Γελοία αυτή η ιστορία με τον καραγκιόζη, από όποια πλευρά και να τη δει κανείς. Γελοία από την πλευρά εκείνων που θέλουν να διεκδικήσουν την ελληνική πατρότητά του. Γελοία και από την πλευρά των άλλων που δεν θέλουν να έχουν καμία σχέση με τον μικροκομπιναδόρο ήρωα του θεάτρου σκιών.
Ευτυχώς που οι διεκδικητές της πατρότητας δεν προκάλεσαν πανεθνική εκστρατεία τύπου «ελληνική Μακεδονία», γιατί θα γέλαγε και το παρδαλό κατσίκι. Ετσι κι αλλιώς ο καραγκιόζης μάς έρχεται από τον Ανατολή (όπως δείχνει και το όνομά του, αλλά και όλη η δραματουργική ταυτότητά του), οπότε κανένα επιχείρημα περί του αντιθέτου δεν θα ήταν ισχυρό, ακόμη κι αν έκαναν εξετάσεις DΝΑ. Η καταγωγή του... σκιώδους ήρωα έχει διερευνηθεί τόσο πολύ επιστημονικά ώστε οποιαδήποτε άλλη συζήτηση θα ήταν κυριολεκτικά περί... καραγκιόζη σκιάς.
Αλλά στην όλη ιστορία πιο αστείοι φαίνονται οι αντι-καραγκιόζηδες. Είναι φανερό ότι στις αντιδράσεις τους υπάρχει ένα σύνδρομο δυτικού καθωσπρεπισμού, όπου το «δυτικό» πρέπει να διαβαστεί με όρους 19ου αιώνα. Πρέπει να απαλλαγούμε, λένε, από τον ήρωα αυτόν που μας θυμίζει οικεία κακά. Είναι ο κομπιναδόρος, ο ψεύτης, ο τεμπέλης, το λαμόγιο, αυτός που θέλει να ζει σε βάρος των άλλων. Κοντολογίς, ένας ήρωας του καιρού μας, που προσπαθούμε να τον κρύψουμε κάτω από το χαλί. Είναι δυνατόν να έχουμε έναν τέτοιον εθνικό ήρωα, έστω και ως φιγούρα του θεάτρου σκιών, έστω και ως... καραγκιόζη;
Ευτυχώς που οι διεκδικητές της πατρότητας δεν προκάλεσαν πανεθνική εκστρατεία τύπου «ελληνική Μακεδονία», γιατί θα γέλαγε και το παρδαλό κατσίκι. Ετσι κι αλλιώς ο καραγκιόζης μάς έρχεται από τον Ανατολή (όπως δείχνει και το όνομά του, αλλά και όλη η δραματουργική ταυτότητά του), οπότε κανένα επιχείρημα περί του αντιθέτου δεν θα ήταν ισχυρό, ακόμη κι αν έκαναν εξετάσεις DΝΑ. Η καταγωγή του... σκιώδους ήρωα έχει διερευνηθεί τόσο πολύ επιστημονικά ώστε οποιαδήποτε άλλη συζήτηση θα ήταν κυριολεκτικά περί... καραγκιόζη σκιάς.
Αλλά στην όλη ιστορία πιο αστείοι φαίνονται οι αντι-καραγκιόζηδες. Είναι φανερό ότι στις αντιδράσεις τους υπάρχει ένα σύνδρομο δυτικού καθωσπρεπισμού, όπου το «δυτικό» πρέπει να διαβαστεί με όρους 19ου αιώνα. Πρέπει να απαλλαγούμε, λένε, από τον ήρωα αυτόν που μας θυμίζει οικεία κακά. Είναι ο κομπιναδόρος, ο ψεύτης, ο τεμπέλης, το λαμόγιο, αυτός που θέλει να ζει σε βάρος των άλλων. Κοντολογίς, ένας ήρωας του καιρού μας, που προσπαθούμε να τον κρύψουμε κάτω από το χαλί. Είναι δυνατόν να έχουμε έναν τέτοιον εθνικό ήρωα, έστω και ως φιγούρα του θεάτρου σκιών, έστω και ως... καραγκιόζη;
Για να μιλήσουμε όμως σοβαρά, από τον καραγκιόζη δεν πρόκειται να απαλλαγούμε, ασχέτως του αν είναι Ελληνας ή Τούρκος, Ινδός ή Κινέζος.
Και δεν θα απαλλαγούμε ποτέ γιατί απλούστατα είναι εγγεγραμμένος ανεξίτηλα στην παράδοσή μας, με τον ίδιο τρόπο που είναι εγγεγραμμένα τα δημοτικά τραγούδια, οι παροιμίες, οι μπαλάντες ή η λαϊκή, ναΐφ ζωγραφική του Θεόφιλου. Δεν θα απαλλαγούμε ποτέ γιατί ο καραγκιόζης είναι εγγεγραμένος στην καθημερινή μας γλώσσα, όπως δείχνει η φράση «είσαι καραγκιόζης».
Και τέλος δεν θα απαλλαγούμε ποτέ γιατί ο καραγκιόζης έχει πλέον μεταγραφεί σε άλλες εκφράσεις τέχνης, που δεν είναι λαϊκές αλλά λόγιες και δυτικές.
Για να δώσω μερικά απλά παραδείγματα, χωρίς τον καραγκιόζη δεν θα μπορέσουμε να καταλάβουμε πλευρές από το έργο του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, από τη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι, από το χορόδραμα της Ραλλούς Μάνου, από έργα της γενιάς του ΄30, για να αναφέρουμε μόνο μερικές περιτπώσεις.
Είτε μας αρέσει είτε όχι, η παράδοση υπάρχει.
Ερήμην μας. nbak@tovima.gr
Του Νίκου Μπακουνάκη
Πηγή Το Βήμα
30.7.2010
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου