Ελληνοτουρκικά ιερά....(Ζητήματα ελληνοτουρκικών σχέσεων)

Ο χρόνος που μεσολάβησε από την ολοκλήρωση της επισκέψεως στη χώρα μας του πρωθυπουργού της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επιτρέπει πλέον μια νηφάλια αποτίμηση των αποτελεσμάτων της. Και μάλιστα την ώρα που μόλις ολοκληρώθηκαν, στο πλαίσιο της Διαβαλκανικής, οι επαφές του έλληνα Πρωθυπουργού στην Κωνσταντινούπολη. 

Χωρίς αμφιβολία, οι συζητήσεις για την προώθηση της ελληνοτουρκικής καλής γειτονίας είναι σημαντικές και ασφαλώς προτιμότερες από τις πάσης φύσεως «πολεμικές» επιχειρήσεις, ακόμα και όταν αυτές περιορίζονται επί χάρτου...

Το εάν η επίσκεψη Ερντογάν είχε όντως ιδιαίτερη σημασία και μάλιστα «ιστορική» θα το κρίνει, εν καιρώ, η αδέκαστη Ιστορία. Στα θέματα πάντως που αφορούν τον ευρύτερο κύκλο των θρησκευτικών ζητημάτων, όπως αυτά αναδείχθηκαν από τις δημόσιες δηλώσεις και συνεντεύξεις του τούρκου πρωθυπουργού, θα ήταν ίσως χρήσιμες οι επισημάνσεις που ακολουθούν, με κεντρικό άξονα όχι τον σκεπτικισμό αλλά τον ρεαλισμό, προκειμένου να γνωρίζουμε πού βρισκόμαστε σήμερα και τι μπορούμε να περιμένουμε για το μέλλον.

1Αρχή της αμοιβαιότητας και συμψηφισμοί σε θέματα ατομικών δικαιωμάτων δεν συμβαδίζουν με τους γενικώς παραδεδεγμένους κανόνες του διεθνούς δικαίου, αλλά και του κοινοτικού κεκτημένου. Στο σημείο αυτό διαπιστώνεται μία πρώτη, αλλά ουσιώδης διαφορά. Την προφανή διάσταση απόψεων επιτείνει η διαπίστωση ότι η μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης θάλλει και αυξάνεται, ενώ η ελληνική μειονότητα στην Πόλη σταθερά συρρικνώνεται και μαραζώνει.

2 Η εκλογή του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, παρά τα λεχθέντα, εξακολουθεί να εξαρτάται από τις Αρχές της γείτονος. Η πρόσδοση της τουρκικής υπηκοότητας σε όσους Αρχιερείς του Πατριαρχείου το επιθυμούν, δεν λύνει το πρόβλημα. Εκτός εάν καταργηθεί ο Τezkere του 1923, που προβλέπει ότι οι υποψήφιοι όχι μόνον πρέπει να έχουν την τουρκική υπηκοότητα, αλλά και την έδρα τους εντός της τουρκικής επικράτειας, και δίνει το δικαίωμα στην τουρκική διοίκηση να διαγράφει από τον κατάλογο των υποψηφίων Πατριαρχών όσους δεν εγκρίνει (βλ. Το Βήμα της Κυριακής, 29.11.2009, σ. Α 67).

3 Η Θεολογική Σχολή της Χάλκης, η οποία έχει κλείσει από το 1971 και παρά τις επανειλημμένες επίσημες υποσχέσεις δεν έχει επαναλειτουργήσει, ή ανοίγει ή δεν ανοίγει.

Η προσπάθεια να συνδυασθεί αυτό με ανταλλάγματα είναι τουλάχιστον ατυχής και ασφαλώς αντίθετη με τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα και μάλιστα τη θρησκευτική ελευθερία, την οποία υποτίθεται ότι η Τουρκική Δημοκρατία, «κοσμικό» κράτος, σύμφωνα με το Σύνταγμά της, καθιδρύει και προστατεύει.

4 Από πολλές πλευρές, και από τη στήλη αυτή επανειλημμένως (βλ. προσφάτως Το Βήμα της Κυριακής, 24.1.2010, σ. Α 59), έχει τονισθεί η ανάγκη να δοθεί άδεια λειτουργίας σε χώρους προσευχής των μουσουλμάνων που ζουν στο λεκανοπέδιο της Αττικής.

Η υπόδειξη όμως του τούρκου πρωθυπουργού να επαναλειτουργήσει συγκεκριμένο τζαμί, το Φετιχιέ τζαμί στους Αέρηδες στην Πλάκα, δεν νομίζω ότι μπορεί να θεωρηθεί ότι χαρακτηρίζεται, αν μη τι άλλο, από διπλωματική αβρότητα. Πώς θα φαινόταν άραγε εάν ο έλληνας πρωθυπουργός κατά την επίσκεψή του στην Τουρκία (αντι)πρότεινε να ανοίξει μία συγκεκριμένη από τις πολλές ιστορικές ορθόδοξες εκκλησίες στην Κωνσταντινούπολη, όχι αναγκαίως η Αγία Σοφία...

5 Η πρόταση του τούρκου πρωθυπουργού για εκλογή Μουφτή, ο οποίος, σύμφωνα με το ισχύον δίκαιο, είναι εξοπλισμένος και με δικαστικές αρμοδιότητες και κατέχει θέση Γενικού Διευθυντή Υπουργείου, από τη μουσουλμανική κοινότητα, πρέπει να προβληματίσει ιδιαιτέρως. Μήπως η πρόταση αυτή αποτελεί το προοίμιο για να «αναστηθεί» ο Αρχιμουφτής Αθηνών, όπως φιλοδοξούν ακραία μουσουλμανικά στοιχεία και όπως προέβλεπε πάλαι ποτέ, εντός άλλου νομικού και πραγματικού πλαισίου, η Συνθήκη των Αθηνών;

6 Η Οικουμενικότητα του πρώτου τη τάξει στην Ανατολική Εκκλησία Πατριαρχείου Νέας Ρώμης και Κωνσταντινουπόλεως δεν στηρίζεται ασφαλώς στο ότι οι πρόγονοι του σημερινού τούρκου πρωθυπουργού δεν «ηνοχλούντο» από αυτόν τον προσδιορισμό. Στηρίζεται σε κανόνες Οικουμενικών Συνόδων και στη μακρά και αδιατάρακτη κανονική τάξη της Ορθόδοξης Ανατολής. Για τον λόγο αυτόν μόνον ως ατυχή ιδέα μπορώ να αντιληφθώ την πρόθεση(;) να «περιληφθεί» στη συνοδεία του τούρκου πρωθυπουργού και ο Οικουμενικός Πατριάρχης, εάν δεν ευκαιρούσε ο αρμόδιος Διευθυντής Εκκλησιαστικών Υποθέσεων της τουρκικής κυβερνήσεως!

7 Η όλως πρόσφατη απόφαση επιστροφής του Ορφανοτροφείου της Πριγκήπου στο Οικουμενικό Πατριαρχείο αποτελεί ασφαλώς θετική εξέλιξη για τα ιδιοκτησιακά ζητήματά του. Δεν θα πρέπει όμως να παραβλεφθεί ότι η απόφαση αυτή ελήφθη επειδή το τουρκικό Δημόσιο δεν έκανε χρήση της ευχέρειας να αποζημιώσει το Πατριαρχείο και να πάρει αυτό την ιδιοκτησία (όπως έπραξε στην περίπτωση της Μεγάλης του Γένους Σχολής), τούτο δε εν όψει ρητής διαβεβαιώσεως που έλαβε ότι το Πατριαρχείο προτίθεται να αποκαταστήσει το τεράστιο και κατερειπωμένο αυτό οικοδόμημα και να το αναδείξει σε πρότυπο κέντρο περιβαλλοντικών μελετών...

Εν όψει αυτών των επισημάνσεων θεωρώ ότι χρειάζεται μια δυναμική αντιμετώπιση των συναφών προβλημάτων προτού μας επιβληθούν και στα θέματα αυτά έξωθεν λύσεις. Και ως πρώτη κίνηση θεωρώ αναγκαία και προτείνω την άμεση κατάργηση της εφαρμογής του ιερού μουσουλμανικού δικαίου (σαρία) που εξακολουθεί να εφαρμόζεται στη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης.

Οπως έχουν καταδείξει εμπεριστατωμένες μελέτες (Ι. Κτιστάκις, 2006), καμία διεθνής δέσμευση δεν υποχρεώνει την Ελλάδα να εφαρμόζει τον μουσουλμανικό νόμο, πολλώ μάλλον όταν έχει αποδειχθεί ότι τα ελληνικά δικαστήρια που υποτίθεται υποβάλλουν τις σχετικές αποφάσεις σε έλεγχο για να διαπιστωθεί εάν αυτές συμβαδίζουν με το ελληνικό Σύνταγμα και τις διεθνείς συμβάσεις, στην πραγματικότητα περιορίζονται σε έλεγχο ρουτίνας, για να μην πούμε ότι παραλείπουν τον έλεγχο...

Ο κ. Ιωάννης Μ. Κονιδάρης είναι καθηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Πηγή Το Βήμα

27.6.2010

Αλλα ενδιαφέροντα άρθρα (από όπου και το φωτογραφικό υλικό)

- Τα ορφανοτροφεία Πριγκήπου και Χάλκης στο Εις την Πόλιν (εδώ)

- Η περιπέτεια του Ορφανοτροφείου της Πριγκήπου (εδώ)