Οσο αφελές είναι να ερμηνεύουμε το παρόν ως μονότονη επανάληψη του παρελθόντος, άλλο τόσο επικίνδυνο είναι να αγνοήσουμε την Ιστορία. Και -αν μη τι άλλο- η Ιστορία της χώρας μας είναι πλούσια σε κρίσεις, πολλές εκ των οποίων πολύ πιο σοβαρές από τη σημερινή. Πώς αντέδρασε τότε; Πώς τα κατάφερε; Τι ρόλο έπαιξαν οι εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες στη διάσωση του ελληνικού κράτους από την αποσταθεροποίηση; Στα ερωτήματα αυτά προσπάθησε να απαντήσει ο πρώην πρέσβης της Μεγάλης Βρετανίας στην Αθήνα και βαθύς γνώστης της ελληνικής Ιστορίας, σερ Μάικλ Λεουέλιν Σμιθ, κατά τη χθεσινοβραδινή διάλεξη που έδωσε στο Ιδρυμα Θεοχαράκη, ύστερα από σχετική πρόσκληση του «Ινστιτούτου Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής». Θέμα της διάλεξης ήταν «Πολιτική ηγεσία στην Ελλάδα σε καιρούς κρίσης», με κεντρικά παραδείγματα τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, δύο πολιτικούς που ανέλαβαν τα ηνία της χώρας μας σε περιόδους αστάθειας και αβεβαιότητας.
Μιλώντας στην «Κ» λίγο πριν από την εκδήλωση, ο «σερ Μάικλ» προειδοποιεί ότι οι άκριτοι παραλληλισμοί με τη σημερινή κατάσταση θα ήταν άστοχοι. Ωστόσο, δεν μπορεί να διαφύγει της προσοχής μας το γεγονός ότι τόσο ο Βενιζέλος, το 1910, όσο και ο Καραμανλής, το 1974, βρέθηκαν αντιμέτωποι με πολλά μέτωπα ταυτόχρονα, έστω και αν το ζήτημα που φαινόταν να κυριαρχεί στην επικαιρότητα των ημερών τους ήταν ένα - το πολιτειακό.
Κατ’ αναλογία, η κυβέρνηση Παπανδρέου έχει σήμερα μπροστά της ένα άμεσο ζήτημα, το δημοσιονομικό, το οποίο όμως ο Σμιθ θεωρεί μέρος μόνο, αν όχι και σύμπτωμα, της «γενικότερης πολιτικής κρίσης της Ελλάδας». Η ρίζα του κακού είναι λίγο έως πολύ γνωστή: «το αποτυχημένο πελατειακό σύστημα που δημιουργήθηκε από τα δύο μεγάλα κόμματα της χώρας», αλλά και από τους πολίτες, αφού η «προσωπική και συλλογική ευθύνη δεν παραγράφονται».
Ανεξαρτήτως του ποιος φταίει, όμως, το φλέγον ζήτημα αυτή τη στιγμή είναι ότι η Ελλάδα έχει μπροστά της ένα πολύπλευρο πρόβλημα και ο χρόνος που έχει στη διάθεσή της είναι περιορισμένος. Σε παρόμοια θέση βρέθηκε και ο Βενιζέλος, εξηγεί ο σερ Μάικλ. Πώς αντέδρασε; «Πρώτο του μέλημα ήταν τα δημόσια ταμεία, αφού αντιλήφθηκε αμέσως ότι η βάση για την άσκηση της εξωτερικής του πολιτικής ήταν η οικονομική σταθερότητα. Ταυτόχρονα, αποκατέστησε τη δημόσια τάξη, βασική προϋπόθεση για την ομαλή λειτουργία του κράτους. Στη συνέχεια, στράφηκε σε συστημικά ζητήματα, προωθώντας δομικές μεταρρυθμίσεις, με τις οποίες αποκαταστάθηκε η εμπιστοσύνη της κοινής γνώμης στο πολιτικό σύστημα (αναθεώρηση του Συντάγματος, εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, καθιέρωση μονιμότητας δημοσίων υπαλλήλων)». Πολλές δεκαετίες αργότερα, ο Κ. Καραμανλής πήρε τα πράγματα με την ίδια σχεδόν σειρά: αναλαμβάνοντας το δύσκολο έργο της μετάβασης από τη δικτατορία στη δημοκρατία, «έθεσε ως βασική προτεραιότητα την τήρηση της τάξης και της ομαλότητας. Με τη νομιμοποίηση της Αριστεράς, νομιμοποίησε και το πολιτικό σύστημα», ενώ όταν έλυσε και το πολιτειακό, είχαν πλέον τεθεί οι βάσεις για να ξεκινήσει η επιτυχημένη πορεία της χώρας μας προς την ένταξη την ΕΟΚ.
Κρίση και ευφυΐα
«Εκ των υστέρων, τα παραπάνω μάς φαίνονται απλά, αλλά δεν ήταν», λέει ο σερ Μάικλ. «Ο Καραμανλής και ο Βενιζέλος κατάφεραν να ανταποκριθούν στις προκλήσεις των καιρών τους, επειδή διέθεταν τα χαρακτηριστικά του ηγέτη: κρίση και ευφυΐα, ώστε να ιεραρχήσουν τις προτεραιότητες, αντοχή, όραμα, πάθος, πίστη, θέληση και αντίληψη της πραγματικότητας». Κυρίως το τελευταίο χαρακτηριστικό είναι και το πιο κρίσιμο, καθώς, όπως τονίζει με νόημα ο έμπειρος διπλωμάτης «ο μεγάλος κίνδυνος για έναν ηγέτη είναι να κλειστεί σε ένα κουκούλι με συμβούλους που του λένε ό,τι ακριβώς θέλει να ακούσει. Ετσι χάνει την αντίληψη της πραγματικότητας γύρω του». Από τα προτερήματα που απαριθμεί, απουσιάζει το λεγόμενο «χάρισμα». Η ιστορική εμπειρία έχει άλλωστε δείξει ότι δεν είναι απαραίτητο, ή τουλάχιστον, όχι τόσο απαραίτητο όσο τα υπόλοιπα. Τέλος, «χρειάζεται και λίγη τύχη». Αλλά για να σε βοηθήσει η τύχη, πρέπει να τη βοηθήσεις και εσύ - και αυτό είναι μάλλον ένα από τα διδάγματα της Ιστορίας που δεν επιδέχεται αμφισβήτησης.
Του Νικου Xρυσολωρα
Πηγή Καθημερινή
1.7.2010
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου