 |
| Αυτοπροσωπογραφία του Ζακ-Λουι Νταβιντ (1748-1825) |
Ο συγγραφέας και ακαδηµαϊκός Ζαν Ντ’ Ορµεσόν αναζητά το χαµένο πορτρέτο του προγόνου του Λουί - Μισέλ Λε Πελετιέ, το οποίο έχει φιλοτεχνήσει ο σπουδαίος ζωγράφος Νταβίντ.
Το κάστρο του Σεν Φαργκό ορθώνει τους πέντε ογκώδεις πύργους του, µε τα µικρά καµπαναριά στις κορυφές τους, καθώς και τα χτισµένα από ρόδινους πλίνθους τείχη του στην καρδιά της Πουισάιγ. Στον Βορρά της Βουργουνδίας, η Πουισάιγ αριθµεί πολλά µεγάλα χωριά ή, αν προτιµάτε, πολλές µικρές πόλεις, που έπαιξαν σηµαντικό ρόλο στην ιστορία, και έχει πρωτεύουσα το Σεν Φαργκό.
Το κάστρο είναι κυνηγετικό καταφύγιο που έχτισε ο Εριµπέρ, ενώ στη συνέχεια περνά διαδοχικά από τα χέρια πολλών ιδιοκτητών µέχρι να καταλήξει στον Ζακ Κερ, µεγάλο αργυροχόο του Κάρολου Ζ΄, ο οποίος όµως διώχθηκε, για να πεθάνει τελικά στο µικρό ελληνικό νησί της Χίου. Τον 17ο αιώνα, αποτελεί ιδιοκτησία της Αννας - Μαρίας - Λουίζας της Ορλεάνης, δούκισσας του Μονπανσιέ, που είναι πιο γνωστή ως η Μεγάλη ∆εσποινίς. Κόρη του Φιλίππου της Ορλεάνης, αδελφού του Λουδοβίκου ΙΓ΄, η Μεγάλη ∆εσποινίς είναι εξαδέλφη του Λουδοβίκου Ι∆΄, τον οποίο φιλοδοξεί κάποτε να παντρευτεί, προτού αποφασίσει να καταστήσει τα βασιλικά στρατεύµατα στόχαστρο των κανονιών της, την Εποχή της Σφενδόνης. Ο θρύλος λέει ότι µια µέρα άκουσε έναν λαντζιέρη να σφυρίζει υπέροχα µέσα στις απέραντες κουζίνες του Σεν Φαργκό: ήταν ο περίφηµος συνθέτης του µπαρόκ Λουλί, πολύ νέος ακόµα.
Υστερα από αρκετές αλλαγές ιδιοκτησίας, το κάστρο περνάει στην οικογένεια των Λε Πελετιέ, οι οποίοι ονοµάστηκαν Λε Πελετιέ Ντε Σεν Φαργκό. Πολύ αργότερα, ένας από τους απογόνους των πρώτων ιδιοκτητών, ο Λουί - Μισέλ, θα προκαλούσε συζητήσεις γύρω από το άτοµό του.
Οταν ξεσπά η Επανάσταση, ο Λουί - Μισέλ Λε Πελετιέ Ντε Σεν Φαργκό, ένστολος πρόεδρος του παρισινού Κοινοβουλίου και κάτοχος µιας διόλου ευκαταφρόνητης περιουσίας, εκλέγεται βουλευτής των Ευγενών, υπεύθυνος για ζητήµατα γενικού ενδιαφέροντος. Σύντοµα όµως, αφού συνδέεται µε τον Ροβεσπιέρο, κλίνει µε πάθος προς τα αριστερά και στην Εθνική Συνέλευση κάθεται µεταξύ των Ορεινών. Στη δίκη του Λουδοβίκου ΙΣΤ΄ ψηφίζει υπέρ της καταδίκης σε θάνατο του βασιλέα.
Το βράδυ της εκτέλεσης του βασιλέα, στις 21 Ιανουαρίου του 1793, ο Λουί - Μισέλ Λε Πελετιέ δειπνεί στο Παλέ Ρουαγιάλ, περίπου στη θέση του σηµερινού εστιατορίου «Βεφούρ», σε ένα στέκι µε την επωνυµία «Φεβριέ», διάσηµο στην εποχή του. Στη διάρκεια του γεύµατος εµφανίζεται ένας άνδρας, κάποιος παλιός φρουρός του βασιλέα που ονοµάζεται Πάρις. Κάθεται απέναντι από τον Λουί - Μισέλ που τρώει και τον ρωτά: «Είσαι ο Λε Πελετιέ Ντε Σεν Φαργκό;». «Ναι», απαντά ο Λουί - Μισέλ. Τότε ο Πάρις διαπερνά µε ένα σπαθί το σώµα του. Ο Λε Πελετιέ Ντε Σεν Φαργκό σωριάζεται νεκρός, βουτηγµένος στο αίµα του.
Το κάστρο είναι κυνηγετικό καταφύγιο που έχτισε ο Εριµπέρ, ενώ στη συνέχεια περνά διαδοχικά από τα χέρια πολλών ιδιοκτητών µέχρι να καταλήξει στον Ζακ Κερ, µεγάλο αργυροχόο του Κάρολου Ζ΄, ο οποίος όµως διώχθηκε, για να πεθάνει τελικά στο µικρό ελληνικό νησί της Χίου. Τον 17ο αιώνα, αποτελεί ιδιοκτησία της Αννας - Μαρίας - Λουίζας της Ορλεάνης, δούκισσας του Μονπανσιέ, που είναι πιο γνωστή ως η Μεγάλη ∆εσποινίς. Κόρη του Φιλίππου της Ορλεάνης, αδελφού του Λουδοβίκου ΙΓ΄, η Μεγάλη ∆εσποινίς είναι εξαδέλφη του Λουδοβίκου Ι∆΄, τον οποίο φιλοδοξεί κάποτε να παντρευτεί, προτού αποφασίσει να καταστήσει τα βασιλικά στρατεύµατα στόχαστρο των κανονιών της, την Εποχή της Σφενδόνης. Ο θρύλος λέει ότι µια µέρα άκουσε έναν λαντζιέρη να σφυρίζει υπέροχα µέσα στις απέραντες κουζίνες του Σεν Φαργκό: ήταν ο περίφηµος συνθέτης του µπαρόκ Λουλί, πολύ νέος ακόµα.
Υστερα από αρκετές αλλαγές ιδιοκτησίας, το κάστρο περνάει στην οικογένεια των Λε Πελετιέ, οι οποίοι ονοµάστηκαν Λε Πελετιέ Ντε Σεν Φαργκό. Πολύ αργότερα, ένας από τους απογόνους των πρώτων ιδιοκτητών, ο Λουί - Μισέλ, θα προκαλούσε συζητήσεις γύρω από το άτοµό του.
Οταν ξεσπά η Επανάσταση, ο Λουί - Μισέλ Λε Πελετιέ Ντε Σεν Φαργκό, ένστολος πρόεδρος του παρισινού Κοινοβουλίου και κάτοχος µιας διόλου ευκαταφρόνητης περιουσίας, εκλέγεται βουλευτής των Ευγενών, υπεύθυνος για ζητήµατα γενικού ενδιαφέροντος. Σύντοµα όµως, αφού συνδέεται µε τον Ροβεσπιέρο, κλίνει µε πάθος προς τα αριστερά και στην Εθνική Συνέλευση κάθεται µεταξύ των Ορεινών. Στη δίκη του Λουδοβίκου ΙΣΤ΄ ψηφίζει υπέρ της καταδίκης σε θάνατο του βασιλέα.
Το βράδυ της εκτέλεσης του βασιλέα, στις 21 Ιανουαρίου του 1793, ο Λουί - Μισέλ Λε Πελετιέ δειπνεί στο Παλέ Ρουαγιάλ, περίπου στη θέση του σηµερινού εστιατορίου «Βεφούρ», σε ένα στέκι µε την επωνυµία «Φεβριέ», διάσηµο στην εποχή του. Στη διάρκεια του γεύµατος εµφανίζεται ένας άνδρας, κάποιος παλιός φρουρός του βασιλέα που ονοµάζεται Πάρις. Κάθεται απέναντι από τον Λουί - Μισέλ που τρώει και τον ρωτά: «Είσαι ο Λε Πελετιέ Ντε Σεν Φαργκό;». «Ναι», απαντά ο Λουί - Μισέλ. Τότε ο Πάρις διαπερνά µε ένα σπαθί το σώµα του. Ο Λε Πελετιέ Ντε Σεν Φαργκό σωριάζεται νεκρός, βουτηγµένος στο αίµα του.
 |
| Ανώνυμη γκραβούρα που σώζεται στο Μουσείο Λούβρου και απεικονίζει τη δολοφονία του Λουι-Μισέλ Λε Πελετιέ Ντε Σεν Φαργκό |
Ο Πάρις εξαφανίζεται για πάντα. Οσο για το θύµα, γίνεται αµέσως – µαζί µε τον Μαρά που δολοφονήθηκε στην µπανιέρα του από τη Σαρλότ Κορντέ – ένας από τους δύο µάρτυρες - εµβλήµατα της Γαλλικής Επανάστασης.
Στα αποµνηµονεύµατά του, ο πατέρας του Αλέξις Ντε Τοκβίλ υποστηρίζει µια τολµηρή άποψη. Η δολοφονία του Λε Πελετιέ, κατά πάσα πιθανότητα, δεν ήταν πράξη κάποιου βασιλόφρονος που είχε εξοργιστεί από τη συµπεριφορά ενός ανθρώπου, ο οποίος είχε δειπνήσει πολλές φορές στις Βερσαλλίες, στο τραπέζι του βασιλέα. Πιθανότατα ήταν καρπός µιας συνωµοσίας των Συνταγµατικών, οι οποίοι ανησυχούσαν για τις αντιδράσεις του λαού απέναντι στην εκτέλεση του µονάρχη και θυσίασαν έναν δικό τους, µε στόχο να φορτίσουν τον λαό εναντίον των υποστηρικτών της µοναρχίας.
Ο,τι κι αν ισχύει, η λατρεία του Λε Πελετιέ Ντε Σεν Φαργκό εξαπλώνεται γρήγορα. Ενας άλλος βασιλοκτόνος, ο ζωγράφος Λουί Νταβίντ, αναπαριστά τον µάρτυρα της ελευθερίαςνεκρό πάνω στο κρεβάτι του. Πρόκειται για ένα από τα πιο ολοκληρωµένα έργα του καλλιτέχνη που γίνεται αµέσως διάσηµο. Το θύµα έχει µια κόρη 7-8 ετών, τη Σουζάν. Ο Ροβεσπιέρος την παίρνει στην αγκαλιά του στην Εθνική Συνέλευση και την παρουσιάζει στους συναδέλφους του: «Πολίτες, ιδού η κόρη σας. Παιδί µου, ιδού οι πατέρες σου».
Στη Σουζάν ΛεΠελετιέ απονέµεται ο τίτλος της κόρης του έθνους. Ετσι το κάστρο του Σεν Φαργκό διανύει τη σκληρή περίοδο της τροµοκρατίας χωρίς προβλήµατα. Μόνο το µονόγραµµα της Μεγάλης ∆εσποινίδος, ΑΜΛΟ – Αννα - Μαρία - Λουίζα της Ορλεάνης–, παραµένει σκαλισµένο στα ροζ τείχη του κάστρου.
Η Σουζάν, παρά το ότι αγαπούσε τον πατέρα της, δεν άργησε να γίνει φανατική φιλοβασιλική – συµβαίνει συχνά τα παιδιά να πηγαίνουν στην αντίπερα όχθη από τους γονείς τους. Εβαλε σκοπό να αγοράσει όλα τα ενθυµήµατα του πατέρα της, που λάτρευε και µισούσε, µε σκοπό να τα καταστρέψει. Και πρώτο απ’ όλα, τον πίνακα που είχε φιλοτεχνήσει ο Νταβίντ.
Αφού υπηρέτησε το Ναπολέοντα, του οποίου τη στέψη είχε απαθανατίσει µε το έργο του, ο Νταβίντ, κατά την Παλινόρθωση, µετανάστευσε στο Βέλγιο παίρνοντας µαζί του µερικά από τα αγαπηµένα του έργα. Η Σουζάν πήγε να τον βρει στις Βρυξέλλες και του πρότεινε να αγοράσει τον πίνακα που απεικόνιζε τον πατέρα της. Στην αρχή ο Νταβίντ αρνήθηκε. Οµως µπροστά στο ύψος της προσφοράς – το τεράστιο ποσό των εκατό χιλιάδων χρυσών φράγκων – τελικά υποχώρησε.
∆ύσπιστος απέναντι στις προθέσεις της αγοράστριας, της ζήτησε να δεσµευτεί ότι δεν θα κατέστρεφε τον πίνακα. Η Σουζάν έδωσε τον λόγο της.
Η Σουζάν Λε Πελετιέ Ντε Σεν Φαργκό ήταν η προγιαγιά της γιαγιάς της µητέρας µου. Η οικογενειακή παράδοση υποστηρίζει ότι έκρυψε τον πίνακα του Νταβίντ µέσα στα χοντρά τείχη του Σεν Φαργκό. Στο τραπέζι των παππούδων µου, οι οποίοι ήταν πιστοί στη φιλοµοναρχική παράδοση, ο πατέρας µου, περίεργος για τα πάντα και, κυρίως, για τα µυστικά της ιστορίας, επιθυµούσε διακαώς να στρέψει τη συζήτηση στο θέµα του Λουί - Μισέλ, του Πάρις και του Νταβίντ. Οµως έπεφτε σιωπή µόλις αναφέρονταν τα ονόµατα των βασιλοκτόνων – και κυρίως αυτό του προγόνου µας. Είχαµε φέρει στον πύργο µάντεις και ερευνητές όλων των ειδών, αλλά οι προσπάθειες αυτές δεν απέδωσαν ποτέ τίποτα. Ο πίνακας κράτησε για πάντα το µυστικό του.
Εχουµε πολλές µαρτυρίες για το αριστούργηµα του Νταβίντ – σκίτσα, γκραβούρες, αµέτρητες αναφορές στα γραπτά της εποχής.
Οµως ο ίδιος ο πίνακας µάλλον έχει χαθεί για πάντα. Ισως µέσα στα εντυπωσιακά ρόδινα τείχη του κάστρου του Σεν Φαργκό...
Στα αποµνηµονεύµατά του, ο πατέρας του Αλέξις Ντε Τοκβίλ υποστηρίζει µια τολµηρή άποψη. Η δολοφονία του Λε Πελετιέ, κατά πάσα πιθανότητα, δεν ήταν πράξη κάποιου βασιλόφρονος που είχε εξοργιστεί από τη συµπεριφορά ενός ανθρώπου, ο οποίος είχε δειπνήσει πολλές φορές στις Βερσαλλίες, στο τραπέζι του βασιλέα. Πιθανότατα ήταν καρπός µιας συνωµοσίας των Συνταγµατικών, οι οποίοι ανησυχούσαν για τις αντιδράσεις του λαού απέναντι στην εκτέλεση του µονάρχη και θυσίασαν έναν δικό τους, µε στόχο να φορτίσουν τον λαό εναντίον των υποστηρικτών της µοναρχίας.
Ο,τι κι αν ισχύει, η λατρεία του Λε Πελετιέ Ντε Σεν Φαργκό εξαπλώνεται γρήγορα. Ενας άλλος βασιλοκτόνος, ο ζωγράφος Λουί Νταβίντ, αναπαριστά τον µάρτυρα της ελευθερίαςνεκρό πάνω στο κρεβάτι του. Πρόκειται για ένα από τα πιο ολοκληρωµένα έργα του καλλιτέχνη που γίνεται αµέσως διάσηµο. Το θύµα έχει µια κόρη 7-8 ετών, τη Σουζάν. Ο Ροβεσπιέρος την παίρνει στην αγκαλιά του στην Εθνική Συνέλευση και την παρουσιάζει στους συναδέλφους του: «Πολίτες, ιδού η κόρη σας. Παιδί µου, ιδού οι πατέρες σου».
Στη Σουζάν ΛεΠελετιέ απονέµεται ο τίτλος της κόρης του έθνους. Ετσι το κάστρο του Σεν Φαργκό διανύει τη σκληρή περίοδο της τροµοκρατίας χωρίς προβλήµατα. Μόνο το µονόγραµµα της Μεγάλης ∆εσποινίδος, ΑΜΛΟ – Αννα - Μαρία - Λουίζα της Ορλεάνης–, παραµένει σκαλισµένο στα ροζ τείχη του κάστρου.
Η Σουζάν, παρά το ότι αγαπούσε τον πατέρα της, δεν άργησε να γίνει φανατική φιλοβασιλική – συµβαίνει συχνά τα παιδιά να πηγαίνουν στην αντίπερα όχθη από τους γονείς τους. Εβαλε σκοπό να αγοράσει όλα τα ενθυµήµατα του πατέρα της, που λάτρευε και µισούσε, µε σκοπό να τα καταστρέψει. Και πρώτο απ’ όλα, τον πίνακα που είχε φιλοτεχνήσει ο Νταβίντ.
Αφού υπηρέτησε το Ναπολέοντα, του οποίου τη στέψη είχε απαθανατίσει µε το έργο του, ο Νταβίντ, κατά την Παλινόρθωση, µετανάστευσε στο Βέλγιο παίρνοντας µαζί του µερικά από τα αγαπηµένα του έργα. Η Σουζάν πήγε να τον βρει στις Βρυξέλλες και του πρότεινε να αγοράσει τον πίνακα που απεικόνιζε τον πατέρα της. Στην αρχή ο Νταβίντ αρνήθηκε. Οµως µπροστά στο ύψος της προσφοράς – το τεράστιο ποσό των εκατό χιλιάδων χρυσών φράγκων – τελικά υποχώρησε.
∆ύσπιστος απέναντι στις προθέσεις της αγοράστριας, της ζήτησε να δεσµευτεί ότι δεν θα κατέστρεφε τον πίνακα. Η Σουζάν έδωσε τον λόγο της.
Η Σουζάν Λε Πελετιέ Ντε Σεν Φαργκό ήταν η προγιαγιά της γιαγιάς της µητέρας µου. Η οικογενειακή παράδοση υποστηρίζει ότι έκρυψε τον πίνακα του Νταβίντ µέσα στα χοντρά τείχη του Σεν Φαργκό. Στο τραπέζι των παππούδων µου, οι οποίοι ήταν πιστοί στη φιλοµοναρχική παράδοση, ο πατέρας µου, περίεργος για τα πάντα και, κυρίως, για τα µυστικά της ιστορίας, επιθυµούσε διακαώς να στρέψει τη συζήτηση στο θέµα του Λουί - Μισέλ, του Πάρις και του Νταβίντ. Οµως έπεφτε σιωπή µόλις αναφέρονταν τα ονόµατα των βασιλοκτόνων – και κυρίως αυτό του προγόνου µας. Είχαµε φέρει στον πύργο µάντεις και ερευνητές όλων των ειδών, αλλά οι προσπάθειες αυτές δεν απέδωσαν ποτέ τίποτα. Ο πίνακας κράτησε για πάντα το µυστικό του.
Εχουµε πολλές µαρτυρίες για το αριστούργηµα του Νταβίντ – σκίτσα, γκραβούρες, αµέτρητες αναφορές στα γραπτά της εποχής.
Οµως ο ίδιος ο πίνακας µάλλον έχει χαθεί για πάντα. Ισως µέσα στα εντυπωσιακά ρόδινα τείχη του κάστρου του Σεν Φαργκό...
Του Jean D' Ormesson
Πηγή ΤΑ ΝΕΑ
19.2.2011
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου