταντινούπολη, κ.ο.κ.), σπάνια έντυπα και εκδόσεις, πολύτιμα για ερευνητές και μελετητές.
Τα τελευταία χρόνια είχε γίνει σημαντική δουλειά στην οργάνωση, αναμόρφωση της Βιβλιοθήκης αλλά και στην αποκατάσταση κακοποιημένων βιβλίων και εντύπων. Πρόσφατα είχε ξεκινήσει η ψηφιοποίηση του ιστορικού Αρχείου του Ιδρύματος και των συλλογών του με παλαίτυπα, φυλλάδια του 19ου αι., κ.ο.κ. Στις δραστηριότητες εντάσσεται και η έκδοση μονογραφιών και επιστημονικών μελετών που εμπλουτίζουν τη βιβλιογραφία των ανθρωπιστικών σπουδών.
Ομως η εποχή δεν είναι φιλική για βιβλιοθήκες (ανά τον κόσμο) ούτε για ανθρωπιστικές σπουδές, πολύ δε περισσότερο δεν έχει χρόνο (και διάθεση) να προστατέψει ευαισθησίες ειδικών μελετητών και ερευνητών, όταν το αντικείμενό τους -εννοείται- δεν ρευστοποιείται και δεν εξαργυρώνεται άμεσα στην αγορά. Η γνώση, δηλαδή, που δεν προσαρτάται στη συναλλαγή περνάει δύσκολους καιρούς.
Αρα, μπορεί να εμφανίζεται και ως πολυτελής συνθήκη η διαμαρτυρία για μια έστω και εξαιρετικά σημαντική Βιβλιοθήκη που μετράει κοντά δύο αιώνες ζωής.
Πώς ηχεί άραγε η φράση του Αδαμάντιου Κοραή, συνταγμένη στο Παρίσι: «Θέλετε να ευδοκιμήσει το σχολείον σας; Πρέπει ν' αρχίσετε από το να καταστήσετε Βιβλιοθήκην καλήν και πλούσιαν, ανάγκη δεν είναι να κάμετε παρευθύς τοιαύτην, ανάγκη όμως είναι ν' αρχίσετε». Η αλυσίδα της επικοινωνίας έχει μάλλον διαρραγεί και οι βιβλιοθήκες οφείλουν πλέον όχι μόνο να αυτοχρηματοδοτούνται αλλά και να επιχειρηματολογούν για την ύπαρξή τους.
Τι γίνεται όμως στην περίπτωση των μεγάλων κληροδοτημάτων; Πώς ελέγχεται η πολιτική των διοικητικών συμβουλίων που άλλοτε κατορθώνουν να τα διασώσουν και άλλοτε τα φέρνουν στο χείλος της καταστροφής; Δεν θα έπρεπε το κράτος να ενεργοποιείται όταν διαχειριστικά εμφανίζονται προβλήματα, τα οποία (ας μην πάει ο νους μας απευθείας στο χειρότερο) μπορεί να οφείλονται σε λανθασμένες επιλογές των εκάστοτε διοικητικών συμβουλίων;
Κληροδοτήματα αξιοζήλευτα προικοδοτημένα, πώς καταλήγουν να μην μπορούν να συντηρηθούν ή να συντηρήσουν τη ναυαρχίδα τους; Να αναστέλλονται δραστηριότητες που αποτελούν και την ιδρυτική συνθήκη των δωρητών - ευεργετών; Και είναι αλήθεια ότι φωτεινά παραδείγματα οργανισμών ή ιδρυμάτων που πολλαπλασιάζουν τα κέρδη τους από τα κληροδοτήματα, αναπτύσσοντας και εξελίσσοντας τα περιουσιακά τους στοιχεία, δεν είναι συχνά. Τι συμβαίνει, λοιπόν; Μήπως η οικονομική κρίση είναι μια καλή αφορμή για να διερευνηθούν οι γκρίζες ζώνες των κληροδοτημάτων; Οσο και αν η εποχή δεν συμμαχεί με την πρόοδο και την ευημερία, δεν καταρρέουν εύκολα κολοσσοί εκτός εάν στηρίζονται σε πήλινα πόδια.
Η Βιβλιοθήκη της Ριζαρείου είναι μια ενδεικτική, προς διερεύνηση, περίπτωση. Το ένα σκέλος του ζητήματος μπορεί να είναι νομικό· το άλλο, όμως, είναι ηθικό, κοινωνικό και, εν τέλει, πολιτισμικό.
Της Μαρίας Κατσουνάκη
Πηγή Καθημερινή
4.9.2011
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου