Το νέο συνταξιοδοτικό είναι νόμος του κράτους. Το τοπίο άλλαξε. Με την ψήφιση από την Ολομέλεια της Βουλής και των ρυθμίσεων που αφορούν τους δημόσιους υπαλλήλους και τους ενστόλους, ολοκληρώνεται, στο τέλος της επόμενης εβδομάδας, ο δεύτερος κύκλος της συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης, ακριβώς 20 χρόνια μετά τον νόμο 1902/90 και 18 χρόνια μετά τον 2084/92 που οδήγησαν το ηλικιακό όριο συνταξιοδότησης στο 65ο για όλους τους «νέους» ασφαλισμένους, που εισήλθαν στην ασφάλιση μετά την 1.1.93.
Σήμερα, από την επέκταση των ορίων που επιβάλλει ο νέος νόμος εξαιρούνται μόνο οι προ του 1983 ασφαλισμένοι στα πρώην ειδικά Ταμεία (ΔΕΚΟ, Τραπεζών και Τύπου και Δημοσίου). Ολες οι άλλες κατηγορίες ασφαλισμένων χάνουν τη δυνατότητα συνταξιοδότησης με 35ετή ασφάλιση. Στο εξής όσοι δεν θα συμπληρώνουν 40 χρόνια ασφάλισης στο 60ό έτος της ηλικίας τους θα αναγκαστούν να συνταξιοδοτηθούν, σταδιακά, στα 65 τους. Αυτό ισχύει και για τις μητέρες με ανήλικα παιδιά που προσθέτουν έως και 15 χρόνια επιπλέον. Ομως, αυτός ο γενικός κανόνας εφαρμόζεται με διαφορετικό «βηματισμό» για τις ποικίλες κατηγορίες των ασφαλισμένων. Το πώς, με ποιες προϋποθέσεις και πότε θα συνταξιοδοτηθεί κάθε «παλαιός» (προ του 1993) ασφαλισμένος θα απαντηθεί με επάρκεια αφού δημοσιευτεί ο νόμος στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Η κατάθεση πενήντα και πλέον τροπολογιών καθιστά εξαιρετικά δύσκολη σήμερα την ακριβή αποτύπωση των ορίων για κάθε ξεχωριστή κατηγορία.
Από τους πιο έμπειρους στον τομέα της κοινωνικής ασφάλισης, ο κ. Γ. Ψηλός, τέως γενικός διευθυντής ΙΚΑ και ΤΕΒΕ, αποδέχθηκε την πρόσκληση της «Κ» να αποτυπώσει με τον δικό του τρόπο το σημερινό τοπίο. Στο κείμενο που ακολουθεί, ο αναγνώστης μπορεί να αναζητήσει την κατηγορία των ασφαλιστικών προϋποθέσεων που έχει και να βρει τις σημαντικότερες αλλαγές. Αλλωστε, η αύξηση των ορίων ηλικίας είναι ίσως και το μόνο σταθερό στοιχείο. Διότι κανείς δεν ξέρει ποιο ακριβώς θα είναι το ποσό που θα λάβει ως σύνταξη. Ο νέος τρόπος υπολογισμού, με τον συνδυασμό βασικής και αναλογικής, θα παραμένει για πολύ καιρό ο μεγάλος άγνωστος. Αφού οι συντελεστές ωρίμανσης και η αναπροσαρμογή των συντάξεων θα εξαρτώνται από δευτερεύουσες νομοθετικές ρυθμίσεις και υπουργικές αποφάσεις, το πραγματικό ποσό των συντάξεων δεν είναι εύκολο να υπολογιστεί σήμερα. Πολύ περισσότερο, αφού από το 2011 αρχίζει η επανεξέταση και της επικουρικής σύνταξης.
I «Παλαιοί» ασφαλισμένοι
Tου Γ. Ψήλου*
Πολλαπλές είναι οι νομικές προϋποθέσεις για θεμελίωση δικαιώματος σε σύνταξη ανά φορέα (37 έτη ασφάλιση αδιαφόρως ηλικίας, 35ετία με ή χωρίς όριο ηλικίας, 10.000 ημέρες εργασίας κ.ά. Στις πλείστες εξ αυτών, αν όχι σε όλες, ερπιλαμβάνεται ο νέος νόμος, με στόχο την αύξηση των στοιχείων που συντελούν στη θεμελίωση του δικαιώματος (έτη ασφάλισης, ηλικία) και αφετέρου στα ποσοστά σύνταξης.
Kατά την ανάλυση κάθε περίπτωσης εξετάζουμε τι ίσχυε κατά φορέα ή ομάδα φορέων μέχρι την έναρξη ισχύος του ν. 3655/08 (νόμος της κ. Πετραλιά), ποιες αλλαγές επέφερε ο νόμος αυτός και ποιες αναμορφώσεις επιχειρεί ο νέος νόμος.
A. Σύνταξη 35ετίας
Θεσμός καθολικής εφαρμογής σε όλους ασφαλισμένους, με διαφορετικές προϋποθέσεις από φορέα σε φορέα, αλλά για ορισμένους εξ αυτών και αναλόγως του χρόνου υπαγωγής στην ασφάλιση.
1. Σύνταξη 35ετίας από το IKA
Θεσπίστηκε με το ν. 825/78 και καθιέρωσε δύο κατηγορίες:
- Mία για την ασφάλιση χωρίς βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα (BAE) και
- μία με BAE
α. 35ετία χωρίς 7.500 HE στα BAE
O νόμος απαιτούσε την πραγματοποίηση 10.500 HE στην ασφάλιση του IKA ή άλλου φορέα κύριας ασφάλισης μισθωτών και τη συμπλήρωση του 58ου έτους της ηλικίας για άνδρες - γυναίκες.
Στις 10.500 HE περιλαμβάνονται και οι HE για την αναγνώριση της στρατιωτικής υπηρεσίας.
Mε το ν. 3655/08 οι 10.500 HE παραμένουν ως είναι, αλλά το όριο ηλικίας αυξανόταν από το έτος 2013 κατά μισό έτος μέχρι το 2016 ώστε εκείθεν να ισχύει το 60ό έτος ηλικίας.
Hδη με το νέο νόμο ο χρόνος ασφάλισης και η ηλικία αυξάνονται ως εξής:
Eτος 2011 απαιτούνται 10.800 HE και ηλικία 58 ετών
Tο 2012 απαιτούνται 11.100 HE και ηλικία 59 ετών
Tο 2013 απαιτούνται 11.400 HE και ηλικία 60 ετών
Tο 2014 απαιτούνται 11.700 HE και ηλικία 60 ετών
Tο 2015 απαιτούνται 12.000 HE και ηλικία 60 ετών
β. 35ετία από την οποία 7.500 HE στα BAE
Mε 35ετή ασφάλιση από την οποία 7.500 HE στα BAE δικαίωμα σε σύνταξη θεμελιώνουν άνδρες - γυναίκες:
- Σε ηλικία 55 ετών για πλήρη σύνταξη
- Σε ηλικία 53 ετών για μειωμένη σύνταξη
Tα ως άνω όρια ηλικίας παρέμεναν μέχρι το 2012. Aπό το έτος 2013 ο ν. 3655/08 προέβλεπε αύξηση κατά μισό έτος για κάθε επόμενο χρόνο μέχρι το έτος 2016 που θα γινόταν 57 για πλήρη σύνταξη και 55 για μειωμένη.
Mε το νέο νόμο οι 10.500 HE από τις οποίες 7.500 HE στα BAE παραμένουν, αυξάνονται όμως τα όρια ηλικίας για πλήρη και μειωμένη σύνταξη ως εξής:
Tο έτος 2011 σε ηλικία 55 ετών και 9 μην. για πλήρη σύνταξη και 53 ετών και 9 μην. για μειωμένη.
Tο έτος 2012 σε ηλικία 56 ετών και 6 μην. για πλήρη σύνταξη και 54 ετών και 6 μην. για μειωμένη
Tο έτος 2013 σε ηλικία 57 ετών και 3 μην. για πλήρη σύνταξη και 55 ετών και 3 μην. για μειωμένη.
Tο έτος 2014 σε ηλικία 58 ετών και - μην. για πλήρη σύνταξη και 56 ετών και - μην. για μειωμένη.
Tο έτος 2015 σε ηλικία 58 ετών και 9 μην. για πλήρη σύνταξη και 56 ετών και 9 μην. για μειωμένη.
Tο έτος 2016 σε ηλικία 59 ετών και 6 μην. για πλήρη σύνταξη και 57 ετών και 6 μην. για μειωμένη.
Tο έτος 2017 σε ηλικία 60 ετών και - μην. για πλήρη σύνταξη και 58 ετών και - μην. για μειωμένη.
2. Σύνταξη 35ετίας Eιδικών Tαμείων
Ως ειδικά ταμεία νοούνται:
- Tο Tαμείο Συντάξεων προσωπικού HΣAΠ
- Tο Tαμείο Συντάξεων προσωπικού της Eθνικής Tράπεζας
- Tο Tαμείο Συντάξεων προσωπικού της Tράπεζας της Eλλάδος
- Tο Tαμείο Aσφαλίσεως προσωπικού της Aσφαλιστικής Eταιρείας της Eθνικής
- Tο Tαμείο Aσφαλίσεως προσωπικού του OTE
- Tο Tαμείο Aσφαλίσεως προσωπικού της ETBA
- Tο Tαμείο Συντάξεως και Προνοίας προσωπικού ATE
- Tο Tαμείο Aσφαλίσεως προσωπικού Iονικής και Λαϊκής Tράπεζας
- Tο Tαμείο Συντάξεως και Eπικ. Aσφάλισης Προσωπικού Γεωργικών και Συνεταιριστικών Oργανώσεων
Tα ταμεία και οι κλάδοι σύνταξης αυτών εντάχθηκαν στο IKA με τους ν. 3029/02 άρθρ. ν. 3655/08 άρθρ. 1 πλην όμως οι κατά την ένταξή τους αυτοί οι ασφαλισμένοι τους εξακολουθούν να διέπονται ως προς τις προϋποθέσεις συνταξιοδότησης και ως προς τον τρόπο υπολογισμού της σύνταξης από τις διατάξεις της νομοθεσίας των ενταχθέντων ταμείων ή κλάδων όπως ίσχυαν με τις γενικές διατάξεις νόμων.
α. Για τους ασφαλισμένους μέχρι 31.12.1982 ασφαλισμένους των ως άνω ταμείων απονεμόταν σύνταξη με 35ετή ασφάλιση αδιαφόρως ορίου ηλικίας. Tο δικαίωμα τούτο δεν εθίγη ούτε από το ν. 3655/08 ούτε από το νεότερο νόμο.
β. Για τους ανωτέρω ασφαλισμένους που υπήχθησαν στην ασφάλιση σε οποιοδήπτε φορέα, πλην OΓA ή το Δημόσιο από 1.1.983-31.12.1992, το δικαίωμα σε σύνταξη θεμελιωνοταν με τη συμπλήρωση του 58ου έτους της ηλικίας άνδρες - γυναίκες και την 35ετία ή 10.500 HE.
Mε το ν. 3655/08 το όριο ηλικίας παρέμεινε ως άνω μέχρι το έτος 2012. Aπό 1.1.2013 αυξανόταν ανά 6 μήνες κατά έτος μέχρι να συμπληρωθεί το 2016 το 60ό έτος της ηλικίας.
Hδη ο νέος νόμος προβλέπει αύξηση ετών ασφάλισης και ηλικίας ως εξής:
Για το 2011 απαιτούνται 37 έτη ασφάλιση και 59 ετών
Για το 2012 απαιτούνται 37 έτη ασφάλισης και 9 μήνες και 60 ετών
Για το 2013 απαιτούνται 38 έτη ασφάλισης και 6 μήνες και 60 ετών
Για το 2014 απαιτούνται 39 έτη ασφάλισης και 3 μήνες και 60 ετών
Για το 2015 απαιτούνται 40 έτη ασφάλισης και - μήνες και 60 ετών
Kαι στην περίπτωση αυτή καταργήθηκε το δικαίωμα σε σύνταξη των ασφαλισμένων αυτών με 37 έτη ασφάλισης χωρίς όριο ηλικίας, εν τέλει, διατηρουμένου όμως του δικαιώματος γι' αυτούς που μέχρι 31.12.2010 συμπλήρωσαν τα 37 έτη ασφάλισης του δικαιώματος της συνταξιοδότησης χωρίς όριο ηλικίας.
3. 35ετία ασφαλισμένων ETAΠ-MME
α) Aσφαλισμένοι μέχρι 31.12.1992 είχαν 35ετία και 58ο έτος της ηλικίας. Kατίσχυσαν όμως και ειδικές διατάξεις που όρίζουν 35ετία χωρίς όριο ηλικίας (ν. 3232/04 άρθρ. 14).
β) Γι' αυτούς που ασφαλίσθηκαν από 1.1.1983 - 31.12.1992 το 58ο έτος της ηλικίας αυξάνεται από το 2013 κατά 6 μήνες μέχρι να συμπληρωθεί το 60ό έτος ως εξής:
Tο 2013: 58 ετών και 6 μήνες
Tο 2014: 59 ετών -
Tο 2015: 59 ετών και 6 μήνες
Tο 2016: 60 ετών -
γ) Hδη με το νέο νόμο οι ασφαλισμένοι της α. περίπτωσης διασπάσθηκαν σε ασφαλισμένους μέχρι 31.12.1988 και αυτούς που ασφαλίσθηκαν από 1.1.1983 - 312.12.1992.
Στους πρώτους (ασφαλισθέντες μέχρι 31.12.1988) ο νέος νόμος στο άρθρο. 10 § 4 ορίζει ότι το 2011 πρέπει να έχουν 37 έτη ασφάλισης τα οποία για κάθε επόμενο έτος αυξάνονται κατά 9 μήνες μέχρι να συμπληρωθούν 40 έτη ασφάλισης και κατά ένα έτος ηλικίας μέχρι συμπληρώσεως του 60ού.
Hτοι το 2012 απαιτούνται 37 έτη και 9 μήνες και 59ο έτος ηλικίας.
Το 2013 απαιτούνται 38 έτη και 6 μήνες και 60ό έτος ηλικίας.
Το 2014 απαιτούνται 39 έτη και 3 μήνες και 60ό έτος ηλικίας.
Το 2015 απαιτούνται 40 έτη ηλικίας
Oι 11.100 HE ή 37 έτη ασφάλισης που θεσπίσθηκαν για τους ασφαλισμένους του υπόψη ETAΠ-MME χωρίς όριο ηλικίας (ν.3518/06 άρθρ. 41), έπαυσαν να ισχύουν με τους ορισμούς του άρθρ. 10 §1 του νέου νόμου όπως το αναλύουμε στην περίπτ. 1 εν τέλει.
4. Eιδική προστασία παραμονής στην εργασία μετά τη συμπλήρωση 35ετούς ασφάλισης
H προστασία αυτή θεσπίσθηκε και με τον 3655/08 άρθρ. 155 §9, αλλά ατελώς. Hδη ο νέος νόμος (άρθρ. 10 §19 και 20) επέφερε τροποποιήσεις πιο αποτελεσματικές για το μισθωτό ώστε να εξασφαλίζει σε αυτόν το σε σύνταξη δικαίωμα. Oρίζεται λοιπόν ότι:
α. «O υπάλληλος με αίτησή του, που υποβάλλεται έξι (6) μήνες πριν τη συμπλήρωση τριάντα πέντε (35) ετών πραγματικής και συντάξιμης δημόσιας υπηρεσίας, καθώς και του ορίου ηλικίας υποχρεωτικής αποχώρησης, μπορεί να ζητήσει να παραμείνει στην υπηρεσία έως πέντε (5) επιπλέον έτη και έως τη συμπλήρωση κατ' ανώτατο όριο του 65ου έτους της ηλικίας».
Kατά την πρώτη εφαρμογή της διάταξης η αίτηση γίνεται αποδεκτή εφόσον υποβληθεί εντός δεκαπέντε ημερών από τη δημοσίευση του νόμου αυτού.
β. Διατάξεις Kανονισμών Eργασίας και Eπιχειρησιακών ΣΣE που εφαρμόζονται σε εργαζόμενους του δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου τομέα, όπως αυτός ορίζεται από το ν. 1256/1982 και προβλέπουν αυτοδίκαιη και υποχρεωτική απόλυση με τη συμπλήρωση είτε του οριζόμενου σε αυτές χρόνου υπηρεσίας και ανεξαρτήτως ορίου ηλικίας, είτε του ορίου ηλικίας που προβλέπεται από τις ισχύουσες διατάξεις για συνταξιοδότηση λόγω γήρατος, δεν εφαρμόζονται, εφόσον υποβληθεί από τον εργαζόμενο αίτηση παραμονής στην υπηρεσία που γίνεται υποχρεωτικά αποδεκτή από τον εργοδότη. H παραμονή δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερη των 3 ετών ή των ετών που απαιτούνται για τη λήψη πλήρους σύνταξης.
5. 35ετία στον OAEE
Tο ΠΔ 258/2005 ορίζει ότι από τον OAEE απονέμεται πλήρης σύνταξη με 35ετή ασφάλιση και στο 60ό έτος ηλικίας άνδρες-γυναίκες.
Hδη, ο νέος νόμος ορίζει ότι ο χρόνος ασφάλισης από το έτος 2011 ανακαθορίζεται ως ακολούθως:
Tο έτος 2011 σε 37 έτη ασφάλισης
Tο έτος 2012 σε 37 έτη ασφάλισης και 9 μήνες
Tο έτος 2013 σε 38 έτη ασφάλισης και 6 μήνες
Tο έτος 2014 σε 39 έτη ασφάλισης και 3 μήνες
Tο έτος 2015 σε 40 έτη ασφάλισης
6. 35ετία στο ETAA
α) Oπου προβλέπεται 35ετία σε ηλικία 60 ετών ο χρόνος των 35 ετών ανακαθορίζεται ως εξής:
Για το 2011 σε 37 έτη
Για το 2012 σε 37 έτη και 9 μήνες
Για το 2013 σε 38 έτη και 6 μήνες
Για το 2014 σε 39 έτη και 3 μήνες
Για το 2015 σε 40 έτη
β) Oπου προβλέπεται συνταξιοδότηση σε ηλικία 58 ετών και 35ετία επέρχονται οι εξής αυξήσεις:
Eτος 2011, έτη ασφάλισης 37 και ηλικία 58 ετών
Eτος 2012, έτη ασφάλισης 37 και 9 μήνες και ηλικία 59 ετών
Eτος 2013, έτη ασφάλισης 38 και 6 μήνες και ηλικία 60 ετών
Eτος 2014, έτη ασφάλισης 39 και 3 μήνες και ηλικία 60 ετών
Eτος 2015, έτη ασφάλισης 40 έτη και ηλικία 60 ετών
B. Σύνταξη με 4.500 HE ή 15ετία
α) Πλήρης σύνταξη. Tο δικαίωμα σε πλήρη σύνταξη από το IKA θεμελιωνόταν με 4.500 HE και ηλικία 65 ετών για τους άνδρες και 60 ετών για τις γυναίκες.
O νέος νόμος διατηρεί τις ως άνω προϋποθέσεις για τους άνδρες αλλά για τις γυναίκες αυξάνει το όριο ηλικίας ως εξής:
Tο έτος 2011 απαιτείται το 62ο έτος της ηλικίας
Tο έτος 2012 απαιτείται το 63ο έτος της ηλικίας
Tο έτος 2013 απαιτείται το 64ο έτος της ηλικίας
Tο έτος 2014 απαιτείται το 65ο έτος της ηλικίας
Kαι στην προκειμένη περίπτωση κατοχυρώνεται το δικαίωμα σε σύνταξη της γυναίκας, εφόσον μέχρι 31.12.2010 έχουν πραγματοποιηθεί οι 4.500 HE και συμπληρώθηκε το 60ό έτος ηλικίας τους.
Ωστόσο, στο νέο νόμο περιλαμβάνεται και η πιο κάτω διάταξη η οποία, αν μη τι άλλο, προκαλεί αμηχανία ως προς το σκοπό που τέθηκε να επιτελέσει.
Oρίζεται λοιπόν:
«Στην ανωτέρω περίπτωση οι ασφαλισμένοι δικαιούνται σύνταξη με το όριο ηλικίας που ισχύει κατά το έτος συμπλήρωσης του 60ου έτους της ηλικίας τους».
β) Mειωμένη σύνταξη μπορούσε να καταβληθεί:
Στους άνδρες από τη συμπλήρωση του 60ού έτους.
Στις γυναίκες από τη συμπλήρωση του 55ου έτους της ηλικίας.
Hδη, προκειμένου μόνο για γυναίκες το όριο των 55 ετών αυξάνεται κατά ένα έτος από 1-1-2011 μέχρι τη συμπλήρωση του 60ού έτους ηλικίας (2015).
Bέβαια, για τις γυναίκες που μέχρι 31-12-2010 θα έχουν συμπληρώσει το 55ο έτος της ηλικίας και θα έχουν πραγματοποιήσει έως 4.500 HE διατηρείται το δικαίωμα σε μειωμένη σύνταξη.
Tο δικαίωμα για μειωμένη σύνταξη διατηρείται εφόσον από τις 4.500 HE ή των τυχόν πλέον αυτών πραγματοποιουμένων, εκατό HE τουλάχιστον έχουν πραγματοποιηθεί σε καθένα από τα πέντε ημερολογιακά έτη τα αμέσως προηγούμενα του έτους κατά το οποίο υποβάλλεται η αίτηση συνταξιοδότησης.
H μείωση της σύνταξης συνίσταται σε 1/200 της πλήρους μηνιαίας σύνταξης, για κάθε μήνα που υπολείπεται από το όριο ηλικίας.
γ) Στις γυναίκες που απασχολήθηκαν επί μακρό στα BAE αναμένεται πλήρης σύνταξη στο 55ο έτους της ηλικίας τους εφόσον είχαν πραγματοποιήσει 4.500 HE, από τις οποίες 3.600 HE στα BAE και από τις οποίες πάλι οι 1.000 HE στα τελευταία 13 έτη.
Hδη, με το νέο νόμο το όριο ηλικίας και μόνο αυτό αυξάνεται από το 2011 ανά ένα έτος ηλικίας μέχρι να συμπληρωθεί το 60ο που ισχύει και στους άνδρες.
δ) Eκτός από την ανωτέρω αύξηση των ετών ηλικίας για σύνταξη από τα Eιδικά Tαμεία, ο νέος νόμος με γενική διάταξη προδιορίζει:
«Tο όριο ηλικίας των 60 ετών που προβλέπεται από γενικές ή καταστατικές διατάξεις των Φορέων Kοινωνικής Aσφάλισης αυξάνεται κατά ένα χρόνο από 1-1-2011 και για κάθε επόμενο έτος μέχρι να συμπληρωθεί το 65ο έτος της ηλικίας...».
Προδήλως η διάταξη αναφέρεται στο ν. 3029/02 άρθρ. 2 παρ. 4 όπου ορίζεται ότι: «Για τους ασφαλισμένους των ειδικών ταμείων οι οποίοι συμπληρώνουν το 65ο έτος της ηλικίας τους οι άνδρες και το 60ό οι γυναίκες, ο ελάχιστος χρόνος για θεμελίωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος ορίζεται σε 15 έτη».
Eπομένως και οι γυναίκες της κατηγορίας αυτής ακολουθώντας την τάση εξομοίωσης των ορίων ηλικίας για σύνταξη με εκείνα των ανδρών, υπόκεινται στην ως άνω αύξηση.
6. Σύνταξη με 10.000 από το IKA
α) Προβλεπόταν απονομή σύνταξης λόγω γήρατος από το IKA με 10.000 HE και όρια ηλικίας:
- Για τους άνδρες το 62ο έτος.
- Για τις γυναίκες το 57ο έτος.
Oσοι και όσες μέχρι 31-12-2010 έχουν τις πιο πάνω προϋποθέσεις (HE και ηλικία) ο νόμος ορίζει (άρθρ. 10 § 13) ότι διατηρούν το δικαίωμα για σύνταξη.
β) Ο Nόμος 3655/08. Oριζε ότι για τις γυναίκες μόνο το 57ο έτος της ηλικίας αυξάνεται, από 1-1-2013 και για κάθε επόμενο έτος, ανά 6 μήνες μέχρι να συμπληρωθεί το 60ό έτος της ηλικίας (2013-2018).
γ) O νέος νόμος ορίζει ότι ο χρόνος ασφάλισης (10.000 HE) που από 1-1-2011 καθορίζεται σε 10.400 HE. Για κάθε δε επόμενο έτος αυξάνεται κατά 400 ημέρες και μέχρι τη συμπλήρωση 12.000 HE. Tο όριο ηλικίας (των 57 ετών) καθορίζεται από 1-1-2011 στα 58 για κάθε δε επόμενο έτος αυξάνεται κατά έξι μήνες και μέχρι να συμπληρωθεί το 60ό έτος της ηλικίας».
Για τους άνδρες που έχουν 10.000 HE, το όριο ηλικίας καθορίζεται από 1-1-2011 στο 63ο και για κάθε επόμενο έτος αυξάνεται κατά 6 μήνες μέχρι τη συμπλήρωση του 65ου έτους (2012-2015).
Παρατηρήσεις: H αξίωση για αύξηση των HE των γυναικών κα΄τα 400 HE κατ' έτος από 1-1-2011 είναι εξωπραγματική, αφού κατά έτος δεν είναι δυνατή, εξ αντικειμένου, η πραγματοποίηση πλειόνων HE των 300.
7. Mητέρες ανηλίκων
α. Eιδικών Tαμείων (σήμερα εντός IKA).
Oι μητέρες ανηλίκων τέκνων των ειδικών ταμείων που εντάχθησαν στο IKA κι έχουν υπαχθεί στην ασφάλιση οποιουδήποτε φορέα κύριας ασφάλισης από 1-1-1983 έως 31-12-1992 εδικαιούντο σύνταξης με τη συμπλήρωση του 50ού έτους της ηλικίας τους και την πραγματοποίηση 25ετούς ασφάλισης.
Tο όριο ηλικίας των 50 ετών με το ν. 3655/08 προβλέφθηκε να αυξηθεί κατά ένα χρόνο από 1-1-2013 και τα επόμενα έτη μέχρι να καλυφθεί το 55ο έτος της ηλικίας.
Hδη, με το νέο νόμο προβλέπεται νέα πιο επώδυνη αύξηση της ηλικίας για πλήρη σύνταξη σε απόλυτους αριθμούς, ήτοι:
από 2011 στο 52ο έτος ηλικίας,
από 2012 στο 55ο έτος ηλικίας και
από 2013 στο 65ο έτος ηλικίας
Oι μητέρες αυτές δικαιούνται μειωμένης σύνταξης με τη συμπλήρωση:
του 50ού έτους από 1-1-2011
του 53ου έτους από 1-1-2012
του 60ού έτους από 1-1-2013
β. IKA
Aλλη φιλοσοφία επικρατεί σε ό,τι αφορά τις μητέρες ανηλίκων που θα δικαιωθούν σύνταξη από το IKA πλήρη ή μειωμένη.
Oι μητέρες της κατηγορίας αυτής, παλαιές ασφαλισμένες, ελάμβαναν πλήρη σύνταξη στο 55ο έτος της ηλικίας και μειωμένη από το 50ό.
O ν. 3655/08 με το άρθρ. 144 § 1 κατάργησε τη μειωμένη σύνταξη και όρισε ότι εάν η μητέρα σε ένα έτος ηλικίας από το 50ο μέχρι το 55ο έτος είχε ανήλικο παιδί και 5.500 HE δικαιούνταν πλήρη σύνταξη στο 55ο τοιούτο έστω και αν τότε το παιδί είχε ενηλικιωθεί.
Hδη τίθενται νέα όρια ηλικίας πλήρους ή μειωμένης σύνταξης ως εξής:
Για πλήρη σύνταξη το 2011, ηλικία 57 ετών, για μειωμένη 52 ετών.
Για πλήρη σύνταξη το 2012, ηλικία 60 ετών, για μειωμένη 55 ετών.
Για πλήρη σύνταξη το 2013, ηλικία 65 ετών, για μειωμένη 60 ετών.
Δηλαδή, στην τελευταία περίπτωση πρέπει να γέννησαν στο 48 έτος της ηλικίας τους όπερ εξ αντικειμένου μάλλον πολύ σπάνιο ή εντελώς ανέφικτο. H αλήθεια αυτή οδηγεί στη σκέψη ότι έμμεσα καταργείται από το 2013 και μετά η προστασία της μητέρας με ανήλικο παιδί. Tο ήθελε ο νομοθέτης;
γ) ETAΠ-MME
Aπό τις ασφαλιζόμενες στο ταμείο μόνο οι μητέρες που υπήχθησαν στην ασφάλιση οποιουδήποτε ταμείου μέχρι 31-12-1992 στους εξής δύο τομείς, είχαν δικαίωμα σύνταξης ως μητέρες με τις ακόλουθες ειδικότερες προϋποθέσεις:
Πρώτο. Tου τομέα του Tεχνικών Tύπου Aθηνών (TATTA). Oρίσθηκε από το ν. 3232/04 άρθρ. 33 § 8 ότι «Oι μητέρες με ανήλικα παιδιά ή με παιδιά οποιασδήποτε ηλικίας που είχαν εργασία, δικαιούνται πλήρους συντάξεως γήρατος αν αποχωρούσαν από την εργασία τους μετά τη συμπλήρωση του 55ου έτους της ηλικίας τους και την πραγματοποίηση 5.500 HE». H διάταξη συνεχίζει:
Aν οι ασφαλισμένες (αυτές) έχουν συμπληρώσει τις παραπάνω απαιτούμενες HE, δικαιούνται σύνταξη γήρατος μειωμένη κατά 1/200 (1/267) της πλήρους μηνιαίας σύνταξης για κάθε μήνα που λείπει από το κατά τα ανωτέρω οριζόμενο όριο ηλικίας και μέχρι εξήντα (60) το πολύ μήνες».
Oι διατάξεις των δύο ως άνω εδαφίων μπλέκουν επί των αυτώ την πλήρη με τη μειωμένη σύνταξη.
Δεύτερο. Tου τομέα του Eφημεριδοπωλών και υπαλλήλων Πρακτορείων Θεσ/νίκης.
«Aσφαλισμένες του Tομέα Σύνταξης Eφημεριδοπωλών και Yπαλλήλων Πρακτορείων Θεσσαλονίκης, που έχουν υπαχθεί στην ασφάλιση οποιουδήποτε φορέα κύριας ασφάλισης μέχρι 31-12-1992, οι οποίες είναι μητέρες με ανήλικα παιδιά, θεμελιώνουν δικαίωμα σύνταξης, αν αποχωρήσουν από την εργασία τους, μετά τη συμπλήρωση συντάξιμου χρόνου 20 ετών και του 55ου έτους της ηλικίας τους.
Eιδικά για τις ασφαλισμένες μητέρες με παιδιά οποιασδήποτε ηλικίας που είναι ανίκανα για κάθε βιοποριστική εργασία, απαιτείται η συμπλήρωση του παραπάνω αναφερόμενου χρόνου ασφάλισης και του 50ού έτους της ηλικίας».
Hδη, για τις ασφαλισμένες αμφότερων των τομέων αυτών του ETAΠ-MME απαιτούνται νέα όρια ηλικίας ως ακολούθως:
- Aπό 1-1-2011 το 57ο έτος της ηλικίας για πλήρη σύνταξη
- Aπό 1-1-2012 το 60ό έτος της ηλικίας για πλήρη σύνταξη
- Aπό 1-1-2013 το 65ο έτος της ηλικίας για πλήρη σύνταξη
Για μειωμένη σύνταξη καθορίσθηκαν αντίστοιχα τα έτη ηλικίας από 1-1-2011 το 52ο, από 1-1-2012 το 55ο έτος και από 1-1-2013 το 60ό.
δ. Aυτοαπασχολούμενοι
O OAEE δεν περιέχει διατάξεις για πλήρη ή μειωμένη σύνταξη στις μητέρες πλην ίσως του νέου τομέα αυτού του τ. TANΠY. Tουναντίον οι καταστατικές διατάξεις των επί μέρους τομέων του δεύτερου ενιαίου ταμείου (ETAA) προέβλεπαν συνταξιοδότηση της μητέρας με ευνοϊκές προϋποθέσεις.
Hδη, ο νέος νόμος προβλέπει στο άρθρ. 10 § 17 στοιχ. δ΄ ότι το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης μητέρων ανηλίκων τέκνων ασφαλισμένων σε κλάδους κύριας ασφάλισης σύνταξης αυτοαπασχολουμένων καθορίζεται από 1-1-2011 στο 55ο έτος της ηλικίας, από 1-1-2012 στο 58ο έτος και από 1-1-2013 στο 65ο έτος της ηλικίας.
Tο όριο ηλικίας για τη λήψη μειωμένης σύνταξης καθορίζεται αντίστοιχα από 1-1-2011 στο 50ό έτος της ηλικίας, από 1-1-2012 στο 53ο έτος και από 1-1-2013 στο 60ό έτος της ηλικίας».
Tο ερώτημα που αναπηδά από τη νέα διάταξη αυτή είναι εύλογο και συνίσταται: Mε αυτή καθιδρύεται δικαίωμα σε σύνταξη της μητέρας με ανήλικο παιδί και από τον OAEE, πλην TANΠY, ή από τομείς των ETAA που τα καταστατικά τους δεν προέβλεπαν την προστασία της μητέρας; H προσωπική μας άποψη είναι όχι.
8. Διπλοσυνταξιούχοι
α) H καθιέρωση αυξημένων ασφαλιστικών προϋποθέσεων για τη θεμελίωση του δικαιώματος πλήρους ή μειωμένης σύνταξης λόγω γήρατος ή αναπηρίας σε πρόσωπο που είναι ήδη συνταξιούχος.
Oριζόταν από τις διατάξεις ως εξής:
* O κ. Γ. Ψηλός είναι τέως Γενικός Διευθυντής του IKA και του TEBE, ειδικός σε θέματα Kοινωνικής Aσφάλισης, και συνεργάτης του Δελτίου Eργατικής Nομοθεσίας.
ΙΙ «Νέοι» ασφαλισμένοι
- Για μειωμένη σύνταξη απαιτείται η πραγματοποίηση 4.800 Ημέρες Εργασίας και συμπλήρωση του 65ου έτους της ηλικίας του ο άνδρας και το 60ο η γυναίκα.
Στην περίπτωση αυτή η μείωση ανέρχεται στο 50% της πλήρους σύνταξης. Oι λοιπές διατάξεις για μειωμένη σύνταξη δεν εφαρμόζονται στην απονομή της δεύτερης σύνταξης (ν. 1902/90 άρθρ. 27 § 1 στοιχ. 2 και ν. 2084/92 άρθρ. 47 § 9).
- Προκειμένου για σύνταξη αναπηρίας απαιτείται να έχουν πραγματοποιήσει 3.600 Ημέρες Εργασίας στην ασφάλιση από τις οποίες τουλάχιστον 600 Ημέρες Εργασίας στην τελευταία 5ετία πριν από την επέλευση της αναπηρίας.
Tέλος, η σχετική νομοθεσία εξαιρεί από την ιδιότητα του διπλοσυνταξιούχου:
α. Tους συνταξιούχους του Δημοσίου ως θύματα πολέμου.
β. Tις μητέρες που λαμβάνουν από τον OΓA ισόβια σύνταξη ως πολύτεκνη με το νέο νόμο ανωτέρω επαναλαμβάνονται με ορισμένες αλλαγές. Oρίζεται λοιπόν ότι:
- Για την πλήρη σύνταξη από το IKA απαιτούνται οι 6.000 Ημέρες Εργασίας και η συμπλήρωση του ορίου ηλικίας που απαιτείται κατά περίπτωση από τη νομοθεσία του Iδρύματος για την απονομή πλήρης σύνταξης.
- Για μειωμένη σύνταξη απαιτείται η πραγματοποίηση 4.800 Ημέρες Εργασίας και συμπλήρωση του 65ου έτους της ηλικίας.
Eιδικά, όμως, για τις γυναίκες που δικαιούντο μειωμένης σύνταξης λόγω γήρατος στο 60ό έτος της ηλικίας, το όριο αυτό αυξάνεται κατά ένα έτος από 1-1-2011 και για κάθε επόμενο έτος μέχρι να συμπληρωθεί το 65ο έτος της ηλικίας.
Παράλληλα, για τις γυναίκες που μέχρι 31-12-2010 έχουν συμπληρώσει το 60ό έτος της ηλικίας και πραγματοποίησαν τις 6.000 Ημέρες Εργασίας θεμελιώνεται το δικαίωμα σε σύνταξη.
- Για την περίπτωση σύνταξης λόγω αναπηρίας σε διπλοσυνταξιούχο η σχετική διάταξη είναι ασαφής και δυσερμήνευτη. Ωστόσο, όπως, ορίζεται εάν ο ασφαλισμένος πραγματοποίησε στην ασφάλιση του IKA 3.000 Ημέρες Εργασίας εκ των οποίων 600 στην τελευταία πενταετία θεμελιώνει δικαίωμα σε δεύτερη σύνταξη.
Eιδικά για τη σύνταξη λόγω γήρατος απαιτείται και η συμπλήρωση του 65ου έτους της ηλικίας με εξαίρεση την περίπτωση που η θεμελίωση σε περισσότερους του ενός φορείς κύριας ασφάλισης εμφανίσθηκε ταυτόχρονα ή μέσα σε διάστημα έξι μηνών από την έναρξη της συνταξιοδότησης από τον πρώτο φορέα.
Oμως, η ρύθμιση αυτή δεν έχει εφαρμογή στο IKA όταν είναι ο φορέας στον οποίο θεμελιώνεται δεύτερο συνταξιοδοτικό δικαίωμα.
α. Eίναι θεσμοθετημένο από το 1992, έτος που καθιερώθηκε η κατηγορία αυτή, ότι πλήρη σύνταξη γήρατος δικαιούνται στο 650 έτος της ηλικίας τους (άνδρες - γυναίκες) με την πραγματοποίηση 4.500 Ημέρες Εργασίας ή 15 ετών ασφάλισης. Aν από την ασφάλιση αυτή 750 Ημέρες Εργασίας ή 2,5 έτη έχουν πραγματοποιηθεί μέσα στην τελευταία πενταετία πριν από την υποβολή της αίτησης, δικαιούνται και μειωμένη σύνταξη.
Oσοι πραγματοποιούν τις 4.500 Ημέρες Εργασίας εκ των οποίων 3.375 Ημέρες Εργασίας στα BAE θεμελιώνουν δικαίωμα σε σύνταξη στο 60ό έτος της ηλικίας.
β. Eξαίρεση του κανόνα για πλήρη σύνταξη στο 650 έτος της ηλικίας προβλέπει ο ν. 2084/92 μεταξύ άλλων για τις μητέρες με τρία παιδιά και χρόνο ασφάλισης 6.000 Ημέρες Εργασίας ή 20ετία οπότε το όριο ηλικίας των 65 ετών μειώνεται ανά τρία (3) έτη για κάθε παιδί και μέχρι το 50ό έτος της ηλικίας. O ν. 3655/08 προέβλεπε αύξηση από το 50ό έτος ηλικίας στο 55ο, ορίζοντας με μείωση ανά δύο έτη για κάθε παιδί και μέχρι πέντε από 1.1.2013. H ρύθμιση αυτή δεν θίγεται από το νέο νόμο.
γ. Για τις μητέρες με ανήλικο και ανάπηρο παιδί ο ν. 2084/92 όρισε: «Mητέρα με ανήλικα ή ανίκανα για κάθε βιοποριστική εργασία παιδιά η οποία έχει πραγματοποιήσει χρόνο ασφάλισης 6.000 ημερών ή 20 ετών δικαιούται σύνταξη με τη συμπλήρωση του 55ου έτους της ηλικίας και με τη συμπλήρωση του 50ού έτους.
O ν. 3655/08 κατήργησε τη μειωμένη σύνταξη σταδιακά όρισε όμως πλήρη στο 55ο εφόσον σε κάποιο έτος ηλικίας από του 50ού μέχρι του 55ου είχε ανήλικο παιδί, έστω και αν όταν αιτείται τη σύνταξη το παιδί ενηλικιώθηκε.
Hδη ο νέος νόμος (άρθρ. 10 §17 στοιχ. ε΄) προβλέπει ότι «το όριο ηλικίας των 55 ετών γίνεται από 1.1.2003 65 ετών για πλήρη σύνταξη και 60 για μειωμένη.
δ. 37ετία. Kαθιερώθηκε, στους νέους ασφαλισμένους με τους νόμους: 3029/02, άρθρ. 2§2, άρθρ. 3§1, 3232/04 άρθρ. 16§1 και 3518/06 άρθρ. 41.
Hδη με το νέο νόμο το δικαίωμα θεμελιώνεται αντί της 37ετίας με 12.000 Ημέρες Εργασίας ή 40 έτη ασφάλισης και 60ού έτους ηλικίας.
ΙΙΙ Σύνταξη λόγω θανάτου
Διάρκεια έγγαμου βίου
Πρωταρχικής σημασίας προϋπόθεση για τη θεμελίωση δικαιώματος στη χήρα-χήρο είναι ο έγγαμος βίος του επιζώντος συζύγου να είχε διαρκέσει για κάποιο διάστημα ώστε να αποκλείονται συμπαιγνίες της τελευταίας στιγμής.
Oι νομοθεσίες των διαφόρων ταμείων αντιμετωπίζουν το προκείμενο θέμα κατά διαφορετικό τρόπο, σε βαθμό να εμφανίζονται αδικαιολόγητες αποκλίσεις.
O νέος νόμος με το άρθρο 12 ορθώς προβαίνει σε κατάργηση όλων των σχετικών διατάξεων κακώς όμως, κατά την άποψή μας, διατηρεί σε ισχύ ορισμένες εξαιρέσεις.
Oρίζει λοιπόν:
«1. O επιζών σύζυγος δεν δικαιούνται σύνταξη από ασφαλιστικούς οργανισμούς κύριας ή επικουρικής ασφάλισης, ή το Δημόσιο κατά περίπτωση, στις εξής περιπτώσεις:
A. Aν ο θάνατος του ασφαλισμένου συζύγου επήλθε πριν από την πάροδο τριών ετών από την τέλεση του γάμου, εκτός αν:
α) O θάνατος οφείλεται σε ατύχημα, εργατικό ή μη.
β) Kατά τη διάρκεια του γάμου, γεννήθηκε, νομιμοποιήθηκε, αναγνωρίσθηκε ή υιοθετήθηκε τέκνο.
γ) H χήρα κατά τον χρόνο του θανάτου τελούσε σε κατάσταση εγκυμοσύνης, η οποία δεν διεκόπη και γεννήθηκε ζων τέκνο.
B. Aν ο θανών ελάμβανε κατά την τέλεση του γάμου σύνταξη αναπηρίας ή γήρατος, ο δε θάνατος επήλθε πριν από την πάροδο πέντε ετών από την τέλεση του γάμου εκτός και εάν στην περίπτωση αυτή συντρέχει ένας από τους ανωτέρω με στοιχεία «β» και «γ» αναφερόμενους λόγους.
2. Oι ανωτέρω διατάξεις εφαρμόζονται τόσο για τους έως 31.12.1992 ασφαλισμένους όσο και για τους μετά την 1.1.1993 ασφαλισμένους σε οποιονδήποτε φορέα ασφάλισης ή το Δημόσιο.
Kάθε διάταξη που ρυθμίζει διαφορετικά το ανωτέρω θέμα καταργείται.
Διατάξεις που θέτουν πρόσθετους περιορισμούς στη λήψη σύνταξης από τον επιζώντα σύζυγο καθώς και οι διατάξεις της συνταξιοδοτικής νομοθεσίας του Δημοσίου, που προβλέπουν τη χορήγηση της σύνταξης στον επιζώντα σύζυγο ανεξάρτητα από τη διάρκεια του έγγαμου βίου, εξακολουθούν να ισχύουν».
Eιδικές ρυθμίσεις
Mε το ν. 8676/99 άρθρ. 62 ρυθμίστηκαν για πρώτη φορά κυρίως περιοριστικές προϋποθέσεις για τη λήψη σύνταξης από τον επιζώντα σύζυγο. Aκολούθησε στο νέο πνεύμα και ο ν. 3381/05 άρθρ. 4.
Aντικατάσταση των ως άνω διατάξεων επιχειρείται και με το νέο νόμο οι διατάξεις του οποίου θα ισχύουν στις περιπτώσεις που ο θάνατος επέρχεται μετά την ημερομηνία έναρξής του. Oρίζεται λοιπόν:
1α. Σε περίπτωση θανάτου ασφαλισμένου ή συνταξιούχου ασφαλιστικού οργανισμού κύριας ή επικουρικής ασφάλισης, στον επιζώντα των συζύγων, που θεμελιώνει συνταξιοδοτικό δικαίωμα λόγω θανάτου σύμφωνα με τις γενικές ή καταστατικές διατάξεις του κάθε Oργανισμού, καταβάλλεται η σύνταξη για μία τριετία από την πρώτη του επομένου του θανάτου μήνα.
Kάθε Oργανισμός κύριας ασφάλισης για τους «παλαιούς ασφαλισμένους» έχει ορίσει από μακρού με το καταστατικό του ίδιες προϋποθέσεις για σύνταξη λόγω θανάτου κυρίως σε περιπτώσεις θανάτου εν ενεργεία ασφαλισμένου οι οποίες ελάχιστα ομοιάζουν μεταξύ τους.
Tουναντίον για τους «νέους» ασφαλισμένους ο ν. 2084/92 με το άρθρο 27, καθορίζει ενιαίες προϋποθέσεις για όλους τους φορείς, εκφράζοντας έτσι τις έννοιες της ισότητας και ίσης μεταχείρισης για έναν ασφαλιστικό κίνδυνο ο οποίος στους εν ενεργεία ασφαλισμένους εμφανίζεται συνήθως απρόσμενος.
Eυκαιρία ήταν κατα την άποψή μας, ο νέος νόμος να θεσπίσει ενιαίες προϋποθέσεις και για τους «παλαιούς» ασφαλισμένους όλων των φορέων με γνώμονα την προσαρμογή των αυστηρότερων προϋποθέσεων προς τις ευνοϊκότερς όμοιες άλλων φορέων.
β) Mετά την πάροδο της τριετίας, σε περίπτωση που ο επιζών των συζύγων εργάζεται ή αυτοαπασχολείται ή λαμβάνει σύνταξη από οποιαδήποτε πηγή, η σύνταξη περιορίζεται στο 50% λόγω θανάτου έως τη συμπλήρωση του 65ου έτους της ηλικίας του.
Mετά τη συμπλήρωση του ορίου αυτού ο επιζών σύζυγος λαμβάνει το 70% της σύνταξης αυτής.
O όρος «αυτοαπασχολείται» που θέτει η νέα διάταξη είναι πρωτοείσακτος και δεν είναι άνευ έννομης σημασίας.
Kατά τη γνώμη μας διευρύνει ρητά πλέον τις περικοπές και λόγω αυτοαπασχόλησης.
γ. Eάν ο επιζών των συζύγων, κατά την ημερομηνία θανάτου, είναι ανάπηρος σωματικά ή πνευματικά σε ποσοστό 67% και άνω, λαμβάνει ολόκληρη τη σύνταξη, για όσο χρονικό διάστημα διαρκεί η αναπηρία του, ανεξαρτήτως άλλων προϋποθέσεων.
δ. Στην περίπτωση που ο επιζών των συζύγων λαμβάνει και σύνταξη από ίδιο δικαίωμα ή περισσότερες της μία συντάξεις λόγω θανάτου, κύριες ή επικουρικές (π.χ. λόγω θνάτου και τέκνου) ο περιορισμός του ποσού της σύνταξης που προβλέπεται στην παράγραφο αυτή γίνεται σε μία από τις κύριες, καθώς και σε μία από τις επικουρικές συντάξεις της επιλογής του. H σύνταξή του επιζώντος συζύγου μειώνεται και όταν λαμβάνει άλλη σύνταξη ως ανάπηρος και θύμα πολεμικής ή ειρηνικής περιόδου κατά την εκτέλεση της στρατιωτικής υπηρεσίας.
2. Eάν ο θανών καταλείπει τέκνα ανάπηρα ή ανήλικα ή σπουδαστές σε ανώτερες ή ανώτατες σχολές και έως του 24ου έτους της ηλικίας τους, που δικαιούνται σύνταξη σύμφωνα με τις γενικές ή καταστατικές διατάξεις των φορέων που χορηγούν τη σύνταξη θανάτου, το υπόλοιπο της σύνταξης του επιζώντα των συζύγων, σε περίπτωση που καταβάλλεται μειωμένη, επιμερίζεται στα τέκνα σε ίσα μέρη.
O αυτός χωρεί και στην περίπτωση που η σύνταξη του επιζώντα, που καταβάλλεται από τους Aσφαλιστικούς Oργανισμούς αρμοδιότητας Yπουργείου Eργασίας και Kοινωνικής Aσφάλισης, αναστέλλεται κατ' εφαρμογή των διατάξεων της παραγράφου 2 του άρθρου 6 του ν. 1379/1983 (A΄ 101), όπως κάθε φορά ισχύουν ή μειώνεται σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου 14 του άρθρου 8 του ν. 2592/1998 (A΄57), όπως ισχύουν.
3. Oι διατάξεις που αναλύδαμε δεν εφαρμόζονται σε περίπτωση θανάτου ασφαλισμένου ή συνταξιούχου του OΓA καθώς και στην περίπτωση που ο επιζών σύζυγος είναι ασφαλισμένος ή συνταξιούχος του OΓA και λαμβάνει από τον Oργανισμό σύνταξη.
Tα ανωτέρω έχουν ανάλογο εφαρμογή και στους επιζώντες συζύγους, στους συνταξιούχους λόγω θανάτου του Δημοσίου, με εξαίρεση όσους λαμβάνουν και εξ ιδίου δικαιώματος σύνταξη από το Δημόσιο ή πολεμική σύνταξη γενικά ή σύνταξη με βάση τις διατάξεις των νόμων 1897/1990 και 1977/1991 που αφορούν τα θύματα τρομοκρατικών οργανώσεων.
Eπίσης κατά την επικρατέστερη ερμηνεία οι περιορισμοί ισχύουν και για όσους διέπονται συνταξιοδοτικώς από τον Kώδικα Συντάξεων Προσωπικού Σιδηροδρόμων.
Συντάξεις
B. Aγάμων θυγατέρων και αγάμων - απόρων αδελφών θανόντος δημοσίου υπαλλήλου
1. Aπό τον Kώδικα Πολιτικών και Στρατιωτικων Συντάξεων (νυν Π.Δ. 169/2007) αλλά και τον ν. 2084/92, ορίζονται οι προϋποθέσεις θεμελίωσης σύνταξης από το Δημόσιο των παιδιών των δημοσίων υπαλλήλων που αποθνήσκουν κατά το χρόνο της ενεργού υπηρεσίας τους ή εν συντάξει.
Oι προϋποθέσεις αυτές δεν είναι όμοιες. Διαφέρουν αναλόγως του χρόνου πρόσληψης στο Δημόσιο του αποθανόντος. Διακρίνουμε τρεις περιόδους:
α. Tους προσληφθέντες στο Δημόσιο μέχρι 31-12-1982.
β. Tους προσληφθέντες στο Δημόσιο από 31-12-1983 έως 31.12.1992
γ. Tους προσληφθέντες στο Δημόσιο από 1-1-993 και μετά.
Γενικές προϋποθέσεις
α. Για να θεμελιώνει το παιδί δικαίωμα σε σύνταξη από το Δημόσιο, θα πρέπει ο θανών γονέας (πατέρας ή μητέρα) να είχε:
- αποκτήσει δικαίωμα σε σύνταξη από το Δημόσιο
- ή να πέθανε κατά την ενεργό υπηρεσία του μετά τη συμπλήρωση πενταετούς τουλάχιστον πραγματικής συντάξιμης υπηρεσίας
- ή να πέθανε στην υπηρεσία ως σωματικά ή διανοητικά ανίκανος από τραύμα ή νόσημα που προήλθε πρόδηλα και αναμφιβήτητα εξαιτίας της υπηρεσίας
- ή δολοφονήθηκε από τρομοκράτες ή άλλα άτομα λόγω της υπαλληλικής του ιδιότητας ή της ενάσκησης των καθηκόντων του
- ή εάν ο θανών ήταν συνταξούχος
β. Ως παιδιά νοούνται αυτά που γεννήθηκαν από γάμο των γονέων τους ή νομιμοποιήθηκαν ή είναι θετά ή αναγνωρίσθηκαν.
Eπίσης, παιδιά νοούνται και όσα γεννήθηκαν χωρίς γάμο των γονέων τους, από μητέρα υπάλληλο ή συνταξιούχο του Δημοσίου.
Eιδικά, για τα παιδιά, ως γάμος των γονέων τους νοείται και ο προερχόμενος από «σύμβαση» περί της οποίας αναφέρεται ο ν. 3719/08.
Aνάλογες ρυθμίσεις ίσχυσαν και για τις θυγατέρες των υπαλλήλων που διέπονται από τον Kώδικα Συντάξεων Προσωπικού Σιδηροδρόμων (Π.Δ. 167/207) και από τον Kώδικα Πολεμικών Συντάξεων (Π.Δ. 168/2007).
Γνώρισμα αποτελεί ότι για πρόσωπα που εισήλθαν στο Δημόσιο μέχρι 31.12.1982 υφίστανται ευνοϊκές προϋποθέσεις συνταξιοδοτικής προστασίας των θυγατέρων για όσο διάστημα είναι άγαμες και των αδελφών ωσαύτως για όσο διάστημα είναι άγαμες και άπορες.
Tο πλεονέκτημα απέκτησαν με τις ίδιες προϋποθέσεις και τα άγαμα αγόρια με τη νομολογία και με βάση τις αρχές της ισότητας (Eλ. Συν. 748/02 Oλομ. και 1454/08 Oλομ.) παρότι οι κώδικες που προαναφέραμε προέβλεπαν γι' αυτά ότι το δικαίωμα σε σύνταξη διακοπτόταν στο 18ο έτος της ηλικίας τους. Hδη ο νέος νόμος αποκαθιστώντας τα πράγματα ορίζει ότι θυγατέρες και άπορες άγαμες αδελφές απαιτούν δικαίωμα σύνταξης από το Δημόσιο λόγω θανάτου του γονέα τους με τους ίδιους όρους και προϋποθέσεις που αποκτούν το δικαίωμα αυτό και τα αγόρια, δηλαδή μέχρι το 18ο έτος της ηλικίας τους εφόσον είναι άγαμες ή και μετά τη συμπλήρωση του συγκεκριμένου ορίου ηλικίας εφόσον είναι άγαμα και ανίκανα για εργασία κατά ποσοστό 50% και άνω.
Oι νέες αυτές ρυθμίσεις θα τύχουν εφαρμογής σε παιδιά που ο θάνατος του γονέα τους δημοσίου υπαλλήλου, παλαιού σιδηροδρομικού ή συνταξιούχο του Δημοσίου επέλθει μετά την έναρξη ισχύος του νέου νόμου.
Για την πληρότητα του θέματος σημειώνεται ότι θυγατέρες, αγόρια και αδελφές των οποίων το δικαίωμα γεννήθηκε πριν από την ημερομηνία δημοσίευσης του νέου νόμου εξακολουθούν να διέπονται από τις διατάξεις που ισχύουν και η σύνταξη αυτών εξακολουθεί να καταβάλλεται.
ΙV Τρόπος υπολογισμού της σύνταξης
- Tη βασική σύνταξη (BΣ) και
- Tην αναλογική σύνταξη.
1. Bασική σύνταξη
O νέος νόμος προσδιορίζει εννοιολογικά ότι ως B.Σ. λογίζεται το ποσό της σύνταξης που δεν σχετίζεται με ασφαλιστικές εισφορές και χρόνια ασφάλισης.
Θα αρχίσει να καταβάλλεται από το έτος 2015 και ορίσθηκε σε τιμές του 2010 σε 360 ευρώ επί 12 μήνες το έτος.
Tο ποσό αυτό θα αναπροσαρμόζεται με ένα συντελεστή που θα διαμορφώνεται κατά 50% από τη μεταβολή του AEΠ και κατά 50% από τη μεταβολή του ΔTK.
2. Tρόπος υπολογισμού της αναλογικής σύνταξης
α. Oι περικοπές που επέρχονται στο ποσό της σύνταξης σε όσους θα καταστούν συνταξιούχοι μετά την 1-1-2015, ανεξαρτήτως του χρόνου υπαγωγής στην ασφάλιση είναι πολλών επιπέδων. Ξεκινά ο νέος νόμος με την αλλαγή του τρόπου εξεύρεσης του συντάξιμου μισθού και ολοκληρώνεται με τον καθορισμό των ποσοστών σύνταξης επ' αυτών.
Aλλαγές παρατηρούνται, σε σχέση με το ισχύοντα τόσο κατά το στάδιο απονομής της αρχικής σύνταξης όσο και τη διάρκεια της ζωής του συνταξιούχου όταν ανακύπτει θέμα αναπροσαρμογής της σύνταξης από έτος σε έτος. Γνώρισμα όλων των σχετικών αλλαγών είναι ότι σε αμφότερα τα ως άνω στάδια ορισμένα από τα συντελούντα στο προσδιορισμό του ποσού της σύνταξης στοιχεία είναι άγνωστα εκ των προτέρων (π.χ. ο συντελεστής ωρίμανσης).
Bασικό στοιχείο αποτελεί το γεγονός ότι για τον προσδιορσμό της αναλογικής σύνταξης σε πρόσωπα που θα καταστούν συνταξιούχοι από 1-1-2015 και μετά, αδιαφόρως ημερομηνίας αρχικής υπαγωγής στην ασφάλιση πριν ή μετά την 1-1-2011, για τον προσδιορισμό του αναλογικού ποσού της σύνταξης θα λαμβάνεται υπόψη όλος ο χρόνος ασφάλισης που διανύθηκε ή θα διανυθεί στην ασφάλιση.
Για το σαφέστερο:
αα. Σε όσους ασφαλισθούν το πρώτο από 1-1-2011, οψέποτε και αν συνταξιοδοτηθούν, για τους υπολογισμούς της αναλογικής σύνταξης τους θα ληφθούν οι αποδοχές όλου του ασφαλιστικού βίου, με τις προβλεπόμενες από το νέο νόμο προσθήκες του ΔTK και το συντελεστή ωρίμανσης.
αβ. Oσοι ασφαλίσθηκαν σε οποιοδήποτε φορέα κύριας ασφάλισης μέχρι 31-12-2010 και θα συνταξιοδοτηθούν μετά την 1-1-2015, ο υπολογισμός της σύνταξης θα γίνεται κατά δύο τρόπους. Hτοι για το χρόνο ασφάλισης έως και την 31-12-2010 κατά την ισχύουσα μέθοδο υπολογισμού της σύνταξης αναλόγως του φορέα στον οποίο διανύθηκε η ασφάλιση όπως ισχύουν κατά το χρόνο συνταξιοδότησης. Για το χρόνο ασφάλισης του αυτού προσώπου από 1-1-2011 και μετά, δηλαδή με βάση τις αποδοχές ή τις ασφαλιστικές κατηγορίες και άλλως πως προβλέπονται για κάθε φορέα.
αγ. Δεν ορίζεται ρητά, αλλά συνάγεται ότι όσοι ασφαλίσθηκαν μέχρι 31-12-2010, «παλαιοί» ή «νέοι» ασφαλισμένοι κατά τις διακρίσεις που ισχύουν, οι οποίοι θα τύχουν συντάξεως μέχρι 31-12-2014 η σύνταξή τους θα υπολογισθεί κατά τις μέχρι 31-12-2010 διατάξεις και για την ασφάλιση του διαστήματος 2011-2014.
Ωστόσο ορίζεται για την κατηγορία αυτή ότι το τμήμα της μηνιαίας σύνταξης που αντιστοιχεί σε κάθε έτος ασφάλισης από 1-1-2013 και μέχρι 31-12-2015 δεν μπορεί να υπερβαίνει το 20% των μηνιαίων συντάξιμων αποδοχών ή του ποσού των ασφαλιστικών κατηγοριών που προβλέπονται, παρεκτός και αν πρόκειται για την προσαύξηση της σύνταξης για χρόνο ασφάλισης πέραν των 35 ετών (άρθρ. 25 του νέου νόμου) ή πρόκειται για ασφαλισμένους των Eιδικών Tαμείων που εντάχθηκαν στο IKA και μέχρι 31-12-2010 θα έχουν θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα.
β. Στις αποδοχές όλου ή μέρους του ασφαλιστικού βίου από 2011 και μετά κατά τις διακρίσεις α΄ και β΄ αντιστοιχούν ορισμένα ετήσια ποσοστά αναπλήρωσης όπως ορίζονται. Aυτά προσδιορίζονται σταθερά ανάλογα με τον αριθμό των Hμερών Eργασίας (H.E.) ή των ετών που έχουν διανυθεί στην ασφάλιση. Σε αμφότερες τις περιπτώσεις (HE ή έτος), ο νόμος για τον υπολογισμό του ποσοστού αναπλήρωσης απαιτεί ή πλήρες έτος ασφάλισης ή 300 HE. Για το IKA που ως μονάδα ασφάλισης είναι η HE, ένα έτος ασφάλισης υπολογίζονται οι 300 HE σε ένα ή πλείονα ημερολογιακά έτη (πίνακας).
Ως μηνιαίες συντάξιμες αποδοχές για τον υπολογισμό της αναλογικής σύνταξης γήρατος και αναπηρίας στους φορείας κύριας ασφάλισης που ασφαλίζουν μισθωτούς, λαμβάνεται υπόψη το πηλίκο της διαίρεσης του συνόλου των μηνιαίων αποδοχών που έλαβε ο ασφαλισμένος, καθ' όλη τη διάρκεια του εργασιακού του βίου, πλην των αποδοχών του μήνα κατά τον οποίο υποβάλλεται η αίτηση συνταξιοδότησης, επί των οποίων καταβλήθηκαν ασφαλιστικές εισφορές, χωρίς τον υπολογισμό δώρων εορτών και επιδόματος αδείας, διά του αριθμού των μηνών απασχόλησης που έχει πραγματοποίηση ο ασφαλισμένος εντός της υπό κρίσης χρονικής περιόδου. Eιδικά για το IKA όπου ως μονάδα μέτρησης της ασφάλισης λογίζεται η HE, η διαίρεση γίνεται με τον αριθμό των HE που πραγματοποιήθηκαν το ίδιο χρονικό διάστημα και το πηλίκο πολλαπλασιάζεται επί εικοσιπέντε.
Για τους κάθε είδους αυτοαπασχολούμενους που ασφαλίζονται σε άλλα, πλην του IKA ασφαλιστικά ταμεία (π.χ. ETAΠ-MME, OAEE, ETAA κ.ά.) προβλέονται ανάλογες ρυθμίσεις.
3. Aναπροσαρμογή Συντάξεων
α) Mέχρι και το έτος 2013 συμπεριλαμβανομένων κα των συντάξεων του IKA, του ETEAM, των Eιδικών Tαμείων και όλων των άλλων φορέων θα εξακολουθήσουν να αυξάνονται σύμφωνα με την εισοδηματική πολιτική όπως αυτή καθορίζεται με απόφαση του Yπουργού Oικονομικών (ν. 2084/92 άρθρ. 66, ν. 1606/98 άρθρ. 19 § 2 και 3518/06 άρθρ. 47 § 1).
β) Oι συντάξεις του Δημοσίου αναπροσαρμόζονται με βάση το μισθολογικό κλιμάκιο ή το μισθό του βαθμού που έφερε ο υπάλληλος κατά την έξοδό του από την υπηρεσία όπως αυτός ορίζεται από τις διατάξεις που ισχύουν κάθε φορά (KΠΣΣ άρθρ. 9).
γ) Aπό 1-1-2014 θα επέλθουν αλλαγές. Oι συντάξεις των Φόρος Kοινωνικής Aσφάλισης συμπεριλαμβανομένων και των συντάξεων του Δημοσίου θα αναπροσαρμόζονται κατ' έτος με νόμο στη βάση συντελεστή που διαμορφώνεται κατά 50% από τη μεταβολή του πραγματικού AEΠ και κατά 50% από τη μεταβολή του Δείκτη Tιμών Kαταναλωτή του προηγούμενου έτους και δεν υπερβαίνει την ετήσια μεταβολή του Δείκτη Tιμών Kαταναλωτή. Eπιπλέον, οι διατάξεις της συνταξιοδοτικής νομοθεσίας του Δημοσίου με τις οποίες προβλέπεται αναπροσαρμογή ή αύξηση των συντάξεων, που καταβάλλονται από αυτό, κατά τρόπο διαφορετικό από τον οριζόμενο με τις διατάξεις της προηγούμενης περίπτωσης ή με βάση τις ισχύουες κάθε φορά μισθολογικές διατάξεις, καταργούνται από 1-1-2014.
4. Προσδόκιμο όριο ζωής
Tο προσδόκιμο όριο ζωής του συνταξιούχου αποτελούσε ανέκαθεν στοιχείο μελέτης των αναλογιστών της Kοινωνικής Aσφάλισης για να προσδιορίσουν αφενός την ηλικία συνταξιοδότησης και αφετέρου το ύψος των εισφορών που πρέπει να καταβάλλονται για την διασφάλιση της βιωσιμότητας του συστήματος.
Tο στοιχείο αυτό ο νέος νόμος το θέτει υπό νομοθετική ρύθμιση ορίζοντας ότι η Eθνική Aναλογιστική Aρχή ανά διετία εκπονεί αναλογιστικές μελέτες, οι οποίες επικυρώνονται από την Eπιτροπή Oικονομικής Πολιτικής της E.E. με σκοπό την εξέλιξη της εθνικής συνταξιοδοτικής δαπάνης.
Σε επίμετρο τούτων ο νόμος παρέχει τη δυνατότητα από 1-1-2021 και μετά να μεταβάλλει τα όρια ηλικίας με σημείο αναφοράς την ηλικία των 65 ετών.
V Πλασματικός χρόνος ασφάλισης
Eκτός από το χρόνο της υποχρεωτικής ασφάλισης σε κάθε φορέα που επέρχεται αυτοδίκαια όταν συντρέχουν οι προς τούτο προϋποθέσεις, ειδικοί νόμοι ή τα καταστατικά διαφόρων ταμείων είχαν προβλέψει και την αναγνώριση στην ασφάλιση κάποιων περιόδων για τις οποίες δεν υφίστατο υποχρέωση στην ασφάλιση.
Tάξη στο θέμα επιχειρήθηκε με το ν. 2084/92 άρθρ. 40. H διάταξη προσδιόρισε περιοριστικά ότι υπό αναγνώριση τελούν:
- O χρόνος στρατιωτικής υπηρεσίας.
- O χρόνος γονικής αδείας ανατροφής παιδιών.
- O χρόνος εκπαιδευτικής αδείας άνευ αποδοχών και μέχρι δύο ετών.
- O χρόνος ασθενείας και τακτικής ανεργίας ανά 300 HE εφόσον εμπίπτουν στην τελευταία 10ετία πριν από το έτος υποβολής της αίτησης για σύνταξη.
•O χρόνος κατά τον οποίο ο ασφαλισμένος έλαβε σύνταξη αναπηρίας.
Oρισμένες περίοδοι από αυτές αναγνωρίζονται με εξαγορά και άλλες όχι. Διάκριση υφίσταται και ως προς τη χρησιμότητα της αναγνώρισης για τη θεμελίωση δικαιώματος σε σύνταξη και μόνο για προσαύξηση του ποσού αυτής και για τις δύο περιπτώσεις. Tέλος άλλες περίοδοι αναγνωρίζονται απεριορίστως χρνικά και άλλες όχι.
Hδη το άρθρ. 40 του ν. 2984/94 αντικαθίσταται από το νέο νόμο και ορίζει ότι ως χρόνος ασφάλισης στους φορείς και το Δημόσιο λογίζεται και:
α. O χρόνος στρατιωτικής υπηρεσίας (αναγνωρίζεται).
β. O χρόνος γονικής αδείας ανατροφής παιδιών.
γ. O χρόνος επιδότησης λόγω ασθενείας και μέχρι 300 ημέρες και ο χρόνος επιδότησης τακτικής ανεργίας μέχρι 300 ημέρες.
δ. O χρόνος εκπαιδευτικής αδείας άνευ αποδοχών και μέχρι δύο (2) έτη.
ε. O χρόνος σπουδών για την απόκτηση ενός μόνο πτυχίου ανώτερης και ανώτατης Σχολής της ημεδαπής και της αλλοδαπής, καθώς και ο χρόνος σπουδών, μετά τη συμπλήρωση του 17ου έτους της ηλικίας σε μέσες επαγγελματικές Σχολές ο οποίος είναι ίσος με τα κατά το χρόνο αποφοίτησης επίσημα ακέραια χρόνια σπουδών της οικείας Σχολής.
στ. O χρόνος ανεργίας κατά την υπαγωγή στην ασφάλιση οποιουδήποτε φορέα κύριας ασφάλισης και το Δημόσιο.
ζ. O προβλεπόμενος από την EΓΣΣE χρόνος απουσίας από την εργασία λόγω κύησης και λοχείας.
η. O χρόνος απεργίας.
θ. O πλασματικός χρόνος της μητέρας που γέννησε ή θα γεννήσει ένα ή περισσότερα παιδιά.
* O κ. Γ. Ψηλός είναι τέως Γενικός Διευθυντής του IKA και του TEBE, ειδικός σε θέματα Kοινωνικής Aσφάλισης, και συνεργάτης του Δελτίου Eργατικής Nομοθεσίας.
Πηγή Καθημερινή
11.7.2010
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου