Οταν τα δεδομένα ανατρέπονται απότομα, επανέρχεται ηχηρά το αίτημα για επανάκαμψη της πολιτικής Του Τακη Kαμπυλη
Προχθές το βράδυ, στα πεζοδρόμια γύρω από ένα μπαρ (must, ακόμη) στην περιοχή του γηπέδου του ΠΑΟ στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, αυτό που αιφνιδίαζε δεν ήταν μόνο ο αριθμός των «πόρσε» και των «πόρσε καγιέν» αλλά και ότι αυτά τα αυτοκίνητα ήταν σχεδόν καινούργια.
Την εικόνα αυτή χρησιμοποίησε ο Θανάσης Τζαβάρας (καθηγητής ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθήνας) ως παράδειγμα για τη διαφορά του φόβου από τη φοβία (στη συζήτηση για τους φόβους που γεννάει η μεγάλη οικονομική κρίση).
Οταν βλέπεις μερικά εκατομμύρια ευρώ παρκαρισμένα στο πεζοδρόμιο αναρωτιέσαι αν πραγματικά όλοι αυτοί οι ιδιοκτήτες τους είναι πλούσιοι (με την έννοια του ανθρώπου που έχει εξασφαλίσει την ευμάρεια κάτω από οποιεσδήποτε αντίξοες συνθήκες) ή προσποιούνται τους πλούσιους; Κι αν ισχύει το δεύτερο γιατί το κάνουν ιδίως στη συγκυρία μιας τόσο μεγάλης κρίσης;
Η οικονομική κρίση που ξεκίνησε με την κατάρρευση κολοσσών και τη διάψευση προσδοκιών από «προϊόντα» (για τα οποία ένα μεγάλο κομμάτι της Κοινής Γνώμης αγνοούσε και την ύπαρξή τους αλλά και τη λειτουργία τους), αναδεικνύει δύο επιμέρους κρίσεις: Μία κρίση εμπιστοσύνης και μία κρίση πιο βαθιά σε ατομικό επίπεδο.
Στο αεροπλάνο
Η εμπιστοσύνη αποτελεί ένα από τα κεντρικά σημεία των εποχών της νεωτερικότητας. Ενα παράδειγμα: Πηγαίνουμε στο αεροδρόμιο, επιβιβαζόμαστε στο αεροπλάνο και γνωρίζουμε πως σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα θα βρεθούμε στον τόπο προορισμού. Αυτή η βεβαιότητα δεν εμποδίζεται από τη δεδομένη άγνοιά μας γύρω από το πώς λειτουργεί ένα αεροδρόμιο ή πώς πετά ένα αεροπλάνο. Στη σημερινή εποχή είναι σχεδόν αδύνατη η βαθιά γνώση των πολύπλοκων τομέων και δραστηριοτήτων που καθορίζουν την καθημερινότητά μας. Αλλά η «συμβίωση» μαζί τους προϋποθέτει την εμπιστοσύνη σ' αυτούς που εγγυώνται τη λειτουργία και την ασφάλεια τέτοιων συστημάτων. Βέβαια η εμπιστοσύνη της «νέας εποχής» προϋποθέτει την επίγνωση των περιστάσεων διακινδύνευσης. Η διακινδύνευση (risk), ως νεωτερική έννοια αντικαθιστά το μοιραίο, το τυχερό. Ετσι άλλο εμπιστοσύνη και άλλο πεποίθηση. Κάποιος που αγοράζει μεταχειρισμένο αυτοκίνητο, αντί καινούργιου, διακινδυνεύει να αγοράσει σακαράκα. Στην προσπάθειά του να αποφύγει αυτό το ενδεχόμενο, δείχνει εμπιστοσύνη στις γνώσεις του είτε στον έλεγχο από κάποιον δικό του μηχανικό, είτε στον υπάλληλο είτε στη φίρμα της εταιρείας.
Ο φόβος ήταν πάντα δημιουργικό συναίσθημα. Χάρισε στον άνθρωπο τη δυνατότητα της άμυνας, τον σχεδιασμό αποτροπής κινδύνων.
Φαντασιακά στοιχεία
Η φοβία, εξηγεί ο Θ. Τζαβάρας, είναι ουσιαστικά ο φόβος που γεννιέται από τον φόβο. Οταν το αντικείμενο που τον προκαλεί δεν δικαιολογεί από μόνο του τον συναγερμό, παρά μόνο πλαισιωμένο με φαντασιακά στοιχεία (για παράδειγμα η φοβία για τις κατσαρίδες ή τα μικρά ζώα).
Η πρόσφατη κρίση εκδηλώθηκε ως κρίση εμπιστοσύνης στο σύστημα των goldeboys αλλά και σκόρπισε, όχι φόβο μα φοβίες.
Κυρίως επειδή πριν από την κρίση, εξηγεί ο Θ. Τζαβάρας, οι δυτικές κοινωνίες είχαν βασιστεί στην ψευδαίσθηση της ευμάρειας. Οτι η απόλαυση αγαθών και υπηρεσιών σε συνθήκες δημογραφικών ανακατατάξεων και έκρηξης παραγωγικότητας θα κρατούσε για πάντα και με συνεχώς αυξανόμενους ρυθμούς. Η πίστη στην ευμάρεια «δημιούργησε» φοβίες και η κρίση εμπιστοσύνης στο σύστημα επανέφερε το αίτημα για την επανάκαμψη της πολιτικής.
Στην περίπτωση του υπερπολυτελούς Ι.Χ. η φοβία - εξηγεί ο Θ. Τζαβάρας - οφείλεται στην ψευδαίσθηση της ευμάρειας. Ο καταναλωτισμός λειτούργησε πάντα ως αντιφοβικό στοιχείο. Η αγορά ενός τέτοιου αυτοκινήτου σε συνθήκες πραγματικής κρίσης μάλλον λειτουργεί ως ψευδαίσθηση της ασφάλειας που χαρίζει ο πλούτος.
Αν οι φοβίες είναι όπως λέει ο Θ. Τζαβάρας, ο ιδρώτας των ψυχικών συγκρούσεων, τέτοιου είδους καταναλωτικές συμπεριφορές απλώς ενισχύουν τους φόβους για την παράταση της κρίσης. Σε 84 και περισσότερες δόσεις...
ΠΗΓΗ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
8.11.08
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου