"Στης Γραμβούσας τ' ακρωτήρι..."

Ενας δροσερός άνεμος έφτασε ώς την παραλία που καθόμασταν, λίγο έξω από το Ρέθυμνο. Ερχόταν από τη μεριά της Σαντορίνης ή ίσως πιο δυτικά, από την Ανάφη και τη Φολέγανδρο. Μύριζε μέλι, αλιφασκιά, λάβα και υποσχέσεις. Ο Φρόντις, ο συνταξιδιώτης μου, καθισμένος στα βράχια στην άκρη της παραλίας, «ακουμπούσε» στο σημειωματάριό του μικρά κομμάτια από την ψυχή του. Φαινόταν να μην τον ενοχλεί ο ψυχρός άνεμος. Ούτε και σ’ εμένα έδινε καμιά σημασία, σαν να μην υπήρχα, παρόλο που καθόμουν ακριβώς δίπλα του, απολαμβάνοντας ένα μπουκάλι ρεθυμνιακή μπίρα. Γύρισα το κεφάλι μου και έριξα μια κλεφτή ματιά στα γραφόμενα. «Τον αγάπησε και έγινε θάλασσα. Την αγάπησε κι εκείνος. Δεν βρήκε άλλο τρόπο να την αγκαλιάσει, κι έγινε σύννεφο...». Κατάλαβα ότι εκεί που ταξίδευε δεν ήθελε παρέα και σηκώθηκα. Εκανα μια μεγάλη βόλτα ώς την άλλη άκρη της παραλίας. Ανάμεσα στα βράχια βρήκα κρίταμα. Μάζεψα μια αγκαλιά από αυτά τα νοστιμότατα θαλασσόχορτα και μετά από αρκετή ώρα γύρισα πάλι κοντά του με το γεύμα μας. «Σου έφερα μια γεύση από θάλασσα. Δεν υπάρχει άλλη τροφή με μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε ιώδιο, τρικυμίες και ηλιοβασιλέματα. Τα ανταλλάσσω με μια ιστορία αγάπης, ή μια ιστορία λεβεντιάς». Ο Φρόντις έκλεισε το σημειωματάριό του, άνοιξε τον χάρτη και μου έδειξε τη βορειοδυτική γωνιά της Κρήτης. «Αυτή εδώ είναι η χερσόνησος της Γραμβούσας. Ενας άγριος βράχος σκεπασμένος με αγκαθωτούς θάμνους, ρίγανη, φασκόμηλο, θυμάρι και εκατομμύρια αγριολούλουδα. Ξερό και άγονο τοπίο με απόκρημνες βραχώδεις ακτές, κρύβει στη βορειοδυτική γωνιά του έναν από τους τελευταίους φυσικούς παράδεισους της Κρήτης. Στους δύο μυχούς του ακρωτηρίου Τηγάνι σχηματίζεται μια πολύ πλατιά παραλία με κατάλευκη ψιλή άμμο, ο Μπάλος. Πίσω της βρίσκονται οι απότομες βουνοπλαγιές του Γεροσκίνου και μπροστά της δύο ερημονήσια, η Αγρια και η Ημερη Γραμβούσα, που μοιάζουν με απολιθωμένα πειρατικά καράβια. Τα νερά μπροστά στην παραλία είναι αβαθή και ζεστά. Ο βυθός είναι στρωμένος με την ίδια ψιλή κατάλευκη άμμο, που δίνει στη θάλασσα ένα αστραφτερό σμαραγδένιο χρώμα, σαν κι αυτό που έχουν οι ακτές των τροπικών νησιών του Ειρηνικού. Η Ημερη Γραμβούσα, το νοτιότερο από τα δύο νησάκια, κατ’ ευφημισμόν ονομάζεται ήμερη. Στην πραγματικότητα ήταν πεδίο σκληρών μαχών και άντρο πειρατών. Η ιστορία της ξεκινάει το 1579, όταν οι Βενετοί κυρίαρχοι της Κρήτης αποφάσισαν να χτίσουν εδώ ένα κάστρο για να προστατεύουν τα πλοία τους που περνούσαν από αυτά τα νερά κατά το ταξίδι τους από και προς τη Βενετία. Το κάστρο χτίστηκε μέσα σε τρία χρόνια, στην κορυφή του απόκρημνου βράχου, σε τόσο οχυρή θέση και τόσο καλοχτισμένο, που ήταν πραγματικά απόρθητο. Ομως οι Τούρκοι είχαν βάλει στο μάτι το κάστρο της Γραμβούσας και χρησιμοποίησαν τη μόνη αποτελεσματική μέθοδο για να το κυριεύσουν: δωροδόκησαν τον Βενετό φρούραρχο, αυτός τους άνοιξε την καστρόπορτα, τους έδωσε τα κλειδιά και τους είπε “καλώς ήρθατε στη Γραμβούσα!”. Μετά επιβιβάστηκε σ’ ένα τουρκικό πλοίο και πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου έζησε ώς τα βαθιά του γεράματα, άτιμος πλην πλούσιος! Οι Τούρκοι έμειναν στο κάστρο για 130 ολόκληρα χρόνια, κατά τα οποία δεν χρειάστηκε να ρίξουν ούτε μία κανονιά. Κάθονταν στην ερημιά και χάζευαν τους γλάρους και τα καράβια που περνούσαν από μακριά... Ωσπου ήρθε ο Δεκέμβριος του 1823. Εκείνη την εποχή, η τουρκική φρουρά της Γραμβούσας ήταν μόλις πενήντα στρατιώτες. Ενα κρητικό επαναστατικό σώμα πεντακοσίων ανδρών αποβιβάστηκε αθόρυβα στο νησί τη νύχτα. Το πρωτοπαλίκαρό τους, κάποιος Μπουζομάρκος, ανέλαβε να κάνει την πιο επικίνδυνη αποστολή: να σκαρφαλώσει πάνω στα τείχη, και να σηκώσει τις αμπάρες της καστρόπορτας για να μπουν μέσα οι σύντροφοί του. Πράγματι, τυλιγμένος από το πυκνό σκοτάδι της χειμωνιάτικης νύχτας, σκαρφάλωσε πάνω στα τείχη και πήδηξε μέσα. Σκοπιές δεν υπήρχαν πουθενά, και έτσι έφτασε ανενόχλητος ώς το φυλάκιο της πύλης, όπου λογικά θα βρίσκονταν οι δύο-τρεις φρουροί της βάρδιας. Με το μαχαίρι στο χέρι, άνοιξε αθόρυβα την πόρτα και ετοιμάστηκε για την αιφνιδιαστική επίθεση, αλλά ο αιφνιδιασμός ήταν όλος δικός του: στο κρεβάτι δίπλα στο αναμμένο τζάκι, είδε τον έναν και μοναδικό φρουρό να κοιμάται του καλού καιρού, και δίπλα του, μια γυναίκα! Με ταχύτητα αίλουρου έσφαξε τον Τούρκο, και πριν προλάβει να βγάλει μιλιά η γυναίκα, της έκλεισε το στόμα με το χέρι του, σήκωσε το μαχαίρι και ετοιμάστηκε να το καρφώσει στο γυμνό της στήθος. Στο δωμάτιο ήταν τέσσερις: ο νεκρός Τούρκος, ο νεαρός Ελληνας με το μαχαίρι, η γυμνή και αβοήθητη γυναίκα, και ένας θεός, με φτερά στην πλάτη που έριξε το βέλος του την καίρια στιγμή. Τα κατατρομαγμένα αλλά μεγάλα και όμορφα σαν φεγγάρια μάτια της Τουρκάλας είπαν στον σκληροτράχηλο πολεμιστή τα αρχέγονα μυστικά που μετακινούν ακόμα και βουνά. Κι έτσι ο λεβέντης Κρητικός λυπήθηκε την όμορφη χανούμισσα, κατέβασε αργά το μαχαίρι του, τράβηξε το χέρι του και την άφησε να φύγει. Αλλά αυτό ήταν το θανάσιμο λάθος του. Η γυναίκα πετάχτηκε έξω ουρλιάζοντας, ξύπνησε τη φρουρά, και ο Μπουζομάρκος έπεσε νεκρός από τα βόλια των Τούρκων πριν προλάβει να ανοίξει την πύλη...». Ο Φρόντις σταμάτησε την ιστορία του, αλλά συνέχισαν τις δικές τους τα κύματα που έσβηναν απαλά στην άμμο κι ένας γκιώνης. Χώθηκα στον υπνόσακο, έκλεισα τα μάτια μου και αποκοιμήθηκα εκεί έξω, στη βάση του βράχου. Το πρώτο πράγμα που είδα όταν ξύπνησα το πρωί ήταν η θάλασσα, κι ένα σύννεφο που την είχε αγκαλιάσει από τη μια άκρη του ορίζοντα ώς την άλλη. Του Στέφανου Ψημένου Πηγή Καθημερινή 7.5.11