Tου Aντωνη Kαρκαγιαννη
Τώρα που εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο (και χιλιάδες στην Ελλάδα) χρωστούν στις τράπεζες και αγωνιούν μήπως χάσουν τη δουλειά τους ή μειωθούν δραστικά τα εισοδήματά τους και δεν θα μπορούν να πληρώνουν τις δόσεις του δανείου τους και θα κινδυνεύσουν να χάσουν το σπίτι τους και τα υπάρχοντά τους, τώρα, λοιπόν, σκέφτομαι να θέσω πάλι ένα θέμα (το ξαναέθεσα σε ανύποπτο χρόνο, αλλά κανείς δεν το πρόσεξε): την εξίσωση της ευθύνης μεταξύ δανειστού και οφειλέτου. Να το συζητήσουμε έστω ακαδημαϊκά γιατί πρακτικά δεν βλέπω να είμαστε ώριμοι για οποιαδήποτε λύση. Εντούτοις, η τραπεζική κρίση, την οποία προκάλεσαν οι τράπεζες, έχει ως πρώτα θύματα όχι τις ίδιες, αλλά τους οφειλέτες των τραπεζών, δηλαδή την πελατεία τους. Αυτό είναι οπωσδήποτε άδικο, αλλά ενδεχομένως και ασύμφορο για τις ίδιες τις τράπεζες. Στις ΗΠΑ, οι κατασχέσεις σπιτιών ανέρχονται σε εκατοντάδες χιλιάδες, εκατομμύρια άνθρωποι ξεσπιτώνονται και δυστυχούν, αλλά και οι τράπεζες που είναι οι αίτιοι του κακού δεν φαίνεται να ευτυχούν.
Η εξίσωση της ευθύνης για το δάνειο μεταξύ δανειστού και οφειλέτου έχει χονδρικά ως εξής: Το Βυζαντινορωμαϊκό δίκαιο θεωρεί τον οφειλέτη απόλυτα υπεύθυνο για την τύχη του δανείου. Οφείλει να το επιστρέψει μαζί με τους τόκους στον δανειστή εντός των συμφωνημένων προθεσμιών. Για το αυστηρό και άκαμπτο εκείνο δίκαιο οι λόγοι που κάνουν τον οφειλέτη να μην μπορεί να επιστρέψει το δάνειο δεν έχουν καμιά σημασία και δεν λαμβάνονται υπ’ όψιν. Και αν τα περιουσιακά τους στοιχεία δεν επαρκούσαν για την ικανοποίηση του δανειστή, τότε προσέφερε το ίδιο το σώμα του και ο οφειλέτης έχανε την ελευθερία του και γινόταν δούλος, τον οποίο ο δανειστής μπορούσε να απολύσει. Η αυστηρή και άκαμπτη αντίληψη για την τύχη του δανείου προκαλούσε τεράστιες καταστροφές στις κοινωνίες εκείνης της εποχής. Γι’ αυτό, εμπνευσμένοι πολιτικοί ηγέτες, όπως ο Σόλων, κατέφευγαν σε ριζικά μέτρα όπως ήταν η σεισάχθεια για να απελευθερώσουν τις δεσμευμένες κοινωνικές δυνάμεις.
Τα νεότερα χρόνια, η αρχαία αυστηρότητα υπέκυψε σημαντικά. Ο οφειλέτης, όμως, εξακολουθεί και σήμερα να είναι ο μοναδικός υπεύθυνος για την τύχη του δανείου. Οχι βέβαια και με το σώμα του, το οποίο δεν βγαίνει πλέον στο σφυρί, αλλά ο οφειλέτης μπορεί να χάσει την ελευθερία του φυλακιζόμενος (νομίζω τώρα δεν ισχύει το βάρβαρο μέτρο).
Η ευθύνη για την τύχη του δανείου (αυτό κυρίως ενδιαφέρει και δεν είναι θέμα δικαιοσύνης, αλλά καλής λειτουργίας) εξακολουθεί να είναι ετεροβαρής σε βάρος του οφειλέτου. Οι τράπεζες που δίνουν π. χ. στεγαστικά δάνεια ελάχιστα εξετάζουν αν ο δανειζόμενος θα είναι σε θέση να αποπληρώσει το δάνειό του. Αρκούνται στην εμπράγματη ασφάλεια, στην υποθήκη ή στην προσημείωση υποθήκης. Δεν είναι υπεύθυνη ούτε η τράπεζα ούτε ο υπάλληλος της τραπέζης που «πούλησε» το δάνειο (αυτό είναι το προϊόν των τραπεζών). Και όταν έλθει η κρίσιμη στιγμή βγάζουν στο σφυρί το ενυπόθηκο ακίνητο. Και επειδή έχω ακούσει πολλά... ανέκδοτα γι’ αυτούς τους πλειστηριασμούς αμφιβάλλω αν και οι ίδιες οι τράπεζες μένουν ικανοποιημένες ή αν έχουν συμφέρον από το σύστημα των πλειστηριασμών. Ισως με πολύ πιο πρόχειρο και επιπόλαιο τρόπο χορηγούνται τα καταναλωτικά δάνεια και τα δάνεια προς τις επιχειρήσεις.
Ενα πρώτο μέτρο εξίσωσης της ευθύνης μεταξύ δανειστού και οφειλέτου θα ήταν η υπευθυνότητα του δανειστού (τράπεζας, ακόμη και υπαλλήλου της) για την επιλογή του πελάτη και της δραστηριότητας που χρηματοδοτεί. Και το πρακτικά πιο σημαντικό να καταστήσει τον δανειστή υπεύθυνο για την τύχη της εμπράγματης ασφάλειας του δανείου.
Η κυβέρνηση κάτι σκέφθηκε για το τελευταίο, αλλά δεν έδωσε καμιά συνέχεια. Επέλεξε να ενισχύσει τις τράπεζες με τεράστιο ποσό. Τους οφειλέτες, που σε μεγάλο βαθμό είναι θύματα της τραπεζικής κρίσης (αυξάνονται τα επιτόκια και οι δόσεις, ενώ κλονίζονται τα εισοδήματα), ποιος θα τους ενισχύσει;
ΠΗΓΗ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
31.10.08
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου