Εργα τέχνης που επέζησαν από τους Ναζί

Γλυπτό του Γερμανού καλλιτέχνη Εντουϊν Σαρφ που φιλοξενείται στο Νέο Μουσείο του Βερολίνου Συχνά το παρελθόν επανεμφανίζεται στους πρωτοσέλιδους τίτλους των εφημερίδων, σαν ξεχασμένη οβίδα που βρέθηκε τυχαία κατά την ανασκαφή για τη θεμελίωση νέου κτιρίου. Τις τελευταίες ημέρες, το παρελθόν γίνεται εκ νέου αισθητό στην τέχνη. Τον Ιανουάριο, εργάτες που κατασκεύαζαν έναν καινούργιο σταθμό του μετρό, κοντά στο δημαρχείο του Βερολίνου, ανακάλυψαν θαμμένη στο χώμα τη χάλκινη προτομή μιας γυναίκας, σκουριασμένη, βρωμερή και πραγματικά αγνώριστη. Οι ερευνητές που τη μελέτησαν διαπίστωσαν ότι πρόκειται για το έργο ενός σύγχρονου Γερμανού γλύπτη, του Εντουιν Σαρφ, που φιλοτεχνήθηκε περίπου το 1920. Η εύρεση του γλυπτού μέσα στο έδαφος παρέμενε ακατανόητη έως τον Αύγουστο, οπότε στην περιοχή εντοπίστηκαν και άλλα γλυπτά, του Οτο Μπάουμ, της Μαργκ Μολ και του Οτο Φρόιντλιχ και άλλων. Οπως τελικά αποδείχθηκε, τα έντεκα γλυπτά που βρέθηκαν στο Βερολίνο είναι επιζήσαντες της εκστρατείας που εξαπέλυσε ο Χίτλερ εναντίον της «εκφυλισμένης τέχνης». Πολλά από αυτά τα έργα κατασχέθηκαν από τα γερμανικά μουσεία τη δεκαετία του 1930, εκτέθηκαν για να καταδείξουν τον καλλιτεχνικό εκφυλισμό, χρησιμοποιήθηκαν σε ναζιστική αντισημιτική ταινία του 1941 και τελικά αποθηκεύτηκαν στη αποθήκη του υπουργείου Προπαγάνδας. Κι εδώ τα ίχνη τους χάνονται. Κανείς δεν άκουσε τίποτα γι’ αυτά μέχρις ότου εντοπίστηκαν κοντά στο δημαρχείο του Βερολίνου. Παραμένει μυστήριο πώς και για ποιο λόγο βρέθηκαν θαμμένα εκεί. Φαίνεται, όμως, ότι στη διάσωσή τους εμπλέκεται και ένας άνθρωπος που ενήργησε, περίπου, όπως ο Οσκαρ Σίντλερ της τέχνης. Σήμερα, όμως, μετά την πάροδο μισού αιώνα, τα γλυπτά εκτίθενται και πάλι στο ανακαινισμένο Νέο Μουσείο του Βερολίνου. Και το Νέο Μουσείο αναδύθηκε από τα ερείπια που άφησε ο πόλεμος. Το κτίριο, έργο του αρχιτέκτονα Ντέιβιντ Τσίπερφιλντ, είναι σύμβολο της γερμανικής ιστορίας, μάρτυρας βίαιων γεγονότων, που ούτε το πέρασμα των δεκαετιών ούτε των διαφορετικών γενιών κατάφερε να σβήσει. Η έκθεση είναι συγκινητική, καθώς τα γλυπτά θα μπορούσαν να είναι αγαπημένοι νεκροί που επιστρέφουν πίσω σ’ εμάς σαν φαντάσματα. Οι αρχαιολόγοι που μελετούν τα ευρήματα πιστεύουν ότι τα γλυπτά ήταν αρχικώς στο κτίριο που βρισκόταν στον αριθμό 50 της Κενιγκστράσε. Το κτίριο ανήκε στην Εβραία Ιντιθ Στάινιτζ. Το 1939 κατοικούσαν σ’ αυτό Εβραίοι νομικοί. Τα ονόματά τους εξαφανίζονται από τα αρχεία το 1942, οπότε η ιδιοκτησία του ακινήτου περνάει στο γερμανικό Ράιχ. Ενας από τους μετέπειτα ενοίκους του ήταν ο Ερχαρντ Εβερντικ, νομικός με ειδίκευση στα φορολογικά. Το 1939, αυτός και η γυναίκα του χρηματοδότησαν τη διαφυγή μιας εβραϊκής οικογένειας στη Σαγκάη, ενώ ο ίδιος προσέφερε κρησφύγετο σε έναν υπάλληλό του και πολλούς άλλους. Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι το 1944, όταν το κτίριο στην Κενιγκστράσε κάηκε μετά τους βομβαρδισμούς των συμμάχων, οτιδήποτε βρισκόταν κρυμμένο στο διαμέρισμα του δικηγόρου, έπεσε στο ισόγειο και στη συνέχεια καταπλακώθηκε από το κτίριο όταν κατέρρευσε. Ηδη οι ειδικοί πραγματοποιούν αναλύσεις στην τέφρα που βρέθηκε στο σημείο, σε μια προσπάθεια να εντοπιστούν ίχνη από πίνακες και ξύλινα γλυπτά. Πώς βρέθηκαν τα έργα στην κατοχή του, παραμένει άγνωστο. Πηγή Καθημερινή 2.12.2010