ΙΣΩΣ καμία άλλη ανθρώπινη δραστηριότητα να μην έχει τόσο πολύ μυθοποιηθεί όσο η Τέχνη έτσι καθώς περιβάλλεται από μιαν αύρα που γεννάει, καλλιεργεί επιθυμίες και προσδοκίες. Αποτελεί μέρος του μύθου ότι η Τέχνη έχει τη δύναμη να εξασφαλίσει καταφύγιο, παρηγοριά, ανάταση, λύτρωση, διέξοδο και θεραπεία. Με τέτοιους ρόλους έχουν ανά τον αιώνα συνδέσει την Τέχνη διάφορες κοινότητες, ομάδες, ιδεολογίες, πολιτικά συστήματα ή άτομα, ανάμεσα στα οποία ξεχωριστή θέση κατέχουν οι ίδιοι οι καλλιτέχνες συντηρώντας, ενισχύοντας αλλά και αμφισβητώντας τον μύθο της Τέχνης.
Η παράδοση του ευρωπαϊκού ουμανισμού συνδέθηκε με μια προοπτική της Τέχνης θετική για τον άνθρωπο και τον πολιτισμό. Ευρύτερα επικράτησε η ιδέα ότι η Τέχνη προσφέρεται ως φορέας ελπίδας και αισιοδοξίας ή ότι μπορεί να είναι ένα αποτελεσματικό εργαλείο για τον διαφωτισμό και τη διάδοση ενός ωραίου σκοπού. Γι΄ αυτό και σε κάθε δύσκολη ώρα, κάτω από το βάρος μιας κοινωνικής ή πολιτισμικής κρίσης, επίσης μέσα σε μεγάλες συγκρούσεις, επανακάμπτει το ζήτημα της αναγκαιότητας της Τέχνης μαζί με το αίτημα να αρθρωθεί για ακόμη μία φορά ο λόγος για τον προορισμό, τον προσανατολισμό και τις δυνατότητές της.
Πέρα όμως από τις επιδιώξεις των καλλιτεχνών, πέρα από τις προβολές των ανθρώπων όσον αφορά τα έργα της Τέχνης ή τις συλλογικές παραστάσεις για την κοινωνική λειτουργία της Τέχνης, η πραγματικότητα της καλλιτεχνικής εργασίας και δράσης μέσα στην κοινωνία είναι γεμάτη από παράδοξα, αντιφάσεις, διαλεκτικές αντιθέσεις. Ετσι η Τέχνη μπορεί σε έναν συγκεκριμένο κοινωνικό περίγυρο να βοηθήσει αλλά και να βλάψει. Να ενθουσιάσει αλλά και να απογοητεύσει. Να παρηγορήσει τον κρατούμενο σε στρατόπεδο συγκέντρωσης αλλά και να διασκεδάσει τον δεσμοφύλακά του. Η Τέχνη μπορεί να προωθήσει την κριτική σκέψη του ανθρώπου, μπορεί όμως και να τον τυφλώσει υπηρετώντας μια πολιτική προπαγάνδα. Τελικά, μέτρο της Τέχνης είναι ο ίδιος ο άνθρωπος καθώς μέσα στους μηχανισμούς παραγωγής και κατανάλωσής της κινείται προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. Προς μια μεταφυσική της Τέχνης ή προς άλλες νοητικές συλλήψεις, προς μια Τέχνη κατευναστική ή προς μια Τέχνη που κάνει την κρίση να φαίνεται βαθύτερη.
«Το Βήμα» στο αφιέρωμα που ακολουθεί ζήτησε από ανθρώπους της Τέχνης να δώσουν τη δική τους απάντηση στο ερώτημα αν η Τέχνη είναι το αντίδοτο ή η σωτηρία τον καιρό της κρίσης.
Η παράδοση του ευρωπαϊκού ουμανισμού συνδέθηκε με μια προοπτική της Τέχνης θετική για τον άνθρωπο και τον πολιτισμό. Ευρύτερα επικράτησε η ιδέα ότι η Τέχνη προσφέρεται ως φορέας ελπίδας και αισιοδοξίας ή ότι μπορεί να είναι ένα αποτελεσματικό εργαλείο για τον διαφωτισμό και τη διάδοση ενός ωραίου σκοπού. Γι΄ αυτό και σε κάθε δύσκολη ώρα, κάτω από το βάρος μιας κοινωνικής ή πολιτισμικής κρίσης, επίσης μέσα σε μεγάλες συγκρούσεις, επανακάμπτει το ζήτημα της αναγκαιότητας της Τέχνης μαζί με το αίτημα να αρθρωθεί για ακόμη μία φορά ο λόγος για τον προορισμό, τον προσανατολισμό και τις δυνατότητές της.
Πέρα όμως από τις επιδιώξεις των καλλιτεχνών, πέρα από τις προβολές των ανθρώπων όσον αφορά τα έργα της Τέχνης ή τις συλλογικές παραστάσεις για την κοινωνική λειτουργία της Τέχνης, η πραγματικότητα της καλλιτεχνικής εργασίας και δράσης μέσα στην κοινωνία είναι γεμάτη από παράδοξα, αντιφάσεις, διαλεκτικές αντιθέσεις. Ετσι η Τέχνη μπορεί σε έναν συγκεκριμένο κοινωνικό περίγυρο να βοηθήσει αλλά και να βλάψει. Να ενθουσιάσει αλλά και να απογοητεύσει. Να παρηγορήσει τον κρατούμενο σε στρατόπεδο συγκέντρωσης αλλά και να διασκεδάσει τον δεσμοφύλακά του. Η Τέχνη μπορεί να προωθήσει την κριτική σκέψη του ανθρώπου, μπορεί όμως και να τον τυφλώσει υπηρετώντας μια πολιτική προπαγάνδα. Τελικά, μέτρο της Τέχνης είναι ο ίδιος ο άνθρωπος καθώς μέσα στους μηχανισμούς παραγωγής και κατανάλωσής της κινείται προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. Προς μια μεταφυσική της Τέχνης ή προς άλλες νοητικές συλλήψεις, προς μια Τέχνη κατευναστική ή προς μια Τέχνη που κάνει την κρίση να φαίνεται βαθύτερη.
«Το Βήμα» στο αφιέρωμα που ακολουθεί ζήτησε από ανθρώπους της Τέχνης να δώσουν τη δική τους απάντηση στο ερώτημα αν η Τέχνη είναι το αντίδοτο ή η σωτηρία τον καιρό της κρίσης.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Η ΤΕΧΝΗ ούτε αλλάζει τον κόσμο ούτε μπορεί να τον σώσει. Αυτό δεν συνέβη ποτέ, ακόμη και αν η συγκυρία ήταν επαναστατική. Αυτό που μπορεί να κάνει είναι να βοηθήσει ώστε οι πολίτες να αποκτήσουν κριτική σκέψη και επομένως εκείνη τη συνείδηση ώστε να μπορέσουν, όταν η συγκυρία το επιτρέψει, τα πράγματα να αλλάξουν.
(Θ. Μικρούτσικος)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου