Κατεδάφιση - απώλεια για τον ελληνικό μοντερνισμό

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ. Εδώ και μια εβδομάδα ένα προσωπικό όραμα του αρχιτέκτονα και πολεοδόμου Κωνσταντίνου Δοξιάδη (1913-1975) τραυματίστηκε ανεπανόρθωτα. Την Τρίτη 1η Νοεμβρίου τόσο η οικία του διάσημου Ελληνα όσο και το Κέντρο Συμποσίων ενός πρότυπου οικισμού που είχε σχεδιάσει και υλοποιήσει ο ίδιος κατεδαφίστηκε ολοσχερώς από τους τωρινούς του ιδιοκτήτες. Η (νόμιμη) κατεδάφιση δεν διήρκησε περισσότερο από έξι ώρες. Απέμεινε μόνο το υπαίθριο αμφιθέατρο και φυσικά τα υπόλοιπα σπίτια του οικισμού για να θυμίζουν το μεγαλόπνοο αλλά ακρωτηριασμένο πια σχέδιο, δύο βήματα από τη θάλασσα στο Πόρτο Ράφτη. Πέρα από την αρχιτεκτονική αξία των κτιρίων που χάθηκαν για πάντα (απροστάτευτος ο ελληνικός μοντερνισμός μετράει σημαντικές απώλειες το τελευταίο διάστημα) στην περίπτωση του «Απολλώνιου» οικισμού βαραίνει ιδιαίτερα η συναισθηματική σχέση του Δοξιάδη με το σχέδιο που για τον ίδιο αποτελούσε «έργο ζωής». Το Απολλώνιο στο Πόρτο Ράφτη ξεκίνησε με ένα όραμα: τον χειμώνα του 1958, ο Δοξιάδης επισκέπτεται, με τη σύζυγό του Εμμα, το Πόρτο Ράφτη. Εκεί, σε ένα λοφίσκο στη βόρεια πλευρά του όρμου, ο Δοξιάδης συλλαμβάνει την ιδέα ενός οικισμού που θα έχει τη χαρακτηριστική απλότητα και ομορφιά του ελληνικού νησιώτικου χωριού. Φαντάζεται μια πρότυπη κοινότητα κτισμένη στην ανθρώπινη κλίμακα, χωρίς δρόμους για τα αυτοκίνητα στο εσωτερικό της, με στενά κατηφορικά δρομάκια και σπίτια με αυλές που θα φιλοξενήσει καλλιτέχνες και διανοουμένους. Σχεδιάζει χώρους απομόνωσης που έχουν άμεση πρόσβαση σε μικρές πλατείες με πεζούλια, όπου άνθρωποι της δημιουργίας θα μπορούν να τις μοιράζονται μεταξύ τους. Σχεδιάζει θέατρο και επικλινείς αίθουσες που μπορούν να εξυπηρετήσουν τόσο τη διαβίωση όσο και την επικοινωνία σε ευρύτερους κύκλους. Τα σκαριφήματα και οι προσωπικές σημειώσεις του για το Απολλώνιο συσσωρεύονται για μια δεκαετία, ώσπου το 1969 αποφασίζει να υλοποιήσει το σχέδιό του. Σε οικόπεδα που έχει στο μεταξύ αποκτήσει, αρχίζει ο τεχνικός και αρχιτεκτονικός σχεδιασμός του οικισμού. Ο Δοξιάδης ασχολήθηκε ο ίδιος με όλες τις λεπτομέρειες αυτού του έργου και στον βαθμό που του επέτρεπε ο χρόνος και η υγεία του, ακόμη και με την επίβλεψη της κατασκευής. Οι προσπάθειές του για την ολοκλήρωση του Απολλώνιου έδωσαν καρπούς, αλλά μόνο ως προς το αισθητικό αποτέλεσμα. Αυτό που δεν κατάφερε ήταν να δημιουργήσει μια κοινότητα, που θα κατοικείτο από καλλιτέχνες και διανοούμενους (αντλήθηκαν στοιχεία από την έκδοση του «Ικαρου» για τον Κ. Δοξιάδη). H εταιρεία για την προστασία της φυσικής και της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς «Monumenta» απευθύνθηκε στις αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού ζητώντας να πληροφορηθεί αν ήταν ενήμερες για την κατεδάφιση. Ο αρχιτέκτονας Θωμάς Δοξιάδης ενεργοποιήθηκε από τον Σεπτέμβριο αλλά τον πρόλαβαν οι μπουλντόζες. Θλίβεται για την απώλεια αλλά πιστεύει ότι μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία προκειμένου ο αρχιτεκτονικός κόσμος να παλέψει για τον άμεσο χαρακτηρισμό των 100 σημαντικότερων κτιρίων του μοντέρνου κινήματος στην Ελλάδα. Ας το ελπίσουμε. Του Δημήτρη Ρηγόπουλου Πηγή Καθημερινή 8.11.2011