Τροφορακοσυλλέκτες από το Χάρβαρντ (freegans)

Είναι μεσοαστοί, οικογενειάρχες και διαμαρτύρονται για τη σπατάλη τροφών μαζεύοντάς τες από τα σκουπίδια: είναι οι freegans

Οι ρίζες του freeganism φτάνουν στη δεκαετία του 1960 και στην υιοθέτηση εναλλακτικών και αντικαταναλωτικών τρόπων ζωής. Για ορισμένα από τα μέλη του κινήματος κίνητρο είναι η γενικότερη επιθυμία να μη συμμετέχουν σε μια καπιταλιστική οικονομία. "Αν πετάγαμε λιγότερα τρόφιμα, θα χρειαζόμασταν λιγότερη γη για να τα καλλιεργήσουμε, θα κόβαμε λιγότερα δέντρα, θα χρησιμοποιούσαμε λιγότερο νερό"

Φάτε λοιπόν τζάμπα από τα σκουπίδια των άλλων... Λέγεται freeganism και έχει γίνει μόδα σε ΗΠΑ και Βρετανία. Δεν το κάνουν ρακένδυτοι απόκληροι της ζωής, αλλά 30άρηδες απόφοιτοι των πανεπιστημίων του Χάρβαρντ και του Κέιμπριτζ. Είναι οι πρωτοπόροι σε ένα οικολογικό κίνημα που θέλει να πολεμήσει τον καπιταλισμό και τις σπατάλες του.

Ο Τρίσταμ Στιούαρτ ψάχνει κάθε μέρα στα σκουπίδια. Ψηλός, 32 ετών, με κατσαρά μαλλιά και σμιλεμένα χαρακτηριστικά, είναι εξπέρ των απορριμμάτων.

Μπορεί να πει τι ώρα βγάζουν στον δρόμο τις τσάντες με τα σκουπίδια τα σουπερμάρκετ στο κέντρο του Λονδίνου και μαντεύει με αρκετή ακρίβεια τι περιέχουν. Ξέρει να πει πόσα από τα σκουπίδια τους πηγαίνουν για υγειονομική ταφή και πόσα ανακυκλώνονται ή καίγονται, ποια καταστήματα αφήνουν τους κάδους ανοιχτούς και ποια τους κλειδώνουν.

Ο Στιούαρτ είναι «freegan» ή τροφορακοσυλλέκτης- τρέφεται σε μεγάλο βαθμό από τρόφιμα που πετάνε οι άλλοι. Μέσω αυτής της πρακτικής, έχει μάθει εδώ και καιρό τι αξίζει και τι όχι στα σκουπίδια και έχει πάψει να σιχαίνεται. «Για εκείνονένας κάδος γεμάτος με πεταμένο φαγητό δεν είναι αντικείμενο αποστροφήςαλλά μάλλον ευκαιρία» γράφει ο «Guardian».

Ο Στιούαρτ έγινε τροφορακοσυλλέκτης στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ όπου σπούδαζε φιλολογία. Ως φοιτητής προμηθευόταν το περισσότερο φαγητό του από τους κάδους του τοπικού σουπερμάρκετ Sainsbury΄s. «Θυμάμαι ότι ζούσα με πολύ ψωμί του τοστ και έτοιμο φαγητό. Δεν ήμουν πολύ ιδιότροπος τότε» λέει.

Στα χρόνια που μεσολάβησαν, έγινε πιο επιλεκτικός. Σήμερα τουλάχιστον ένα μέρος του φαγητού του προέρχεται από άλλες πηγές. Στον κήπο του- ζει με τη γυναίκα του σε ένα ειδυλλιακό αγροτόσπιτο- καλλιεργεί λαχανικά. Εχει μελίσσια και εκτρέφει γουρούνια σε μια γειτονική φάρμα. Μερικές φορές προμηθεύεται τρόφιμα με τον παραδοσιακό τρόπο, δηλαδή τα αγοράζει. Δεν έχει παραιτηθεί όμως από το ψάξιμο στα σκουπίδια.

Το ρεύμα του «freeganism» ορίζεται χαλαρά ως ένα σύνολο ευρύτερων αντικαπιταλιστικών και περιβαλλοντικών κινημάτων. Οι ρίζες του φθάνουν στη δεκαετία του 1960 και στην υιοθέτηση εναλλακτικών, αντικαταναλωτικών τρόπων ζωής. Ο Στιούαρτ λέει ότι το κίνημα εμπνέεται έντονα και από την ιδέα του Γκάντι για τη μη βίαιη δράση.

Μεταξύ άλλων, οι freegans ζουν σε κοινόβια, κάνουν κατάληψη σε άδεια κτίρια και χαρίζουν ηλεκτρικές συσκευές που δεν τις χρειάζονται άλλο.

Ο,τι πιο κοντινό υπάρχει σε μανιφέστο είναι το «Why Freegan» («Γιατί να είσαι freegan»), ένα φυλλάδιο γραμμένο το 1999 από τον Γουόρεν Οουκς, ντράμερ του αμερικανικού πανκ συγκροτήματος «Αgainst Μe»! Ακόμη και αυτό όμως δεν κατάφερε να αποδώσει με ακρίβεια σε τι συνίσταται το freeganism.

Το βέβαιο είναι ότι οι άνθρωποι το υιοθετούν για διαφορετικούς λόγους. Για ορισμένους, είναι μέρος της γενικότερης επιθυμίας να μη συμμετέχουν σε μια καπιταλιστική οικονομία. Για άλλους, στόχος είναι η προστασία του περιβάλλοντος. Και για κάποιους, αναμφίβολα, το κίνητρο είναι η εξοικονόμηση χρημάτων.

Δεν είναι από τη λαϊκή που διαλέγει τα λαχανικά της η κοπέλα της φωτογραφίας, αλλά από τα απορρίμματα κάποιου σουπερμάρκετ. Πολλές από τις τροφές που πετιούνται θεωρούνται ακατάλληλες με πολύ ελαστικά κριτήρια και οι freegans υποστηρίζουν ότι η αξιοποίησή τους θα ανακούφιζε τον πλανήτη σε μεγάλο βαθμό

Oι λόγοι που οδήγησαν τον Στιούαρτ να γίνει freegan είναι απολύτως συγκεκριμένοι. Είναι ένας τρόπος να διαμαρτυρηθεί για την τρομακτική σπατάλη του φαγητού στη δυτική κοινωνία. «Αν δεν πετούσαμε αναίτια τέτοιες ποσότητες φαγητού, θα σταματούσα να είμαι freegan» λέει στον «Guardian». Οι περισσότεροι άνθρωποι θα συμφωνούσαν ότι δεν είναι καλό να πετάμε τρόφιμα. Θα έλεγαν όμως ότι τα πράγματα δεν μπορεί να είναι τόσο σοβαρά. Δεν είναι κάπως ακραία και δυσάρεστη αντίδραση η «ανασκαφή» στους κάδους απορριμμάτων;

Ο Στιούαρτ διαφωνεί. Στο νέο του βιβλίο με τίτλο «Waste: Uncovering the Global Food Scandal» («Σπατάλη: Αποκαλύπτοντας το παγκόσμιο διατροφικό σκάνδαλο») εξηγεί με λεπτομέρειες γιατί θα έπρεπε να μας απασχολεί όλους το πρόβλημα αυτό. Κατά τη γνώμη του, η σπατάλη των τροφίμων είναι η μεγάλη, ανείπωτη περιβαλλοντική κρίση της εποχής μας, μαζί με την αποψίλωση των δασών, τη λειψυδρία και το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

«Αν πετάγαμε λιγότερα τρόφιμα, θα χρειαζόμασταν λιγότερη γη για να τα καλλιεργήσουμε. Θα κόβαμε λιγότερα δέντρα, θα χρησιμοποιούσαμε λιγότερο νερό για την άρδευση των εδαφών και λιγότερα καύσιμα για τη μεταφορά και την επεξεργασία τους. Αν δούμε το πράγμα με απλούς όρους, η σπατάλη των τροφίμων θέτει ένα ζήτημα ισοζυγίου:αν δεν σπαταλούσαμε τόσο φαγητό, θα υπήρχε περισσότερο διαθέσιμο, πράγμα που σημαίνει ότι λιγότεροι άνθρωποι στον κόσμο θα πεινούσαν» λέει.

Σ το φυλλάδιο που έγραψε το 1999 ο Οουκς, η έννοια του κινήματος είναι ελαφρώς συγκεχυμένη, ουσιαστικά όμως ορίζεται ως η «αντικαταναλωτική ηθική της διατροφής». Περιλαμβάνει από βουτιές σε σκουπιδοτενεκέδες ως μικροκλοπές και την καλλιέργεια λαχανικών και φρούτων. Παράλληλα περιγράφονται και άλλες πρακτικές, όπως η εξοικονόμηση νερού, η χρήση ηλιακής ενέργειας, η ποδηλασία και η ανακύκλωση αγαθών, που συνάδουν με τον τρόπο της ζωής ενός freegan.

Το ρεύμα γεννήθηκε μέσα από τα κινήματα κατά της παγκοσμιοποίησης και υπέρ της περιβαλλοντικής δικαιοσύνης. Πηγή έμπνευσης των μελών του ήταν οργανώσεις σαν τη διεθνή ομάδα με το όνομα «Τρόφιμα, όχι βόμβες», η οποία διοργανώνει συσσίτια αστέγων με γεύματα που δωρίζουν οι επιχειρήσεις. Συνήθως οι freegans είναι πτυχιούχοι από μεσοαστικές οικογένειες.

Στη Νέα Υόρκη ο αριθμός τους ξεπερνάει τις 14.000. Οι βετεράνοι διδάσκουν στους νέους πού βρίσκονται τα καλύτερα σκουπίδια, τι ώρα και πώς πρέπει να τα συλλέγουν. Η Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος στις ΗΠΑ εκτιμά ότι οι Αμερικανοί παράγουν 245 εκατομμύρια τόνους σκουπίδια τον χρόνο. Περίπου το 12% από αυτά είναι τρόφιμα.

Πολλά από τα φαγητά που πετάνε τα σουπερμάρκετ επειδή έχει περάσει η ημερομηνία λήξης τους μπορούν κάλλιστα να καταναλωθούν. Συχνά, λαχανικά και φρούτα απορρίπτονται απλώς και μόνο λόγω άσχημου χρώματος ή σχήματος. Υπάρχουν ειδικές ιστοσελίδες που ενημερώνουν επίδοξους freegans για την ιδανική διαδρομή συλλογής των σκουπιδιών. Αλλα sites δίνουν συνταγές μαγειρικής για τα αποφάγια.

ΠΗΓΗ ΤΟ ΒΗΜΑ
1.8.09