Στην Ισπανία, το Κοινοβούλιο της Καταλωνίας απέρριψε με διαφορά λίγων μόλις ψήφων νομοσχέδιο για την απαγόρευση της μπούργκας σε όλους τους δημόσιους χώρους. Παρόμοιοι νόμοι, ωστόσο, θα τεθούν σύντομα εν ισχύι στη Γαλλία και το Βέλγιο. Ακόμα και η μουσουλμανική μαντίλα εξελίσσεται σε πηγή προβλημάτων. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, τα κορίτσια δεν μπορούν να την φορούν στο σχολείο. Στη Γερμανία και σε ορισμένες περιοχές του Βελγίου και της Ολλανδίας, οι αρχές δεν επιτρέπουν στις δασκάλες δημοσίων σχολείων να φορούν μαντίλες εν ώρα εργασίας, μολονότι οι καλόγριες μπορούν να κυκλοφορούν ανάμεσα στα παιδιά με τη θρησκευτική τους περιβολή. Τι έχει, λοιπόν, να μας πει η πολιτική φιλοσοφία γι’ αυτές τις εξελίξεις;
Ας αρχίσουμε με μια κοινά αποδεκτή υπόθεση: Ολοι οι άνθρωποι έχουν το ίδιο δικαίωμα στην αξιοπρέπεια. Είναι, επίσης, κοινά αποδεκτό ότι οι κυβερνήσεις οφείλουν να προστατεύουν το δικαίωμα κάθε πολίτη στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Τι πραγματικά σημαίνει, όμως, να αντιμετωπίζεις όλους τους πολίτες με τον ίδιο σεβασμό σε τομείς όπως αυτός της θρησκευτικής πίστης και της επίδειξης αυτής; Ας προσθέσουμε δύο ακόμα συλλογισμούς. Πρώτον, ότι η αναζήτηση του ύστατου νοήματος της ζωής -που συχνά ονομάζουμε «συνείδηση» - αποτελεί σημαντικό μέρος της ανθρώπινης υπόστασης και είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την αξιοπρέπειά της. Ο δεύτερος συλλογισμός, στον οποίο θα αναφερόμαστε στο εξής ως ο «παράγοντας του ευάλωτου», αφορά τη σοβαρή φθορά του πρώτου λόγω κακών συνθηκών στο κοινωνικό μας περιβάλλον - ο Αμερικανός φιλόσοφος του 17ου αιώνα Ρότζερ Γουίλιαμς υποστήριζε ότι η επιβολή πεποιθήσεων σε ανθρώπους ισοδυναμεί με ψυχικό βιασμό.
Ο παράγοντας του ευάλωτου μάς υποδεικνύει ότι για να σεβαστεί κανείς το ίδιο, κάθε συνείδηση πρέπει να διαμορφώσει τις παγκόσμιες συνθήκες κατά τρόπο τέτοιο ώστε να προστατεύονται τόσο η ελευθερία στην πίστη, όσο και η ελευθερία στην εξάσκησή της. Ετσι, οι αγρότες του Αμερικανικού Συντάγματος αποφάνθηκαν ότι η προστασία των ίσων δικαιωμάτων στη συνείδηση προϋποθέτει την «ελεύθερη εξάσκηση κάθε πίστης» απ’ όλους στη βάση της ισότητας. Τι πραγματικά σημαίνει αυτό και τι όρια μπορούν να επιβληθούν στις θρησκευτικές δραστηριότητες σε μια πλουραλιστική κοινωνία; Οι αρχιτέκτονες της νομοθετικής παράδοσης των ΗΠΑ είχαν κατανοήσει εξαρχής ότι όταν η ειρήνη και η ασφάλεια απειλούνται ή τα ίσα δικαιώματα άλλων πολιτών κινδυνεύουν, η ανάγκη επιβολής ορίων σε όλα όσα κάνουν οι άνθρωποι στο όνομα της θρησκείας είναι επιβεβλημένη. Η λογική τους, πάντως, όσον αφορά τους περιορισμούς ήταν βαθιά και στηριζόταν σε συγκεκριμένες αρχές.
Υπάρχουν, σήμερα, πέντε βασικά επιχειρήματα υπέρ των νομοσχεδίων για την απαγόρευση της μπούργκας.
- Πρώτον, ότι η ασφάλεια προϋποθέτει να φαίνονται τα πρόσωπα των ανθρώπων στους δημόσιους χώρους.
- Δεύτερον, ότι η διαφάνεια που πρέπει να χαρακτηρίζει τις σχέσεις των πολιτών καταλύεται όταν κάποιος κρύβει το πρόσωπό του. Το πρόβλημα μ’ αυτά τα επιχειρήματα είναι ότι χρησιμοποιούνται επιλεκτικά. Ο χειμώνας, π. χ., στις χώρες της βόρειας Ευρώπης είναι ιδιαίτερα βαρύς και οι περισσότεροι φορούν σκούφους και κασκόλ για να προφυλαχθούν από το ψύχος, κρύβοντας ουσιαστικά τα πρόσωπά τους. Το πρόβλημα, λοιπόν, των Ευρωπαίων δεν είναι η κάλυψη του προσώπου απ’ οποιονδήποτε, αλλά συγκεκριμένα από τους μουσουλμάνους. Οι αρχές θα μπορούσαν να βρουν λύση ζητώντας από τις μουσουλμάνες να έχουν πάντα διαθέσιμη μια ταυτότητα με πρόσφατη φωτογραφία του προσώπου τους. Τα δύο πρώτα επιχειρήματα υπέρ της απαγόρευσης, λοιπόν, καταρρέουν.
- Το τρίτο επιχείρημα θέλει την μπούργκα να αποτελεί σύμβολο της απόλυτης ανδρικής κυριαρχίας επί της γυναίκας και την υποβάθμιση της γυναίκας σε αντικείμενο. Στην πραγματικότητα, όμως, η δυτική κοινωνία είναι γεμάτη σύμβολα ανδρικής κυριαρχίας. Περιοδικά σεξουαλικού περιεχομένου με γυμνές γυναίκες, τα στενά τζιν παντελόνια και η κοινωνική πίεση που οδηγεί τις γυναίκες στους πλαστικούς χειρουργούς είναι όλα μέρος της κουλτούρας των μίντια που επικρατεί στη Δύση. Για μια ακόμα φορά, οι υποστηρικτές της απαγόρευσης είναι επιλεκτικοί και η στάση τους προδίδει φόβο για τη διαφορετικότητα.
- Το τέταρτο επιχείρημα είναι ότι οι μουσουλμάνες φοράνε την μπούργκα μόνο επειδή καταπιέζονται από τους άνδρες στην οικογένειά τους. Αρα, λοιπόν, το σοβαρότατο ζήτημα της ενδοοικογενειακής βίας είναι αποκλειστικά μουσουλμανικό; Σαφώς, όχι. Αν ληφθεί δε υπ’ όψιν η σχέση του αλκοολισμού με την ενδοοικογενειακή βία, τότε οι πιθανότητες να συμβαίνει κάτι τέτοιο σε μια οικογένεια πιστών μουσουλμάνων είναι σαφώς λιγότερες.
- Το πέμπτο και τελευταίο επιχείρημα που έχω ακούσει είναι ότι η μπούργκα είναι ανθυγιεινή, διότι σε συνθήκες ζέστης δυσχεραίνει την καθημερινότητα της γυναίκας (αυτό ακούστηκε στην Ισπανία). Πρόκειται περί γελοιότητας, δεδομένου ότι το πόσο ζεστό είναι ένα ρούχο εξαρτάται από το υλικό με το οποίο έχει κατασκευαστεί. Επιπλέον, μήπως κι άλλα ρούχα προκαλούν δερματολογικά και άλλα προβλήματα υγείας και άρα θα πρέπει, επίσης, να απαγορευτούν; Μήπως να αρχίζαμε από τα ψηλά τακούνια;
Και τα πέντε επιχειρήματα βασίζονται σε διακρίσεις. Δεν χρειάζεται καν να ανοίξουμε το ευαίσθητο ζήτημα της «θρησκευτικής ανεκτικότητας» -ο λόγος για το αξίωμα του Γουίλιαμς περί επιείκειας του νόμου στο μέλος της θρησκευτικής μειονότητας- δεδομένου ότι πρόκειται για επιχειρήματα απαράδεκτα στις κοινωνίες που στηρίζονται στην ελευθερία και την ισότητα. Η αρχή του ίσου σεβασμού προς τη συνείδηση επιβάλλει την απόρριψή τους.
Της Martha Nussbaum*/The New York Times
* Η Μάρθα Νουσμπάουμ είναι καθηγήτρια Νομικής, Φιλοσοφίας και Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου.
Πηγή Καθημερινή
18.7.2010
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου