Αυτή την εικόνα παρουσιάζουν πολλά σπίτια της Πλάκας περιμετρικά της Ρωμαϊκής Αγοράς. Το πρόβλημα των γκράφιτι γίνεται ευκολότερα αντιληπτό στην περίπτωση της «συνοικίας των Θεών» επειδή ακριβώς η «ζημιά» στα απαράμιλλης ομορφιάς αρχοντικά της είναι περισσότερο εμφανής. Αλλά δεν είναι μόνον αυτά. Τα γκράφιτι έχουν εισβάλει σε αρχαιολογικούς χώρους και σε μνημεία στην ευρύτερη περιοχή χωρίς μέχρι σήμερα να έχει ενεργοποιηθεί ένας μηχανισμός αναχαίτισης του φαινομένου. Μεμονωμένοι πολίτες και συλλογικότητες επιχειρούν να αφυπνίσουν την Πολιτεία, καθώς η Πλάκα δεν είναι μια οποιαδήποτε γειτονιά της Αθήνας.
Δύσκολα θα βρείτε ανέπαφο τοίχο στην Πλάκα. Ακόμα και μέσα σε αρχαιολογικούς χώρους, δίπλα σε μνημεία και, φυσικά, στις προσόψεις εκατοντάδων σπιτιών. Δεν έχει σημασία πού βρίσκονται ή τι χρήση φιλοξενούν τα νεοκλασικά μέγαρα. Η υπέροχη βόλτα περιμετρικά της Ρωμαϊκής Αγοράς είναι ταυτόχρονα ένας τεράστιος υπαίθριος καμβάς. Η πλατεία που διαμορφώθηκε από την Ενοποίηση Αρχαιολογικών Χώρων πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες, στα ίχνη του Κιουτσούκ Τζαμί, είναι ένα ζωντανό μνημείο καταστροφής. Τα σπρέι έχουν «ποτίσει» τις πέτρες, μένεις άναυδος από την ολική μεταμόρφωση ενός κατά τ’ άλλα υποδειγματικού δημόσιου χώρου. Tag (οι υπογραφές των graffiti artists) θα βρείτε ακόμα κι εντός του αρχαιολογικού χώρου της Βιβλιοθήκης του Αδριανού.
Αλλά πώς φθάσαμε ώς εδώ; Δυστυχώς, η Πλάκα είναι εύκολος στόχος. Δεν είναι τυχαίο που η περιοχή της Ρωμαϊκής Αγοράς παρουσιάζει σήμερα την πιο επιβαρυμένη εικόνα. Εκεί βρίσκεται ο πυρήνας των υπηρεσιών του υπουργείου Πολιτισμού με ωράριο λειτουργίας μέχρι τις μεσημβρινές ώρες. Τα θαυμάσια νεοκλασικά, ιδιοκτησίες όλα του ελληνικού κράτους, από νωρίς το απόγευμα ερημώνουν, μένουν κυριολεκτικά απροστάτευτα. Οταν θα πέσει το σκοτάδι κανείς δεν είναι εκεί για να τα υπερασπιστεί. Ο μεγάλος αριθμός δημόσιων υπηρεσιών δημιουργεί νησίδες χωρίς ζωή για πολλές ώρες. Αλλά και στην περίπτωση που αναπτύσσονται πρωτοβουλίες για τον καθαρισμό κτιρίων του υπουργείου Πολιτισμού είναι σχεδόν βέβαιο ότι τα σπρέι θα επιστρέψουν. Η ίδια η μορφολογία των νεοκλασικών, με τις μεγάλες ανοικτές επιφάνειες, ερεθίζουν τη διαρκώς αυξανόμενη κοινότητα των Αθηναίων graffiti makers. Ισως ορισμένοι θα αναζητήσουν και κοινωνικο-πολιτικό υπόβαθρο στην περίπτωση της Πλάκας. Εδώ ζουν εύποροι Αθηναίοι και τα γκράφιτι είναι πιθανότατα έκφραση κοινωνικής δυσαρέσκειας με στόχο τους «βολεμένους» αστούς. Αλλά αυτό θα ίσχυε αν το γκράφιτι και το tagging έπνιγαν αποκλειστικά την Πλάκα.
Αν το γκράφιτι είναι μια ούτως ή άλλως αμφιλεγόμενη ιστορία (ανάμεσα στην πραγματική τέχνη και την απλή μουντζούρα), το πρόβλημα ειδικά στην Πλάκα αποκτά άλλη βαρύτητα. Πρόκειται για ένα μοναδικό αρχιτεκτονικό σύνολο στην καρδιά της ιστορικής Αθήνας, δίπλα σε μνημεία οικουμενικής σημασίας. Αν είχαμε πολλές «Πλάκες» θα είχαμε την πολυτέλεια να κάνουμε αυτό που κάνουμε σήμερα. Δηλαδή, να σφυρίζουμε αδιάφορα.
Ομως, οι πολίτες αντιδρούν. Η Επιτροπή Πρωτοβουλίας Κατοίκων Πλάκας επισημαίνει με ένταση το θέμα, ενώ τους τελευταίους μήνες ιδρύθηκε στο facebook ομάδα (group) που στοχεύει στην ανάδειξή του. Κάτι αρχίζει και κινείται. Πάντως, όχι πολύ μακριά από εδώ, στη Ρώμη, την κατάσταση πήραν στα χέρια τους οι ίδιοι οι πολίτες.
Η πρωτοβουλία «Retake Rome» έγινε γνωστή διεθνώς ύστερα από ένα άρθρο του αμερικανικού Time στα τέλη του περασμένου Νοεμβρίου με τίτλο «Οι κάτοικοι της Αιώνιας Πόλης πολεμούν τα γκράφιτι». Ανάμεσα στις δράσεις της ομάδας που ίδρυσε το 2009 μια Αμερικανίδα δικηγόρος είναι ο καθαρισμός δημόσιων χώρων από γκράφιτι. Σύμφωνα με το περιοδικό, η Ρώμη είναι μία από τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες που υποφέρουν πιο πολύ από το ανεξέλεγκτο γκράφιτι. Ευτυχώς για την ιταλική πόλη το πρόβλημα είναι πολύ μεγαλύτερο εκτός ιστορικού κέντρου, κάτι που δυστυχώς δεν ισχύει για την Αθήνα. Στην υπόλοιπη Ευρώπη οι μέθοδοι για τον περιορισμό του φαινομένου του γκράφιτι και του tagging διαφέρουν. Στη Γαλλία δράση ανέλαβαν ομάδες πολιτών που προχώρησαν σε «καθαρισμούς» κτιρίων και δημοσίων χώρων. Στη Μεγάλη Βρετανία το 2003 η κυβέρνηση των Εργατικών προώθησε τον νόμο κατά της αντικοινωνικής συμπεριφοράς (Anti Social Behaviour Act). H νομοθετική ρύθμιση συνοδεύτηκε από την εκστρατεία «Διατηρήστε τη Βρετανία σε τάξη» (Keep Britain Tidy). Aνάμεσα στις πρωτοβουλίες εκείνης της εποχής ξεχώριζε το πνεύμα μηδενικής ανοχής σε όσους «βανδάλιζαν» δημόσιους χώρους και ιδιωτικές ιδιοκτησίες με τη δυνατότητα έκδοσης προστίμων επ’ αυτοφώρω. Προκειμένου να υποστηριχθεί η καμπάνια της «Καθαρής Βρετανίας» 123 μέλη του Βρετανικού Κοινοβουλίου, συμπεριλαμβανομένου και του τότε πρωθυπουργού Τόνι Μπλερ, υπέγραψαν ένα ψήφισμα σύμφωνα με το οποίο το γκράφιτι δεν είναι τέχνη αλλά έγκλημα. Τον Ιούλιο του 2008 είχαμε την πρώτη καταδίκη Βρετανών καλλιτεχνών του γκράφιτι. Υστερα από παρακολούθηση της Αστυνομίας, εννέα μέλη της ομάδας DPM κατηγορήθηκαν ότι προκάλεσαν φθορές σε ξένες περιουσίες ύψους 1 εκατομμυρίου λιρών! Πέντε μέλη της ομάδας οδηγήθηκαν στη φυλακή με ποινές από 18 μήνες μέχρι και δύο χρόνια. Η απόφαση του δικαστηρίου αναζωπύρωσε την αμφιλεγόμενη ταυτότητα του γκράφιτι ανάμεσα σε όσους το θεωρούν τέχνη και σ’ αυτούς που σπεύδουν να το θέσουν εκτός νόμου. Στην Ουγγαρία το θέμα λύθηκε με πρωτοβουλία μιας ομάδας με το όνομα «Ι love Budapest» (Αγαπάω τη Βουδαπέστη) και τη συνεισφορά της Αστυνομίας που τώρα επιτρέπει το γκράφιτι σε ορισμένους μόνο χώρους.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες το γκράφιτι και το tagging έχει μεγάλη ιστορία. Στα μέσα της δεκαετίας του ’80 η Νέα Υόρκη ήξερε πολύ καλά τι ήταν γκράφιτι μέσα από τα βαμμένα βαγόνια των συρμών του μετρό. Ετσι στην εμπροσθοφυλακή του αντι-γκράφιτι «κινήματος» τέθηκαν οι υπηρεσίες του μετρό της Νέας Υόρκης (Metropolitan Transpor tation Authority), όταν στις 12 Μαΐου του 1989 ανακοίνωσαν την απόφασή τους να αντικαταστήσουν τα «βρώμικα» τρένα με καινούργιους, πεντακάθαρους συρμούς. «Οταν κάθεσαι σε ένα καθαρό, χωρίς γκράφιτι, βαγόνι, νιώθεις πιο ασφαλής», δήλωνε ο τότε πρόεδρος της ΜΤΑ Ντέιβιντ Γκαν.
Αλλά το γκράφιτι δεν πέθανε. Μεταφέρθηκε στους δρόμους της πόλης, με αποτέλεσμα ο δήμος της αμερικανικής μεγαλούπολης να υιοθετήσει πολύ γρήγορα πολιτική μηδενικής ανοχής.
Tου Κωστα Παπαηλια*
Πλάκα, μια περιοχή που μετράει χιλιάδες χρόνια, ένα μοναδικό χωνευτήρι και μωσαϊκό της μακραίωνης αθηναϊκής ιστορίας, η πιο όμορφη συνοικία της Αθήνας.
Πέρα από απόδραση για τους Αθηναίους, υπήρξε πάντα η παρηγοριά τους, το άλλοθι για τη μεταπολεμική αναρχία της πόλης. Στη φράση «Η Αθήνα είναι μια άσχημη πόλη» που πολλοί έχουν ξεστομίσει, υπήρχε πάντα η απάντηση «και όμως, έχει την Πλάκα». Αυτό ήταν η Πλάκα, η καλαίσθητη δικαιολογία μιας αισθητικά κακοποιημένης πόλης.
Εντούτοις, ως ταινία που τέλειωσε και τα σκηνικά της ξεστήθηκαν βίαια, η μετα-ολυμπιακή υποβάθμιση της Αθήνας, ήταν αναπόφευκτο να παρασύρει και το πιο όμορφο κομμάτι της. Πλέον, προδίδει το θλιβερό συμπέρασμα ότι ζούμε σε μια πρόωρα γερασμένη πόλη, που η προστασία των μνημείων της είναι φαντασμαγορική ουτοπία. Μια πόλη που ενώ αναζητεί την ταυτότητα και τα όριά της, μετατρέπεται σε φάντασμα.
Τα υπέροχα αρχοντικά της, το καθένα με τη δική του ξεχωριστή ιστορία, έχουν γίνει φθηνοί καμβάδες αδαών. Αποτέλεσμα, η κακοποίηση της αισθητικής συνοχής. Δεν πρόκειται για γκράφιτι, κάτι που θα είχε το παράνομα γλυκό άλλοθι της δημιουργίας, αλλά για ένα διαγωνισμό tagging, δηλαδή «υπογραφών». Οι σύγχρονοι (συχνά ανήλικοι) ρομαντικοί της Πλάκας «ρομαντζάρουν» στα στενά της Πλάκας, κρατώντας, αντί για τριαντάφυλλα, σπρέι.
Στη ρωμαϊκή αγορά, ένα νευραλγικό σημείο της περιοχής που επισκέπτονται χιλιάδες τουρίστες, η εικόνα είναι πλέον αποκαρδιωτική. Τα κτίρια δεν έχουν πια χρώμα, αλλά ανακατεμένες λέξεις από σπρέι. Για την προστασία της Πλάκας δημιουργήθηκε μια ομάδα στο facebook, που ενημερώνει πάνω απ’ όλα για τη σημερινή κατάσταση της μοναδικής αυτής περιοχής, χαρτογραφεί το πρόβλημα και αναζητεί τρόπους εξυγίανσής του.
Σημασία έχει να γνωρίζει κάποιος τι είναι ένα ιστορικό κτίριο για την πόλη του και για ποιους λόγους θα έπρεπε, αν όχι να συγκινείται στη θέα του, τουλάχιστον να σέβεται την ύπαρξή του. Η Πλάκα είναι ένα ανοιχτό μουσείο πολιτισμού.
* Ο κ. Κώστας Παπαηλίας είναι ιδρυτής γκρουπ στο facebook για την προστασία της Πλάκας από τα γκράφιτι.
Του Γιωργου Κυριακοπουλου*
Είναι η Αθήνα τόσο άσχημη, ώστε στο συλλογικό υποσυνείδητο των κατοίκων της η μία και μόνη όμορφη γειτονιά της να τους προκαλεί τόση απέχθεια, έως και αλλεργία;
Πιθανόν αυτός να είναι ο λόγος που τόσα «οργισμένα παιδιά» ξεκινούν με το σπρέι τους από όλες τις άκρες του λεκανοπεδίου για να καταλήξουν στους πρόποδες της Ακρόπολης και να μουτζουρώσουν σαδιστικά ό,τι με τόσο κόπο αναγεννήθηκε στην Πλάκα. Από το ομορφότερο ίσως σπίτι της παλιάς Αθήνας, την οικία Κωλέττη στην οδό Πολυγνώτου, μέχρι όποιο αφύλακτο μνημείο της ιστορίας της έμεινε στην αποκλειστική μας απόλαυση χωρίς συρματοπλέγματα και εισιτήριο, είτε αυτό είναι το υστερορωμαϊκό τείχος και η Οδός των Παναθηναίων στην Αρχαία Αγορά ή το μικρό τζαμί με τα σκιερά σκαλοπάτια του ή το οπτικό περιβάλλον της Πύλης της Αθηνάς Αρχηγέτιδος και των Αέρηδων.
Κι αν το υπουργείο Πολιτισμού αδυνατεί να αποκαταστήσει τη ζημιά στα ίδια του τα κτίρια, κι αν ο Δήμος Αθηναίων και η ΕΛ.ΑΣ. αδυνατούν να αστυνομεύσουν τη συνοικία των θεών (προφανώς διότι φυλάσσουν άλλους «θεούς» της σημερινής εποχής), κι αν εμείς οι πολίτες φοβόμαστε να νουθετήσουμε τους μαινόμενους βαφείς όταν τους βλέπουμε επί το έργον, τουλάχιστον ας ακολουθήσουμε το παράδειγμα του σωστού χρωματοπώλη της Υδρας, που, στην πιεστική ζήτηση τριών νεαρών από την Αθήνα να τους πουλήσει σπρέι σε πέντε χρώματα, απάντησε ευγενικά: «Δυστυχώς δεν έχω»!
* Ο κ. Γιώργος Κυριακόπουλος είναι κάτοικος Πλάκας
Πηγή Καθημερινή
9.1.2011
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου