Θα μπορούσε να διαθέτει ξενοδοχείο «μετά ταρατσών και σκιαδίων», αίθρια, καφενεία, περίπτερα και μπελβεντέρε με θέα προς την Ακρόπολη και την Πάρνηθα. Οι κήποι του θα ήταν ιδανικοί για περίπατο, έργα γλυπτικής θα διέκοπταν τις ευχάριστες διαδρομές, ενώ ο καταρράκτης και οι πηγές θα προσέφεραν δροσισμό στους κατοίκους της άνυδρης πόλης. Ακόμη, στην κορυφή του λόφου θα ανεγειρόταν το Μνημείο της Ελληνικής Ανεξαρτησίας και το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου θα μεταμορφωνόταν σε μικρό αλλά λαμπρό ναό. Αντ΄ αυτών, ο λόφος του Λυκαβηττού μόνο μία ισχυρή δενδροφύτευση στους πρόποδές του κατόρθωσε να διασώσει- αν και κατατρώγεται και αυτή σιγά σιγά από τις πολυκατοικίες που σκαρφαλώνουν ανερυθρίαστα-, ενώ ουδέν εκ των σχεδίων που οραματιζόταν ο γερμανός αρχιτέκτονας Ερνέστος Τσίλλερ κατέστη δυνατόν να υλοποιηθεί.
Ηταν 1886 όταν ο αρχιτέκτονας, ο οποίος διαμόρφωσε κυριολεκτικά το πρόσωπο της Αθήνας, άρχισε να οραματίζεται τον εξωραϊσμό του Λυκαβηττού για την ανάδειξή του σε «αερικόν θεραπευτήριον», όπως το χαρακτήριζε ο ίδιος.
Περίπου ενάμιση αιώνα μετά, ενώ η πρόταση του Τσίλλερ αποτελεί απλώς μια νοσταλγία του παρελθόντος και η σημερινή εικόνα του λόφου, ασφυκτικά περικυκλωμένου από τον αστικό ιστό, μιλάει από μόνη της, έρχεται η έκθεση της Εθνικής Πινακοθήκης («Ερνέστος Τσίλλερ, αρχιτέκτων, 1837-1923») να ανοίξει παλιές εκκρεμότητες.
Δεκαεπτά υδατογραφίες και σχέδια για την αισθητική και πρακτική αξιοποίηση κάθε τμήματος του Λυκαβηττού- ο ίδιος τα προσέφερε δωρεάν στο κράτος το 1914, συνοδευόμενα από πλήρη ανάλυση (και οικονομική)- μαρτυρούν το πώς θα μπορούσε να ήταν σήμερα ο λόφος, έστω και αν υλοποιούνταν μόνον ένα τμήμα του σχεδίου, και πώς είναι σήμερα («και διηγώντας τα να κλαις...» όπως λέει ο ποιητής).
Ντοκουμέντο για την ιστορική πολεοδομική εξέλιξη της Αθήνας χαρακτηρίζει η καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής κυρία Ξανθίππη Σκαρπιά-Χόιπελ τη σύνθεση για το εξωραϊστικό έργο του Λυκαβηττού. «Η μελέτη αυτή δίνει μια εικόνα της ρομαντικής, αλλά και της μεταρρυθμιστικής τάσης της μεγαλοαστικής κοινωνίας» σημειώνει σε κείμενό της στον κατάλογο της Εθνικής Πινακοθήκης. «Ο Τσίλλερ σχεδιάζει σε πλήρη μείξη ρυθμών στοές με δωρικές κολόνες, κρήνες με αναμνηστικές στήλες, πίδακες και καταρράκτες, αναπαυτήρια με πεσσούς και πέργκολες, εξέδρες αναγεννησιακού ρυθμού, καφενεία με εξώστεςπου τους διακοσμεί με το αγαπημένο του στοιχείο, τις ψευδο-καρυάτιδες ηλεκτρικό σιδηρόδρομο και αμαξιτή οδό κατά τον ελβετικό τρόπο κτλ.» προσθέτει.
Φύση, τέχνη και αρχιτεκτονική συγχωνεύονταν μοναδικά σε αυτή την εκλεκτικιστική πρόταση διαμόρφωσης τοπίου κατά τα ρομαντικά πρότυπα της Δυτικής Ευρώπης. Αλλά η προβλεπόμενη δαπάνη για το φτωχό ελληνικό κράτος ήταν τεράστια: 1.864.200 δραχμές, σύμφωνα με τον προϋπολογισμό του Τσίλλερ.
Ετσι, όλα ναυάγησαν. Αν υπάρχει εδώ ένα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο, αυτό είναι ότι οι Αθηναίοι πολύ γρήγορα μετάνιωσαν που άφησαν την ευκαιρία να χαθεί. «Οι πίνακες δείχνουν πόσα πράγματα μπορούσαν να γίνουν επάνω στον λόφον αυτόνγια να τον μεταβάλουν σε ένα θαυμάσιο στολίδι των Αθηνών, αλλά και σε ένα παραδεισιακό ενδιαίτημα των κατοίκων» έγραφε η Αιμιλία Καραβία σε δημοσίευμα της εφημερίδας «Αθηναϊκά Νέα» στις 4 Ιανουαρίου 1939, όταν και παρουσιάστηκαν πρώτη φορά αυτοί οι πίνακες.
Εξωραϊσμός του Λυκαβηττού ουδέποτε λοιπόν υπήρξε. Αλλά και μόνο η επιτυχία του υπαίθριου θεάτρου σε σχέδια του αρχιτέκτονα Τάκη Ζενέτου, που κατασκευάστηκε το 1968 σε μια κοιλότητα του παλιού λατομείου, καθώς και του αναψυκτηρίου στην κορυφή του αποδεικνύουν την αξία των επεμβάσεων- αν γίνονταν. Από την άλλη, ούτε ενδιαφέρον για την προστασία του λόφου υπήρξε, ιδίως μετά τη δεκαετία του 1950, ώστε τα οικοδομήσιμα οικόπεδα να παραμείνουν σε κάποια απόσταση... ασφαλείας. Η μόνη πραγματική έγνοια, πλέον, σε ένα τοπίο τσιμέντου είναι να παραμείνουν αλώβητα τουλάχιστον τα δεντράκια.
«Αλσος εύσκιον μετά δροσερών περιπάτων»
Ηταν 1886 όταν ο αρχιτέκτονας, ο οποίος διαμόρφωσε κυριολεκτικά το πρόσωπο της Αθήνας, άρχισε να οραματίζεται τον εξωραϊσμό του Λυκαβηττού για την ανάδειξή του σε «αερικόν θεραπευτήριον», όπως το χαρακτήριζε ο ίδιος.
Περίπου ενάμιση αιώνα μετά, ενώ η πρόταση του Τσίλλερ αποτελεί απλώς μια νοσταλγία του παρελθόντος και η σημερινή εικόνα του λόφου, ασφυκτικά περικυκλωμένου από τον αστικό ιστό, μιλάει από μόνη της, έρχεται η έκθεση της Εθνικής Πινακοθήκης («Ερνέστος Τσίλλερ, αρχιτέκτων, 1837-1923») να ανοίξει παλιές εκκρεμότητες.
Δεκαεπτά υδατογραφίες και σχέδια για την αισθητική και πρακτική αξιοποίηση κάθε τμήματος του Λυκαβηττού- ο ίδιος τα προσέφερε δωρεάν στο κράτος το 1914, συνοδευόμενα από πλήρη ανάλυση (και οικονομική)- μαρτυρούν το πώς θα μπορούσε να ήταν σήμερα ο λόφος, έστω και αν υλοποιούνταν μόνον ένα τμήμα του σχεδίου, και πώς είναι σήμερα («και διηγώντας τα να κλαις...» όπως λέει ο ποιητής).
Ντοκουμέντο για την ιστορική πολεοδομική εξέλιξη της Αθήνας χαρακτηρίζει η καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής κυρία Ξανθίππη Σκαρπιά-Χόιπελ τη σύνθεση για το εξωραϊστικό έργο του Λυκαβηττού. «Η μελέτη αυτή δίνει μια εικόνα της ρομαντικής, αλλά και της μεταρρυθμιστικής τάσης της μεγαλοαστικής κοινωνίας» σημειώνει σε κείμενό της στον κατάλογο της Εθνικής Πινακοθήκης. «Ο Τσίλλερ σχεδιάζει σε πλήρη μείξη ρυθμών στοές με δωρικές κολόνες, κρήνες με αναμνηστικές στήλες, πίδακες και καταρράκτες, αναπαυτήρια με πεσσούς και πέργκολες, εξέδρες αναγεννησιακού ρυθμού, καφενεία με εξώστεςπου τους διακοσμεί με το αγαπημένο του στοιχείο, τις ψευδο-καρυάτιδες ηλεκτρικό σιδηρόδρομο και αμαξιτή οδό κατά τον ελβετικό τρόπο κτλ.» προσθέτει.
Φύση, τέχνη και αρχιτεκτονική συγχωνεύονταν μοναδικά σε αυτή την εκλεκτικιστική πρόταση διαμόρφωσης τοπίου κατά τα ρομαντικά πρότυπα της Δυτικής Ευρώπης. Αλλά η προβλεπόμενη δαπάνη για το φτωχό ελληνικό κράτος ήταν τεράστια: 1.864.200 δραχμές, σύμφωνα με τον προϋπολογισμό του Τσίλλερ.
Ετσι, όλα ναυάγησαν. Αν υπάρχει εδώ ένα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο, αυτό είναι ότι οι Αθηναίοι πολύ γρήγορα μετάνιωσαν που άφησαν την ευκαιρία να χαθεί. «Οι πίνακες δείχνουν πόσα πράγματα μπορούσαν να γίνουν επάνω στον λόφον αυτόνγια να τον μεταβάλουν σε ένα θαυμάσιο στολίδι των Αθηνών, αλλά και σε ένα παραδεισιακό ενδιαίτημα των κατοίκων» έγραφε η Αιμιλία Καραβία σε δημοσίευμα της εφημερίδας «Αθηναϊκά Νέα» στις 4 Ιανουαρίου 1939, όταν και παρουσιάστηκαν πρώτη φορά αυτοί οι πίνακες.
Εξωραϊσμός του Λυκαβηττού ουδέποτε λοιπόν υπήρξε. Αλλά και μόνο η επιτυχία του υπαίθριου θεάτρου σε σχέδια του αρχιτέκτονα Τάκη Ζενέτου, που κατασκευάστηκε το 1968 σε μια κοιλότητα του παλιού λατομείου, καθώς και του αναψυκτηρίου στην κορυφή του αποδεικνύουν την αξία των επεμβάσεων- αν γίνονταν. Από την άλλη, ούτε ενδιαφέρον για την προστασία του λόφου υπήρξε, ιδίως μετά τη δεκαετία του 1950, ώστε τα οικοδομήσιμα οικόπεδα να παραμείνουν σε κάποια απόσταση... ασφαλείας. Η μόνη πραγματική έγνοια, πλέον, σε ένα τοπίο τσιμέντου είναι να παραμείνουν αλώβητα τουλάχιστον τα δεντράκια.
«Αλσος εύσκιον μετά δροσερών περιπάτων»
«Ο Λυκαβηττός δύναται να μεταβληθή εις άλσος εύσκιον μετά δροσερών περιπάτων και ενδιαιτημάτων μετ΄ αέρων και τερπνών καλλιτεχνημάτων παντοίων, προς τέρψιν και ανάπαυσιν των κατοίκων της ωραίας πόλεως των Αθηνών και των επισκεπτομένων αυτήν Ελλήνων και ξένων, οίτινες απηλλασσόμενοι του θερινού κονιορτού και της θερμότητος των ηλιακών ακτίνων ευρίσκουσιν ενταύθα ανάπαυσιν και τέρψιν ευχάριστον εκ της θέας των πέριξ και μακράντης φύσεως και της τέχνης» σημειώνει ο Τσίλλερ. Σε μια εποχή όπου η Αθήνα διέθετε μεγάλες αναξιοποίητες εκτάσεις, πεδίον δόξης λαμπρόν για κάθε αρχιτέκτονα και ευκαιρία μοναδική για το κράτος να σκεφτεί και να προνοήσει για το μέλλον, οι προτάσεις του Τσίλλερ κάθε άλλο παρά υπερβολικές ήταν.
ΠΟΥ ΚΑΙ ΠΟΤΕ
«Ερνέστος Τσίλλερ, αρχιτέκτων, 1837-1923»
Εθνική Πινακοθήκη, Βασιλέως Κωνσταντίνου 50
Διάρκεια έκθεσης: Ως τις 29 Αυγούστου
Της Μαρίας Θέρμου
2 σχόλια:
Το υπαίθριο θέατρο του Λυκαβηττού δεν έγινε το 1968, αλλά το 1964...
@sitalkis
Σε ευχαριστώ Παντελή για τη διόρθωση.
Καλημερούδια
Δημοσίευση σχολίου