Συχνά δεν τηρείται η επιθυμία του δωρητή, ενώ οι έλεγχοι είναι ανύπαρκτοι
Εκατομμύρια ευρώ που θα διατίθεντο για τη φροντίδα αστέγων και αναξιοπαθούντων, για υποτροφίες προς φοιτητές χάνονται εξαιτίας της υπολειτουργίας της Διεύθυνσης Εθνικών Κληροδοτημάτων του υπουργείου Οικονομικών και των αρμόδιων υπηρεσιών των Περιφερειών. Σύμφωνα με σειρά επώνυμων καταγγελιών, εκθέσεων των Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης, αλλά και διαπιστώσεων του γενικού επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης κ. Λέανδρου Ρακιντζή, φιλανθρωπικά σωματεία και σύλλογοι κακοδιαχειρίζονται κληρονομιές πολιτών που έπρεπε να διατεθούν για σκοπούς που προβλέπονται στις διαθήκες, εκμεταλλευόμενοι τους ανύπαρκτους ελεγκτικούς μηχανισμούς.
Ανυπολόγιστο το κόστος της υπολειτουργίας της συγκεκριμένης Διεύθυνσης. Μόνο το «Ασυλο Ανιάτων», το οποίο ελέγχθηκε από το Σώμα Επιθεωρητών Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης (ΣΕΕΔΔ), φέρεται να έχει καταχραστεί περίπου 6 εκατομμύρια ευρώ τα τελευταία χρόνια και δεν έχει αποδώσει στο κράτος φόρους ύψους 1,5 εκατ. ευρώ, ενώ η υπόθεση έχει πάρει τον δρόμο της Δικαιοσύνης. Ο γενικός επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης εκτιμά ότι το σύνολο των φορέων που διαχειρίζονται κληροδοτήματα (χωρίς τον προβλεπόμενο έλεγχο του κράτους) αγγίζουν τους 10.000. Αν και το «Ασυλο Ανιάτων» θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους παραβάτες, μπορεί κανείς εύκολα να φανταστεί το μέγεθος της απώλειας πόρων για το ελληνικό Δημόσιο και για το σύνολο της κοινωνίας από την υπόθεση των Εθνικών Κληροδοτημάτων.
Οι παραβάσεις ξεκινούν από την καθυστέρηση εκτέλεσης της βούλησης ενός αποβιώσαντος όσον αφορά την περιουσία που έχει κληροδοτήσει σε φιλανθρωπικό ίδρυμα ή άλλο φορέα. Οι καθυστερήσεις αυτές φτάνουν ακόμα και τις δεκαετίες. Στη συνέχεια πολλά από τα Ιδρύματα διαθέτουν τους πόρους από το κληροδότημα για σκοπούς που δεν προβλέπονται στη διαθήκη, αλλά... κατά βούληση. Συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις, τα κοινωφελή ιδρύματα δεν ενημερώνουν τις αρμόδιες αρχές για τον τρόπο διαχείρισης των κληροδοτημάτων, δεν υποβάλλουν λογοδοσίες για χρόνια, δεν τηρούν βιβλία και γενικά προβαίνουν σε σειρά παραβάσεων που καταγράφονται αναλυτικά στις πρόσφατες διαπιστώσεις του κ. Ρακιντζή. «Η διοίκηση πολλών φιλανθρωπικών ιδρυμάτων έχει μετατραπεί σε... επαγγελματίες που βιοπορίζονται από τη συγκεκριμένη δραστηριότητα χωρίς να τελούν τους πραγματικούς τους σκοπούς. Σε πολλές περιπτώσεις η διοίκηση μεταβιβάζεται απευθείας, σε ένα καθεστώς οικογενειοκρατίας. Και να σκεφτεί κανείς ότι τα κονδύλια από δωρεές και ακίνητα που διαχειρίζονται τα ιδρύματα είναι τεράστια Υπουργείο και περιφέρειες αδυνατούν να ελέγξουν το φαινόμενο», αναφέρει στην «Κ» ο κ. Ρακιντζής.
Αγνωστα τα περιουσιακά στοιχεία ελλείψει εθνικού μητρώου...
Κενά στη νομοθεσία, έλλειψη θεσμικού πλαισίου ελέγχων, μη τιμωρία των υπευθύνων, τεράστια γραφειοκρατία, υποστελέχωση υπηρεσιών και άγνοια των αρμόδιων υπαλλήλων είναι κάποιοι από τους λόγους που οδήγησαν στη σημερινή αδιαφανή κατάσταση.
Ο έλεγχος της ορθής διαχείρισης των κληροδοτημάτων έχει ανατεθεί στη Διεύθυνση Εθνικών Κληροδοτημάτων του υπουργείου Οικονομίας ενώ, με νόμο του 2000, μέρος των αρμοδιοτήτων μεταβιβάστηκε στις κατά τόπους υπηρεσίες των Περιφερειών. Και οι μεν και οι δε αδυνατούν να ασκήσουν αποτελεσματικά το έργο τους.
Εθνικό Μητρώο Κληροδοτημάτων δεν υπάρχει, άρα κανείς δεν ξέρει όχι μόνο ποια είναι τα περιουσιακά στοιχεία που διαχειρίζονται τα σωματεία, αλλά ούτε καν πόσα είναι αυτά. Οι Περιφέρειες περιορίζονται στον έλεγχο της νομιμοφάνειας των Ιδρυμάτων, ενώ το υπουργείο Οικονομικών καθυστερεί δραματικά να διεκπεραιώσει τις υποθέσεις.
Αδιαφορία υπηρεσιών
«Ο νόμος δεν προβλέπει αποτελεσματική ελεγκτική διαδικασία και όποιοι έλεγχοι έγιναν από τους επιθεωρητές Δημόσιας Διοίκησης αφορούν κυρίως στα προβλήματα λειτουργίας των αρμόδιων υπηρεσιών του Δημοσίου και όχι των ιδρυμάτων. Η αδιαφορία των υπηρεσιών σε συνδυασμό με την παραβατικότητα των ιδρυμάτων έχουν ως αποτέλεσμα να ζημιώνονται οι πραγματικοί δικαιούχοι και το Δημόσιο», περιγράφει ο ομότιμος καθηγητής Πολιτικών και Οικονομικών Επιστημών κ. Σάββας Σπέντζας.
Ο ίδιος βρίσκεται στα δικαστήρια με το «Ασυλο Ανιάτων» για την κακοδιαχείριση περιουσίας συγγενικού του προσώπου. Του πήρε χρόνια να μάθει πώς λειτουργεί το σύστημα: «Στη δική μου περίπτωση, από το 2004 που ανακαλύψαμε τα σκάνδαλα που έγιναν σε βάρος της περιουσίας του θείου μου, παρά το γεγονός ότι έχει γνωμοδοτήσει σχετικά το ΣΕΕΔΔ και έχει βγει απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας που με δικαιώνουν και αποδεικνύουν μια σειρά από σοβαρές παρανομίες, οι υπεύθυνοι αρνούνται να λογοδοτήσουν και κατακρατούν τα χρήματα των κληροδόχων από το 1980, ενώ έχουν απαλλαγεί από τα καθήκοντα εκτελεστού της διαθήκης. Οι υποθέσεις χρονίζουν στα δικαστήρια και συνήθως κάποιος χρειάζεται, πάνω από 10 χρόνια, τεράστια υπομονή και δυνάμεις για να έχει μια ελπίδα να δικαιωθεί», περιγράφει.
«Η διαδικασία για την αλλαγή - συμπλήρωση του Νέου Κώδικα (σ.σ. θεσμικό πλαίσιο για τη λειτουργία των Ιδρυμάτων) έχει ξεκινήσει πριν από 7 χρόνια περίπου και ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί», σημειώνει στις διαπιστώσεις του ο ΓΕΔΔ κ. Λέανδρος Ρακιντζής. Ο ίδιος ζήτησε από τις 13 Περιφέρειες να αποστείλουν στοιχεία που αφορούν κληροδοτήματα και ελέγχους στα Ιδρύματα. Αυτό σε μια πρώτη προσπάθεια για να κινηθούν οι διαδικασίες σύνταξης του Εθνικού Μητρώου Κληροδοτημάτων. Μέχρι σήμερα έχουν απαντήσει οι έξι περιφέρειες και αυτές με ελλιπή στοιχεία. Στις απαντήσεις τους επικαλούνται λόγους έλλειψης προσωπικού και κατάλληλων γνώσεων επί του θέματος, καθώς και τον μεγάλο όγκο φακέλων που έχει συσσωρευτεί από τα προηγούμενα χρόνια.
Εξεύρεση πόρων
Το υπουργείο Οικονομικών και η διοίκηση της αρμόδιας Διεύθυνσης αρνήθηκαν να τοποθετηθούν επί τους θέματος. Ανεπίσημα, στελέχη του υπουργείου επικαλούνται ανάλογα προβλήματα με εκείνα των περιφερειών. Την καταγραφή των κληροδοτημάτων που ανήκουν στο Δημόσιο, προκειμένου αυτά να αξιοποιηθούν είτε μέσω της πώλησης είτε μέσω αναπροσαρμογής των μισθωμάτων, έχει εξαγγείλει και η νέα ηγεσία του υπουργείου Οικονομικών στο πλαίσιο προσπάθειας εξεύρεσης πόρων.
Ευθύνες σε δημόσιους λειτουργούς για λάθη και καθυστερήσεις
Ευθύνες στελεχών της Διεύθυνσης Εθνικών Κληροδοτημάτων του υπουργείου Οικονομικών, καθώς και υπαλλήλων άλλων φορέων, αναζητούνται σε σειρά υποθέσεων κακοδιαχείρισης κληροδοτημάτων. Σε ελέγχους που πραγματοποίησε το Σώμα Επιθεωρητών Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης (ΣΕΕΔΔ) καταλογίζονται ευθύνες στους δημόσιους λειτουργούς, καθώς εξαιτίας λανθασμένων ενεργειών ή καθυστερήσεων ζημιώθηκαν συγκεκριμένα κληροδοτήματα αντί να χρησιμοποιηθούν όπως προβλεπόταν από τις διαθήκες.
Καταγγελίες
Οι εκθέσεις αφορούν συγκεκριμένα κληροδοτήματα και συντάχθηκαν κατόπιν καταγγελιών από άτομα που ζημιώθηκαν. Σε κάποιες από αυτές, νόμιμοι κληρονόμοι περιουσιών, οι οποίοι είχαν την ατυχία να συγκληρονομήσουν μαζί με φιλανθρωπικά ιδρύματα, πέθαναν άποροι χωρίς να δουν ούτε μία δραχμή από τις τεράστιες περιουσίες που τους ανήκαν, αφού η εκτέλεση των διαθηκών έπρεπε να γίνει από τα Ιδρύματα.
Σύμφωνα με έκθεση του ΣΕΕΔΔ, η Σμαράγδα, χήρα του Εμμανουήλ Τράνταλη, κληρονόμησε το 1988 από τον άντρα της το ένα τέταρτο της ακίνητης περιουσίας του, η οποία αποτελούνταν από οικόπεδο 1.050 τ. μ. στη Ραφήνα, οικόπεδο 2.883 τ. μ. στο Ντράφι, τεσσάρι στην Πατησίων, δυάρι στην ίδια οδό και επικαρπία των τριών τετάρτων ισόγειας οικίας 201 τ. μ. στο Νέο Ηράκλειο. Τα υπόλοιπα κληροδοτήθηκαν στην Εξωτερική Αποστολή της Αποστολικής Εκκλησίας της Ελλάδος και στο Ασυλο Ανιάτων προκειμένου να «κατασκευαστούν έργα στο Ασυλο Ανιάτων και στο Νοσοκομείο «Αγιος Σάββας» και να εκτελεστούν τα αναγκαία και απαραίτητα έργα στις ορθόδοξες εκκλησίες Αφρικής, Κορέας, Ιαπωνίας και Αλάσκας...». Εκτελεστής της διαθήκης, άρα και υπεύθυνος για να αποδοθεί η περιουσία εκεί όπου προβλεπόταν, ορίστηκε ο εκάστοτε πρόεδρος του Ασύλου Ανιάτων. Επειτα από μεγάλες καθυστερήσεις και αντιδικίες, το 1997 η Σμαράγδα Τράνταλη πήρε το μερίδιό της από την πώληση του ενός διαμερίσματος στην Πατησίων, έναντι 11 εκατ. δραχμών. Το υπόλοιπο –πολύ μεγαλύτερο– μέρος της περιουσίας δεν έφτασε ποτέ στα χέρια της. Πέθανε σε γηροκομείο.
Η Μαριέττα Μαυρογεώργη απεβίωσε το 2004 αφήνοντας πίσω της ένα ενήλικο παιδί που δεν μπορούσε να φροντίσει τον εαυτό του, λόγω ειδικών προβλημάτων υγείας. Προκειμένου να το διασφαλίσει, έγραψε το μόνο της περιουσιακό στοιχείο, ένα διαμέρισμα στον Αγιο Παντελεήμονα, στο «Ιδρυμα Κωνσταντινουπόλεως», εφ’ όσον αυτό δεχθεί να «αναλάβει την περίθαλψη του γιου της ως οικότροφου, από τον θάνατό της και για όσο ζήσει ο γιος της». Κατά τη διάρκεια του ελέγχου, το ΣΕΕΔΔ διαπίστωσε ότι ο γιος της άμοιρης χήρας ζει υπό την προστασίας κάποιας αλλοδαπής με την οποία δεν κατάφερε να έρθει σε επαφή. «Η τύχη του κληρονόμου καθώς και της κληρονομιαίας περιουσίας κατά τον χρόνο της σύνταξης της παρούσας αγνοείται, αφού το διαμέρισμα της κληρονομιάς νέμεται τρίτο πρόσωπο, χωρίς αυτό να ελέγχεται εάν πράγματι παρέχει στον κληρονόμο τη δέουσα περίθαλψη και ποιες είναι οι συνθήκες διαβίωσής του», αναφέρει η έκθεση.
Επτά χρόνια
Στην περίπτωση της Νιόβης Τζάλλα, η οποία απεβίωσε το 2000, οι αρμόδιες υπηρεσίες χρειάστηκαν πάνω από επτά χρόνια για να αποσφραγίσουν ένα διαμέρισμα και να καταγράψουν τα αντικείμενα που βρίσκονταν μέσα. Η εκλιπούσα διέθεσε όλη την περιουσία της (διαμερίσματα, αγροτεμάχιο, μετρητά) για να δημιουργηθεί ίδρυμα που θα προβάλλει την καλλιτεχνική της δραστηριότητα, κάτι το οποίο μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει.
Ακόμα εκκρεμεί
«Δεν ήταν ζάμπλουτος άνθρωπος, εργαζόταν πολύ και διέθετε μεγάλο μέρος των χρημάτων για την απόκτηση έργων τέχνης και αντικών. Η γυναίκα του καταγόταν από καλή οικογένεια της Πόλης και είχε φέρει μαζί της ένα μοναδικής αξίας πιάνο και άλλα αντικείμενα αξίας. Με τη γυναίκα του συμμετείχαν σε δημοπρασίες στο εξωτερικό, τότε που αυτά τα αντικείμενα, έπιπλα, βάζα, πίνακες, ήταν ακόμα προσβάσιμα», περιγράφει στην «Κ» η εισαγγελέας Σύρου κ. Ευσταθία Σάλμα αναφερόμενη στον θείο της Αναστάσιο Σάλμα ο οποίος απεβίωσε το 1986. Στη διαθήκη του όρισε όλη την περιουσία να διατεθεί για τη δημιουργία «Μουσείου Διακοσμητικής Τέχνης» στην Καλαμάτα ή την Αρτεμησία με διαχειριστές τούς εκάστοτε υπουργούς Οικονομικών και Πολιτισμού. Ο μεγαλύτερος αριθμός των αντικειμένων βρισκόταν σε διαμέρισμα επί της οδού Ηπείρου, το οποίο είναι ιδιοκτησία τρίτου. Αποτέλεσμα τής περίπου 20ετούς καθυστέρησης της εκκαθάρισης της κληρονομιάς, σύμφωνα με έκθεση του ΣΕΕΔΔ, ήταν να επιβαρυνθεί η κληρονομία με πλέον των 40.000 ευρώ από ενοίκια και κοινόχρηστα του διαμερίσματος στο οποίο φυλάσσονταν τα αντικείμενα. Η δημιουργία του μουσείου εκκρεμεί.
«Τα αντικείμενα αυτά θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν με την κατάλληλη φροντίδα. Δεν ξέρω σήμερα, από τόση φθορά που μπορεί να υπέστησαν από τον χρόνο και την υγρασία, σε τι κατάσταση βρίσκονται και ποια μπορεί να είναι η αξία τους. Είναι κρίμα να σπαταληθούν όλα αυτά τα πράγματα που με τόσο κόπο και αγάπη συγκέντρωσε ένας άνθρωπος με κόπους μιας ολόκληρης ζωής», προσθέτει η κ. Σάλμα. Το ΣΕΕΔΔ ζητεί από τον αρμόδιο γραμματέα του υπ. Οικονομίας και Οικονομικών να προβεί στον πειθαρχικό έλεγχο των αρμοδίων υπαλλήλων.
Του Κωστα Oνισενκο
Πηγή Καθημερινή
5.12.09
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου